دلایل موفقیت مدیریت دانش در صنعت هوانوردی

بی‌شک به‌کارگیری دانش یکی از چالش‌برانگیزترین مراحل پیاده‌سازی مدیریت دانش است و تأثیر مهمی در جلوگیری از دوباره‌کاری‌ها و صرفه‌جویی در زمان و هزینه دارد. اغلب به پیاده‌سازی مدیریت دانش در صنعت هوانوردی به‌عنوان نمونه‌ای موفق اشاره می‌کنیم؛ زیرا درس‌آموخته‌هایی که از هر حادثه استخراج می‌شود در قالب یک چک‌لیست برگرفته از دانش فنی و تجربی و سعی‌وخطاها تدوین شده و در اختیار سایر خلبانان قرار می‌گیرد یا ازطریق سایت‌هایی مانند Skybrary به اشتراک گذاشته می‌شود. درحالی‌که به‌کارگیری چک‌لیست‌ها به یکی از چالش‌های سایر صنایع تبدیل شده است، چرا خلبانان باتجربه چک‌لیست‌ها را نادیده نمی‌گیرند؟ در سایر صنایع  پزشکان، مهندسان، برنامه‌نویسان و مشاوران باتجربه اغلب از دانش، مجدداً استفاده نمی‌کنند، بلکه به دانشی که از قبل دارند تکیه می‌کنند؛ این درحالی است که خلبانان باتجربه خطوط هوایی، علی‌رغم آنکه پرواز به روال کار آن‌ها تبدیل‌شده است، باز هم چک‌لیست‌ها را به کار می گیرند.

این سوالی است که اخیرا در Aviation Stack Exchange پرسیده شده است. در اینجا برخی از پاسخ‌ها آورده شده است:

• زیرا اگر آن‌ها از چک‌لیست استفاده نکنند ممکن است اخراج شوند و گواهینامه خود را از دست بدهند.
• در کابین خلبان هواپیما در این 4 سال فقط با 1 نفر روبرو شدم که به چک‌لیست‌ها احترام نمی‌گذاشت. دور از ذهن نبود که این فرد دوره آزمایشی خود را پشت سر نگذارد و اخراج شود.
• در پروازهای تجاری، با استفاده از روشی که «چک متقاطع» نامیده می‌شود، یک خلبان باید خلبان دیگری را به چالش بکشد تا اطمینان حاصل شود که همه‌ موارد کلیدی چک‌لیست از سوی او دقیقاً رعایت شده است.
• کابین خلبان متشکل از دو نفر است که یکی چک‌لیست را می‌خواند و دیگری بر موارد خوانده شده نظارت و آن‌ها را چک می‌کند. اگر بگویید: «نه، امروز چک‌لیستی وجود ندارد»، خلبان شما باید بگوید: «ببخشید، اما مجبوریم به چک‌لیست‌ها مراجعه کنیم»
• اهمیت بررسی چک‌لیست پیش از پرواز از روز اول در پرواز با هواپیماهای سبک به خلبان نشان داده می‌شود و این ذهنیت تا زمانی که با هواپیماهای دسته حمل‌ونقل سنگین پرواز می‌کنند هم ادامه دارد. شما می‌خواهید هر مشکلی را که می‌توانید در حین پرواز پیدا کنید ولی اگر مشکلی را با خود به هوا ببرید، مطمئناً پشیمان خواهید شد.
• اگر به‌اندازه کافی این کار را انجام دهید، تبدیل به یک عادت می‌شود.
• شما با مشاهده اینکه امکان معیوب بودن هرچیزی وجود دارد، هوشیار و آگاه می‌مانید.
• همه از خلبان‌ها انتظار دارند که چک‌لیست‌ها را به‌درستی چک کنند و اگر این کار را انجام ندهید با آن‌ها تماس گرفته می‌شود.
• در یک محیط هواپیمایی، کاپیتان‌ها هر 6 تا 12 ماه یک‌بار ارزیابی خواهید داشت و استفاده صحیح از چک‌لیست یکی از اساسی‌ترین الزامات در این ارزیابی است.

مدیریت دانش در صنعت هوانوردی

در صنعت هوانوردی خلبان‌ها هرسال در یک روز به آموزش مدیریت منابع می‌نشینند و ساعاتی از این نشست را به بررسی تصادفات گذشته و تحلیل و بررسی خطای خلبان‌ها، به‌عنوان اولین عاملی می‌پردازند که منجر به تصادف می‌شود. تجربه‌هایی که به اشتراک گذاشته می‌شوند به شکل واضحی به شما اخطار می‌دهند که درصورت نادیده گرفتن چک‌لیست‌ها اوضاع چقدر ممکن است خراب شود.

یکی از موضوعاتی که در استفاده از چک‌لیست‌ها باید مدنظر قرار داد این است که برای رعایت چک‌لیست‌‌ها به حافظه تکیه نمی‌کنند بلکه با استفاده از یک چک‌لیست فیزیکی موارد ذکرشده در چک‌لیست را اجرا و رعایت می‌کنند. لازم به ذکر است که موارد ذکرشده در چک‌لیست‌ها ترتیب معینی را رعایت می‌کندن و از نقطه مشخصی در هواپیما شروع می‌شوند و به شکلی روشمند در یک نقطه به پایان می‌رسند.

با استفاده از چک‌لیست‌ها می‌توان بر نگرانی‌هایی مانند کاهش سطح روغن‌موتور که با ورود هواپیما به هوا بسیار اهمیت پیدا می‌کند غلبه کرد. همچنین مسافران هواپیما وقتی می‌بینند که هواپیما را قبل از پرواز به‌طور فیزیکی چک می‌کنید، احساس امنیت بیشتری می‌کنند.

عواملی موثر در به‌کارگیری دانش از سوی خلبانان‌ها

عوامل متعددی در به‌کارگیری چک‌لیست‌ها از سوی خلبانان تاثیرگذار هستند که برخی از آن‌‌ها عبارتند از:

• عامل احساسسی مانند این انگیزه که درصورت برطرف نکردن موارد معیوب ما و مسافرانمان ممکن است بمیریم و بنابراین بهتر است موارد معیوب را روی زمین برطرف کنیم تا در آسمان،
• فشار از طرف کمک خلبان.
• اگر آن را رها کنید ممکن است شغل خود را از دست بدهید.
• آگاهی از آنچه ممکن است اشتباه باشد (نگاهی به تصادفات گذشته)
• آموزش (از روز اول و هر سال)
• ممیزی (چک کردن)
• لیست‌های فیزیکی (بدون تکیه ‌بر حافظه)
• لیست‌های منطقی (ترتیب تعیین‌شده چک‌ها)
• عادت داشتن

بسیاری از این موارد را می‌توان از بخش هوانوردی به بخش‌های دیگر منتقل کرد و الگو قرار داد. شما می‌توانید شرکتی را تصور کنید که در آن به‌کارگیری دانش موجود در چک‌لیست‌ها یا رویه‌ها یا سایر راهنمایی‌ها، اجباری به دلیل عواملی مانند آموزش‌، پشتیبانی، بررسی، باور، ممیزی و یا عادت رعایت شوند.

انکار نمی‌کنیم که رسیدن به چنین نقطه ایده‌آلی زمان بر است اما چشم‌اندازی در اختیارمان قرار می‌هد برای اینکه ببینیم چگونه یک صنعت موجبات حمایت از به‌کارگیری دانش را فراهم می‌آورد.

منبع:

http://www.nickmilton.com/2022/05/how-do-pilots-ensure-knowledge-is-reused.html