اقتصاد اشتراکی چیست؟

اقتصاد اشتراکی به عنوان یک سیستم اقتصادی تعریف می­شود که در آن سرمایه و خدمات بین افراد مخصوصی تقسیم می­شود.

این مفهوم کلی برای بسیاری از خدمات، اپلیکیشن­ ها و محصولات، مشترک است. می­توان این موارد را به سه مفهوم مجزا تقسیم کرد.

مفهوم اول:

در اولین قدم با اقتصاد اشتراکی حقیقی سروکار دارید. این اشتراک در ساده­ترین شکل خود است، مانند غذا بین افراد خانواده یا کالاهای خانگی بین همسایه‌ها. به عنوان مثال، ویکی‌پدیا بستری فراهم کرد که کاربران می‌توانستند داوطلبانه در آن سهیم و دانش خود را به اشتراک بگذارند.

مفهوم دوم:

دومین قدم، هدیه دادن است. شما محصول یا خدماتتان - مانند کیک تولد - را با بقیه به اشتراک می­گذارید و انتظار دارید که دیگران در آینده پاسخ متقابل بدهند. این مفهوم از همان روزهای آغازین اینترنت و جنبش­های متن بازگرا که برنامه­نویسان نرم­افزارها را می­ساختند و آزادانه کدنویسی می­کردند، رشد کرد.

نپستر، سرویس اولیه­ پخش آنلاین صوت، به کاربران این امکان را می ­داد تا در ازای دسترسی به موسیقی دیگران، موسیقی خود را بارگذاری کنند.

مفهوم سوم:

سومین قدم، ما اقتصاد شبه ­اشتراکی را داریم که به بهترین شکل، اقتصاد اشتراکی امروز را توصیف می­کند و درحقیقت، مشارکت و درآمدزایی از اقتصاد غیررسمی است - معاملات کوچک و آزاد مانند غذاهای خیابانی، تاکسی و یا هر چیزی که "غیررسمی " است.

از این منظر، بسیاری معتقدند که از اصطلاح "اقتصاد اشتراکی" سوء برداشت شده است.

کریستوف لاتز، استاد دانشکده­ بازرگانی BI نروژ، تأکید می­کند: "دو مورد از برجسته­ ترین پلتفرم­های اشتراکی یعنی اوبر (Uber) و ایر­ بی­ان­بی (Airbnb)، بسیار سودگرا هستند و از لحاظ همبستگی و جامعه ­پذیری، هیچ شباهتی به اشتراک حقیقی ندارند"

بیشتر بخوانید: چه نوع کسب و کارهایی مناسب فضای کار اشتراکی هستند؟

معرفی کتابهای مفید در حوزه اقتصاد اشتراکی

اگر به فکر راه ­اندازی یک کسب­ و­کار بازارمحور هستید، خواندن کتاب­هایی در این زمینه، روشی عالی برای زمینه­سازی آن است. چندین کتاب عالی وجود دارند که به شما در درک پویایی منحصربه­ فرد بازارهای آنلاین، اقتصاد اشتراکی و به طور کلی، کسب­ و­کارهای پلتفرمی کمک می­کنند.

مشکل کتاب­ها این است که تعدادشان زیاد است و خواندن آن­ها زمان زیادی را می­گیرد. چگونه انتخاب کنیم؟ من پنج کتاب عالی را انتخاب کرده­ ام که با هم، چشم ­انداز خوبی از این موضوع را ارائه می ­دهند.

1.مبانی اولیه­ اقتصاد اشتراکی

مال من، به تو تعلق دارد: ظهور مصرف مشارکتی

راشل بوتسمن و رو راجرز (2010)

راشل بوتسمن و رو راجرز در پرفروش­ترین کتاب خود در سال 2010 ، پدیده­ای را تعریف کردند که بعدها توسط رسانه­ها  اقتصاد اشتراکی نامیده شد (بوتسمن و راجرز از این اصطلاح استفاده نمی­کنند - آن­ها " مصرف مشارکتی " را ترجیح می­دهند).

