دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) نخستین دادگاه بین‌المللی برای رسیدگی به جنایات نسل‌کشی و جنگی است که به جرایم تصویب شده در شورای امنیت سازمان ملل متحد رسیدگی می‌کند. مقر این دیوان در لاهه هلند قرار دارد. تاکنون ۱۲۴ کشور به عضویت این نهاد درآمده‌اند که تقریباً اکثر کشورهای اروپایی، کانادا، استرالیا، ژاپن و کره جنوبی در بین اعضا حضور دارند. البته کشورهایی چون آمریکا، روسیه، چین و هند از منتقدان این دادگاه بوده و به آن نپیوسته‌اند.
این دادگاه تاکنون به پنج موضوع از جمله نسل‌کشی‌ها در اوگاندا، کنگو، آفریقای مرکزی، کنیا و جنگ دارفور در سودان رسیدگی و علیه مجرمین اعلام جرم کرده است. اخیراً این دیوان حکم بازداشت نتانیاهو و گالانت (وزیر دفاع سابق اسرائیل) را به اتهام ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت صادر کرده است. این حکم پیامدهای سیاسی و حقوقی داخلی و بین‌المللی متعددی برای رهبران تل‌آویو در پی خواهد داشت که از ابعاد مختلفی قابل بررسی است:
1. ابعاد حقوقی و بین‌المللی:
حکم صادره از دادگاه کیفری بین‌المللی نشان‌دهنده تلاش‌های جامعه جهانی برای پاسخگو کردن مقامات سیاسی به خاطر نقض حقوق بشر و جنایات جنگی است. این حکم می‌تواند به‌عنوان یک پیشرفت در زمینه عدالت بین‌المللی و حفاظت از حقوق بشر تلقی شود. با توجه به اینکه ICC به‌عنوان یک نهاد مستقل و معتبر در سطح جهانی شناخته می‌شود، این حکم می‌تواند اثرات منفی زیادی بر اعتبار و مشروعیت رژیم صهیونیستی به همراه داشته باشد.
2. فشار بر رژیم صهیونیستی:
صدور چنین حکمی می‌تواند فشارهای بین‌المللی را بر رژیم صهیونیستی افزایش دهد و کشورهای دیگر را به اتخاذ مواضع قاطع‌تر در قبال اقدامات این رژیم ترغیب کند. این موضوع می‌تواند به افزایش انتقادات جهانی از سیاست‌های اسرائیل در قبال فلسطینیان منجر شود و موجب تنش‌های بیشتری در روابط اسرائیل با دیگر کشورها گردد.
3. آگاهی‌بخشی به جامعه جهانی:
این حکم می‌تواند به آگاهی‌بخشی جامعه جهانی درباره ابعاد واقعی بحران فلسطین کمک کند و توجه بیشتری به وضعیت انسانی فلسطینیان جلب کند. این امر می‌تواند به ایجاد فشار عمومی برای تغییر سیاست‌ها و رفتارهای رژیم صهیونیستی منجر شود.
4. مطالبه‌گری و تأثیرات آن:
مطالبه‌گری از سوی سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری، دولت‌ها و فعالان اجتماعی می‌تواند به نتایج ملموسی منجر شود. این مطالبه‌گری می‌تواند شامل فشار بر دولت‌ها برای تحریم یا کاهش روابط با اسرائیل، حمایت از تحقیقات مستقل درباره جنایات جنگی و تشویق به اتخاذ مواضع قوی‌تر در مجامع بین‌المللی باشد. همچنین، این موضوع ممکن است به ایجاد ائتلاف‌هایی میان کشورهای مختلف برای مقابله با نقض حقوق بشر کمک کند.
این حکم در ۷۶ سال گذشته و از زمان تشکیل رژیم منحوس اسرائیل علیه آنان بی‌نظیر است و به ما یادآوری می‌کند که با پیگیری مستمر و جدی، می‌توان به نتایج ملموسی دست یافت. جامعه جهانی و نهادهای بین‌المللی با توجه به فشارهای مردمی و درخواست‌های مکرر برای عدالت، به بررسی و رسیدگی به پرونده‌ها می‌پردازند. محکومیت نتانیاهو و صدور حکم بازداشت علیه او، گواهی بر این واقعیت است که تلاش‌های جمعی و مطالبه‌گری می‌تواند به تغییرات مثبت منجر شود. هیچ فرد یا نظامی نمی‌تواند از پاسخگویی به اعمال خود فرار کند و این خود انگیزه‌ای برای ادامه مسیر مطالبه‌گری و پیگیری حقوق بشر در سطوح مختلف است. بنابراین، باید به این نکته توجه داشت که مطالبه‌گری نه تنها یک حق بلکه یک وظیفه اجتماعی است. هر فرد و گروهی می‌تواند با صدای بلند و مستند خواسته‌های خود را مطرح کند و از مسئولین بخواهد که به وعده‌ها و تعهدات خود عمل کنند. این روند نه تنها در سطح ملی بلکه در عرصه بین‌المللی نیز می‌تواند اثرگذار باشد و به تحقق عدالت کمک کند.
امید حسینایی
