حتما اطلاع دارید که چند روزی است نمایشگاه کتاب تهران به صورت مجازی آغاز به کار کرده است. نمایشگاهی که در کنار مشکلاتی که داشته، در مجموع عملکرد قابل قبولی از خو به جای گذاشته است.
به شخصه معتقدم سالهای پیش نیز جای یک نمایشگاه آنلاین در کنار نمایشگاه اصلی در تهران خالی بود. چرا دانشجویانی که به هر دلیلی در تهران نیستند نتوانند از موهبت این نمایشگاه استفاده کنند؟ خوشبختانه امسال کرونا موهبتی شد تا افرادی که در تهران نیستند نیز «انسان» تلقی شوند و بتوانند از این امکانات استفاده کنند. امیدوارم نمایشگاه آنلاین کتاب به امسال محدود نشود و سالهای دیگر نیز ادامه داشته باشد.
اما برای ادامه داشتن چنین رویدادی باید فکری به حال مشکلاتی که امسال گریبانگیر افراد شده بود بکنند. به عنوان مثال سایت نمایشگاه خصوصا در روزهای ابتدایی به سختی نمایش داده می‌شد. همچنین چندین انتشارات در نمایشگاه حاضر نشده بودند (احتمالا این عدم حضور دلیلی داشته است که به نظرم باید حل شود) بعلاوه قیمت چند کتاب گرانتر از قیمت همان کتاب در سایت انتشارات بود.
اما مهم‌ترین اشکالی که به چشم من آمد این بود که هر انتشارات به صورت جداگانه کتاب را ارسال می‌کرد. تصور کنید فردی ۳۰ عنوان کتاب را از ۳۰ انتشارات مختلف خریداری کند و هر انتشارات بخواهد آن را به صورت شخصی ارسال کند. چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ چه هزینه‌هایی اتلاف می‌شود؟
یک محاسبه سرانگشتی برای فهمیدن میزان اتلاف هزینه: در نمایشگاه کتاب امسال حدود ۳۰ میلیارد تومان تا الان کتاب خریداری شده است. اگر قیمت هر کتاب را به طور میانگین ۶۰ هزار تومان در نظر بگیریم، به طور متوسط ۵۰۰ هزار کتاب فروخته شده است. اگر قرار باشد هر کتاب به صورت جداگانه ارسال شود، هزینه‌ای بالغ بر ۲.۵ میلیارد تومان (ارسال هر مرسوله ۵ هزار تومان) بر ناشر (یا دولت) تحمیل شده است. این جدای از هزینه‌ی بسته‌بندی و کارتن و... است. هزینه‌ای که به راحتی می‌توانست به نصف یا حتی کمتر تقلیل یابد.
نمایشگاهی که تخفیف کتاب هر فرد را در کد ملی وی شارژ می‌کند چگونه نمی‌تواند با مدیریت صحیح از این اتلاف هزینه جلوگیری کند؟ البته به شخصه نمی‌دانم هزینه پست را خود دولت پرداخت می‌کند یا ناشر اما تفاوتی هم ندارد. به هرحال هزینه‌ای انجام گرفته است. به نظرم می‌شد چنین کاری کرد. تمام کتاب‌هایی را که یک نفر خریداری کرده است کدگذاری شود و به اداره پست ارسال شود، سپس آنجا از روی کدهای ارسالی، بسته‌بندی صورت گرفته و در نهایت بسته‌ها ارسال شود. اگرچه قطعا این ایده‌ها به ذهن خود برگزار کنندگان رسیده اما اینکه چرا عملی نشده است و چگونه محاسباتی انجام داده‌اند سوالی است که برگزار کنندگان باید به آن جواب دهند.
اما جدای از تمام نقدهایی که به حق است و باید به آنها رسیدگی کرد نمی‌توان از این کار بزرگ که انجام گرفت قدردانی نکرد. استفاده حدود ۵۰ هزار نفر از دانشجویان و طلاب از بن‌ها (اگرچه به شدت کم و ناکافی بودند) و ارسال کتاب به نقاط دورافتاده کشور و حتی روستاها همگی نشان از یک نقطه عطف در برگزاری نمایشگاه‌های این چنینی و نزدیک شدن به عدالت فرهنگی-آموزشی است. امیدوارم در آینده بتوانیم از پتانسیل‌های بوجود آمده در ایام کرونا، مانند همین اتفاق و آموزش‌های مجازی برای نزدیک شدن بیشتر به بحث عدالت استفاده کنیم.