در این کتاب، آن­ها به داستان شرکت­های بازارمحور کوچک و نوظهوری مانند ایر­ بی ­ان­ بی و تسک ربیت که به افراد کمک می­کنند تا کالاها و خدمات خود را از طریق دادوستد همتابه­ همتا مستقیما از یکدیگر دریافت کنند و دلالان قدیمی را دور بزنند، می­ پردازند. آن­ها جهانی را ترسیم می­کنند که روزبه ­روز، حق مالکیت موقتی بیشتر جلوه می­دهد.

این کتاب، یک پدیده­ ی رسانه ­ای و جنبشی را آغاز کرد. بسیاری از آن­ها، شغل خود را رها کردند تا به این جنبش رو به رشد بپیوندند، خواه این کار را با راه­ اندازی بازار همتابه­ همتای خود آغاز کنند، خواه به یکی از بازارهای موجود بپیوندند یا سایر روش­ها.

در طول هفت سال، اتفاقات زیادی افتاده و بسیاری از شرکت­ها و پروژه­هایی که در این کتاب مطرح شده ­اند، دیگر از بین رفته ­اند. با این حال، این کتاب همچنان موفق مانده و امروز نیز مانند همیشه، درخور توجه است. اگر در فکر پایه ­ریزی یک پلتفرم اقتصاد اشتراکی هستید، این کتاب، منبعی عالی برای شروع یادگیری در مورد این جنبش است.

یکی از مسائلی که برای موفقیت هر کسب و کاری اهمیت دارد، داشتن مدل درآمدی مناسب است برای دانستن این موضوع، مقاله  مدل درآمدی استارتاپ چیست ؟ را به شما توصیه میکنیم، و همچنین جهت آشنایی با مثالهای واقعی این مدلها، مقاله 3 نمونه موفق از مدلهای درآمدی استارتاپ ها را در ادامه مطالعه نمائید.

2.داستان غول­های استارت ­آپی

نوپایان: چگونه اوبر و ایر­ بی­ ان­ بی و شرکت­های معرکه ­ی دره ­ی سیلیکون­ولی جهان را تغییر می­دهند؟

براد استون(2017)

اگرچه کتاب "بوتسمن و راجرز" درباره­ ی چگونگی ایجاد تغییرات مثبت توسط اقتصاد اشتراکی، ایده ­آل و شورمندانه است ، کتاب " نوپایان "  از منظر تجارت به مسائل می ­نگرد. براد استون- روزنامه ­نگار بلومبرگ و نویسنده­ ی "کتاب آمازون"، فروشگاه همه چیز تمام- داستان مهیج توسعه ­ی اوبر و ایر­ بی ­ان­ بی را به همراه بسیاری از جزئیات و قضایای جالب و به روشی جذاب، بازگو می­کند.

آشنایی با روند شروع به کار هر دوی این شرکت­ها بسیار الهام بخش است؛ به­خصوص که آن­ها در اوایل، صرفا یک پروژه­ی جانبی ضعیف به نظر می­رسیدند اما در نهایت کارهایی را انجام دادند که اکثر استارت­آپ­ها آرزویش را دارند اما فقط تعداد کمی موفق به ایجاد تحولی اساسی در جهان می­شوند

نوپایان، مسیر خود را با جزئیات کامل مشخص می­کند؛ از همان ابتدا تا آستانه ­ی عرضه ­ی اولیه سهام - تاکتیک­های نفوذ در مشتریان و فریفتن آن­ها­ که  تجارت آنها را توسعه می­دهد و استراتژی­های هوشمندانه­ ای که برای حل مسائل علت­ و ­معلولی که مشکل همه­ ی کسب­ و­کارها است، استفاده می­کردند.

