«هر کسی که بتواند حواس ما را تصرف کند، بر ذهن ما حکومت میکند.»
دنیا دیگر با پول یا طلا اداره نمیشود، بلکه با «توجه» میچرخد. هر لحظهای که چشممان روی صفحهای میماند، هر کلیک، هر توقف، تبدیل به واحدی از ارزش میشود. اقتصاد امروز، اقتصاد توجه است. جایی که انسان نه مشتری، بلکه منبعی کمیاب از تمرکز است.
از روزنامه تا موبایل
در دهههای گذشته، توجه انسان کالایی نایاب نبود. روزنامهها تیتر میزدند، تلویزیون تبلیغ پخش میکرد و نگاهها بهطور طبیعی به سویشان میرفت. اما با ورود اینترنت و سپس گوشی هوشمند، جنگ تازهای آغاز شد: جنگ برای نگاه انسان.
در کامپیوتر، وبسایتها برای کلیک رقابت کردند؛ در شبکههای اجتماعی، پستها برای توقف انگشت. و حالا در موبایل، رقابت اصلی روی همان نواری باریک در بالای صفحه است: نوتیفیکیشنبار. هر اپلیکیشنی که بتواند زودتر توجه کاربر را از آن نوار بگیرد — یعنی یک لحظه قبل از بقیه «پینگ» بزند — برندهی بزرگ این نبرد است.
نظریههای اقتصاد توجه
هربرت سایمون، اقتصاددان و برنده نوبل، نخستین کسی بود که گفت:
«در جهانی پر از اطلاعات، آنچه کمیاب میشود، توجه است».
در بازار امروز، زمان انسان از طلا باارزشتر است. هر دقیقهای که کاربر صرف دیدن یا نادیده گرفتن یک پیام میکند، بخش کوچکی از اقتصاد دیجیتال را جابهجا میکند. همینجاست که برندها برای چند ثانیه حضور در نوار نوتیفیکیشن، میلیونها تومان خرج میکنند.
بعد از سایمون، پژوهشگران دیگری مثل توماس داونپورت و جان بِک در کتاب
(2001 The Attention Economy) توضیح دادند که در عصر دیجیتال، موفقیت شرکتها به تواناییشان در مدیریت و توزیع توجه کارکنان و مشتریان بستگی دارد. آنها معتقد بودند همانطور که پول را باید سرمایهگذاری کرد، توجه را هم باید برنامهریزی کرد.
متیو کرافورد، فیلسوف معاصر، در کتاب (The World Beyond Your Head 2015) یک گام جلوتر رفت و گفت: «توجه، امروز به ملک عمومی تبدیل شده؛ هر کسی که بتواند حواس ما را تصرف کند، بر ذهن ما حکومت میکند.»
در چنین جهانی، تبلیغات نه فقط ابزار فروش، بلکه ابزاری برای تسلط فرهنگی و شناختی است.
پلتفرمهای تبلیغاتی؛ مهندسان توجه
در ایران، پلتفرمهای تبلیغاتی دیجیتال نقش پل میان برندها و شبکههای اجتماعی را بازی میکنند. این پلتفرمها دادههای واقعی از میزان بازدید، نرخ تعامل و ساعات پربیننده فراهم میکنند تا برندها بتوانند تبلیغاتشان را دقیقتر هدف بگیرند.
یکی از نمونههای بومی این مدل، پلتفرم هشتگ (httb.ir) است که دادههای هزاران کانال و صفحه در تلگرام و اینستاگرام را در دسترس قرار میدهد و به تبلیغدهندگان کمک میکند تصمیمشان را نه بر پایهی احساس، بلکه بر پایهی تحلیل بگیرند.
آینده: اقتصاد لحظهها
توجه دیگر فقط ثانیهای در روز نیست، بلکه سرمایهای استراتژیک است.
در سالهای پیشرو، موفقترین برندها آنهایی خواهند بود که بتوانند تبلیغ را به تجربهای کوتاه، خوشایند و شخصی تبدیل کنند. درست در همان لحظهای که کاربر هنوز گوشیاش را زمین نگذاشته.
اقتصاد توجه یعنی درک همین لحظههای کوتاه؛ جایی که یک اعلان کوچک میتواند ارزش یک کمپین بزرگ را رقم بزند.
