جلبک اسپیرولینا هم به عنوان غذای انسان و هم به عنوان یک ماده اولیه برای محصولات زیبایی، خواص فوق‌العاده‌ای دارد. مطالعات زیادی بر روی این جلبک انجام شده است و نتایج نشان می‌دهد جلبک اسپیرولینا به دلیل دارا بودن طیف گسترده‌ای از منابع معدنی، پروتئین و ویتامین، تاثیرات خارق‌العاده‌ای بر بدن انسان دارد. در این مقاله با این جلبک شگفت‌انگیز بیشتر آشنا می‌شویم.
از نظر علمی، اسپیرولینا یک زیست‌توده (biomass) از شاخه سیانوباکترها است. بنابراین اسپیرولینا در واقع نوعی باکتری است و از نظر علمی جلبک محسوب نمی‌شود اما در همه فرهنگ‌ها استفاده از نام جلبک برای اسپیرولینا رایج شده است و ما نیز در ادامه این مطلب برای راحتی کار از لفظ جلبک استفاده خواهیم کرد ?
بوجود آمدن اسپیرولینا بر روی کره زمین بسیار قبل‌تر از پیچیده شدن حیات بوده است. بنابراین اسپیرولینا یکی از اولین گونه‌های موجودات زنده کره زمین است.
جلبک اسپیرولینا بصورت طبیعی و تحت شرایط مناسب در آب‌های شیرین رشد می‌کند. بعد از کشف خواص فوق‌العاده اسپیرولینا، انسان شروع به پرورش این جلبک تحت شرایط کنترل شده کرد. امروزه جلبک اسپیرولینا به عنوان غذای انسان و سایر موجودات مانند ماهی‌های زینتی و طیور استفاده می‌شود. همچنین جلبک اسپیرولینا برای تهیه انواع ماسک صورت، صابون زیبایی و شامپو نیز استفاده می‌شود.
اسپیرولینای منبع غنی پروتئین است و بین 50 تا ۷۰ درصد پروتئین دارد. جلبک اسپیرولینا همچنین انواع مختلفی از ویتامین‌ها و مواد معدنی را داراست. ویتامین‌های موجود دراسپیرولینا شامل ویتامین A، ویتامین B1، ریبوفلاوین، نیکوتینیک اسید، اینوزیتول (اسید آمینه)، پیریدوکسین، سیانوکوبالامین، توکوفرول، بیوتین و گاما لینولنیک اسید است. مواد معدنی اسپیرولینا نیز شامل کلسیم، آهن، فسفر, پتاسیم, سدیم و زینک است. جلبک اسپیرولینا سرشار از آنتی‌اکسیدان فایکوسیانین (Phycocyanin) است که به عنوان قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان دنیا شناخته می‌شود.
جلبک اسپیرولینا تمامی اسیدهای آمینه ضروری بدن را در خودش جای داده است که این خاصیت برای ورزشکاران بسیار مفید است.
نکته مهمی که باعث می‌شود جلبک اسپیرولینا به یک منبع غذایی تمام عیار تبدیل شود این است که بسیاری از مواد مفید موجود در اسپیرولینا قابلیت جذب بالایی دارند و به سرعت جذب بدن انسان می‌شوند. این ویژگی، جلبک اسپیرولینا را از سایر مکمل‌های غذایی متمایز می‌کند.
در ادامه این مطلب به خواص شگفت‌انگیز جلبک اسپیرولینا می‌پردازیم.
جلبک اسپیرولینا به طور متوسط حدود 60% از پروتین تشکیل شده است که قابلیت جذب بسیار بالایی دارد. جالب است بدانید که پروتئین اسپیرولینا تقریبا 3برابر گوشت قرمز است. بنابراین جلبک اسپیرولینا یک جایگزین عالی برای گوشت است. بسیاری از افراد که از گوشت قرمز در برنامه غذایی خودشان استفاده نمی‌کنند (مانند وگان‌ها) می‌توانند جلبک اسپیرولینا را جایگزین گوشت قرمز کنند. همچنین ورزشکاران بدنسازی که به پروتئین بالایی نیاز دارند می‌توانند جلبک اسپیرولینا را به جای مکمل‌های شیمیایی استفاده کنند.
جلبک اسپیرولینا به دلیل دارا بودن مقدار بالایی از فیبر باعث احساس سیری شده و از پرخوری جلوگیری می‌کند. بنابراین برای نتیجه‌گیری ایدئال لازم است اسپیرولینا قبل از وعده غذایی مصرف شود.
اسپیرولینا کالری کمی دارد و در عین حال باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شود. مطالعات علمی نشان می‌دهد مصرف منظم اسپیرولینا به مدت 3 ماه تاثیرات معنی‌داری در کاهش وزن افراد داشته است.
مواد مغذی فراوان موجود در جلبک اسپیرولینا به چربی‌سوزی کمک می‌کند و جلوی اشتهای بیش از حد را می‌گیرد. اسپیرولینا با کنترل گرسنگی به افراد کمک می‌کند حجم غذای خود را کنترل کنند. بنابراین افراد می‌توانند با یک برنامه غذایی متعادل و استفاده منظم از اسپیرولینا، وزن خود را در حالت ایدئال نگه دارند.