3. رویکرد دانشگاهی

اقتصاد اشتراکی : پایان عصر استخدام و ظهور سرمایه‌داری مبتنی بر جمعیت

آرون ساندار راجان(2016)

اگرچه بوتسمن، رهبر اندیشه­ی آرمان­گرایی و استون، روزنامه­ نگاری حسود است، آرون ساندار راجان با رویکرد دانشگاهی، اقتصاد و بازارهای اشتراکی را بررسی می­کند. ساندار راجان، استاد دانشگاه اشترن نیویورک که " استاد اقتصاد اشتراکی" نیز نامیده می­شود، نه تنها از طریق مشاهدات و مصاحبه ­های خود، بلکه با کاوش در تحقیقات انجام شده توسط تعداد زیادی از محققان، موضوع خود را بررسی می­کند.

این کتاب به توصیه ­های عملی که می­توانند مستقیماً در تجارت بازار شما به­ کار روند، اختصاص ندارد. در عوض، تغییر بزرگ اقتصادی و اجتماعی را که از زمان انتشار کتاب بوتسمن و راجرز رخ داده، توضیح می­دهد. در سال 2010، هیچ دانشمندی تا آن موقع این پدیده­ ی جدید را مطالعه نکرده بود. از آن زمان، تحقیقات بی­شماری در مورد اقتصاد اشتراکی و پیامدهای آن صورت گرفته است. کتاب ساندار راجان مهم­ترین نتایج این مطالعات را بیان می­کند.

ساندار راجان، هم مزایا و هم چالش­های اقتصاد اشتراکی را قبول دارد و سعی می­کند میانه­ ای را پیدا کند. او خوش­بین است و اعتقاد دارد که علی رغم چالش­هایی که اقتصاد اشتراکی و پلتفرم­های غول ­پیکر فعلی بر جامعه تحمیل می­کنند، تحول نهایی همواره مثبت است. وی همچنین درباره­ ی آینده­ ی احتمالی اقتصاد اشتراکی و پیامدهای فناوری مانند بلاکچین بحث می­کند.

4. کتاب راهنما برای طراحی پلتفرم­ها

انقلاب پلتفرم ­ها: چگونه بازارهای شبکه ­ای اقتصاد را متحول می­کنند- و چگونه می­توان آن­ها را برای شما کارآمد ساخت؟

جفری جی. پارکر، مارشال دبلیو. ون آلستین و سنگت پاول چاودری (2016)

اگر "به دنبال توصیه­ های مشهودی هستید که به شما در ایجاد مدل کسب­وکار شخصی­تان کمک کند "، از این کتاب لذت خواهید برد. پارکر، ون آلستاین و چاودری، متخصصانی هستند که بیش از یک دهه در حال مطالعه و کمک به کسب­ و­کارهای پلتفرمی هستند. آن­ها در کتاب خود، بر تدوین اصول اساسی طراحی پلتفرم­های موفق به زبانی ساده برای دیگران، متمرکز هستند.

پیشنهاد ما: 5 نکته کلیدی برای موفقیت استارتاپ

این کتاب صرفا بازارمحور نیست. منظور نویسندگان از "پلتفرم"، هر مدل کسب ­و­کاری است که امکان تعاملات بین تولیدکننده و مصرف­ کننده در آن فراهم باشد. این برخلاف مدل "لوله ­ها"، مدل تجاری قدیمی­تری است که در آن یک شرکت، کالاها یا خدمات را تولید می کند و آن­ها را به مصرف ­کنندگان می­فروشد. کسب­ و­کار پلتفرمی، کالا یا خدمات را خودش تولید نمی­کند؛ بلکه صرفا ابزاری را برای ارتباط دیگران و مبادله­ ی کالا فراهم می­کند.

بازارهای دووجهی، نمونه­ ای رایج از کسب­ و­کارهای پلتفرمی هستند اما کسب ­و­کارهای مبتنی بر رسانه­ های اجتماعی مانند فیس بوک و توییتر نیز نوعی پلتفرم هستند. اپ استور اپل و کل اکوسیستم اندرویدی گوگل نیز همین­طور است. تمام این­ها با گردهم آوردن تولیدکنندگان و مصرف­ کنندگان، به کارآفرینی کمک می­کند. بسیاری از چالش­های مشترک بازارها - مانند غلبه بر مسائل علت ­و ­معلولی - در همه­ ی کسب ­و­کارهای پلتفرمی نیز وجود دارد.

5. چشم­ انداز مالکیت پلتفرم

ما نفوذ کرده و دیگران را مجاب می­کنیم! : ظهور مشارکت ­­­­گرایی پلتفرم­ها، چشم ­اندازی جدید برای آینده­ ی کاری و اینترنت منصفانه ­تر

ویرایش شده توسط تربور شولز و ناتان اشنایدر (2016)

پس از مطالعه در مورد مزایای کسب ­و­کارهای بازارمحور و چگونگی پایه­ ریزی موفق آن­ها، بهتر است مدتی را صرف تأمل پیرامون نحوه­ ی مالکیت و اداره­ ی آن­ها کنید. تمام کتاب­های گفته شده قبلاً به این موضوع پرداخته­ اند: آن­ها خطرات پلتفرم­های ناهنجار  را که از تاثیرات شبکه ­ای خود برای ایجاد کسب­و­کارهای انحصاری استفاده می­کنند و منافع سهام­دارانشان را بر منافع عمومی ترجیح می­دهند، بیان می­کنند. با این وجود، اگرچه همه­ ی این کتاب­ها مسئله­ فوق را تصدیق می­کنند، در ارائه­ی راه ­حل­های عینی کم می­ آورند.

ما نفوذ کرده و دیگران را مجاب می­کنیم! می­خواهد راه­ حلی ارائه دهد. این کتاب، مفهوم مشارکت­­­­ گرایی پلتفرم­ را ارائه می­دهد: مدلی که در آن پلتفرم­ها، متعلق به افرادی هستند که از آن­ها استفاده می­کنند. تصور کنید که اوبر به صورت محلی، متعلق به رانندگان تاکسی است که به صورت مشارکتی سازمان یافته ­اند یا تسک­ربیت که متعلق به کارگران است. مشهورترین نمونه از این پلتفرم­ها، استاکسی است؛ یک پلتفرم مشارکتی برای عکاسی آرشیوی که متعلق به عکاسان است و رشد چشمگیر و درآمد میلیونی دارد.

این کتاب شامل مقاله­ هایی از برخی نویسندگان است که مفهوم مشارکت­­­­گرایی پلتفرم­ها را از زوایای مختلف بررسی می­کنند و حتی برخی مواقع با یکدیگر اختلاف­ نظر دارند. به گفته­ ی ریچارد بارتلت در بررسی خود از این کتاب، این روش در گره­ گشایی از بحث بسیار مهم بین دو گروه علاقه­ مندان به فناوری و استارتاپ که در آینده تجلی می­کنند و فعالان و فارغ ­التحصیلانی که دروس گذشته را مطالعه کرده­ اند، به خوبی عمل می­کند.

همانطور که ویراستاران کتاب اشاره می­کنند، پذیرش مزایا و کارایی­ های فناوری پلتفرم و کشف راهی برای حفظ این مزایا در کنار کاهش رکود اقتصادی پلتفرم، بسیار مهم است. کتاب " ما نفوذ کرده و دیگران را مجاب می­کنیم!"، به جای صرفا انتقاد کردن از پلتفرم­ های بزرگ و تعیین تکلیف برای آن­ها، چشم­اندازی از یک جایگزین مناسب را ترسیم می­کند - چیزی که به آن " پاسخ مثبت" دهیم!

نتیجه گیری:

اقتصاد همانطور که دنیای غرب را درنوردید، ایران را هم قبضه کرده است. کافیست نگاهی به اسنپ و تپسی بیاندازید. امیدوارم که اقتصاد اشتراکی با قدرت بیشتری در ایران جلو برود و شما از خواندن این کتاب ها لذت ببرید.

من هاتف کوزه چی هستم و مثل شما عاشق کتابم. برای همین هم به همراه همسرم خوره کتاب رو راه اندازی کردیم. به سایت ما سر بزنید.