کم‌خونی یکی از مشکلات شایعی است که گریبان‌گیر بسیاری از انسان‌ها می‌شود. کم‌خونی انواع مختلفی دارد و دلایل متفاوتی می‌تواند باعث بروز کم‌خونی شود. یکی از اصلی‌ترین دلایل کم‌خونی، کمبود آهن در رژیم غذایی افراد است.
خبر خوب اینکه جلبک اسپیرولینا می‌تواند در مبارزه با کم‌خونی بسیار مفید باشد. مقدار آهن اسپیرولینا ۱۰ برابر جگر است و مقدار ب۱۲ آن ۶ برابر جگر که تا ۹۰ درصد هم قابل جذب است. بنابراین استفاده از اسپیرولینا به عنوان مکمل غذایی، کمبود آهن افراد بخصوص خانم‌ها و کودکان را به خوبی برطرف می‌کند.
پرفشاری خون اگر به موقع کنترل نشود می‌تواند به یک مشکل دائمی تبدیل شود که دربرابر درمان نیز مقاوم است. پرفشاری خون معمولا به دلیل رژیم غذایی نامناسب، استرس، اضافه وزن و یا مشکلات زمینه‌ای دیگر ایجاد می‌شود. فشار خون بالا مراحل مختلفی دارد و براساس یک معیار کمی طبقه‌بندی می‌شود. در مراحل اولیه پرفشاری خون، معمولا پزشکان توصیه می‌کنند با اصلاح عادات غذایی و ورزش منظم، افراد فشار خون خود را کنترل کنند.
جلبک اسپیرولینا یک تنظیم‌کننده طبیعی فشار خون است. مطالعه‌ای که در کشور مکزیک انجام شده است نشان می‌دهد مصرف منظم اسپیرولینا فشار خون در مردان و زنان را حتی بدون تغییر در سایر عادات غذایی، کاهش می‌دهد.
فلزات سنگین به دسته‌ای از فلزها و شبه‌فلزهایی از قبیل سرب، جیوه، کادمیوم و آرسنیک گفته می‌شود که دارای اثرات زیست‌محیطی بالایی هستند. فلزات سنگین برای بدن انسان بسیار خطرناک‌اند. این فلزات به دلیل اینکه تجزیه نمی‌شوند به راحتی می‌توانند در بافت چربی، عضلات و استخوان‌های انسان انباشته شوند. طیف وسیعی از بیماری‌ها حاصل از انباشت فلزات سنگین در بدن ایجاد می‌شود. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به سرطان پوست، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه، تخریب کلیه، افزایش فشار خون، ناباروری، بیماری‌های عصبی و ده‌ها بیماری خطرناک دیگر اشاره کرد.
یک مطالعه بر روی بیمارانی که از مسمومیت با آرسنیک رنج می‌بردند، نشان داد که رژیم غذایی توام با جلبک اسپیرولینا میزان آرسنیک موجود در بدن آنها را 47% کاهش داده است. همچنین به دلیل خاصیت ضدمیکروبی جلبک اسپیرولینا باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.
این بیماری که در قرن ۲۱ شیوع یافته است در اثر رسوب بیش از حد چربی در کبد ایجاد می‌شود. بیماری کبد چرب اختلالات و نارسایی‌هایی در فعالیت عادی کبد به وجود می‌آورد. تقریباً اغلب شهرنشینان بالای ۴۰ سال به این عارضه دچار شده و درمان دارویی قطعی نیز برای آن ارائه نشده است.
دلایل کبد چرب:
اضافه وزن
دیابت
کلسترول بالا
تری گلیسیرید بالا
نقص در متابولیسم چربی
پرکاری تیروئید
کاهش سریع وزن
فشار خون
بارداری
اسپیرولینا به عنوان یک منبع پروتئین کم‌کالری، کم چرب و فاقد کلسترول می‌تواند به کاهش تری گلیسیرید داخل کبد کمک کند.
تحقیقات علمی نشان داده است که مصرف روزانه ۴ الی ۵ گرم اسپیرولینا به طور قابل توجهی سطح تری گلیسیرید را کاهش می‌دهد. علاوه بر این LDL و کلسترول و فشارخون را کاهش داده و بر میزان hdl و سلامتی قلب می‌افزاید.
ورزشکاران شاغل در رشته پرورش اندام به میزان پروتیئن بالایی نیاز دارند. بدنسازان معمولا با استفاده از مکمل‌های ورزشی و موادی غذایی مانند سفیده تخم‌مرغ به تامین نیازهای تغذیه‌ای خود اقدام می‌کنند. مکمل‌های ورزشی به دلیل وجود فلزلت سنگین در ترکیب آنها در درازمدت مدت برای ورزشکار بسیار خطرناک است. شایع‌ترین عوارض مکمل‌های ورزشی شامل ناباروری، ریزش مو و بیماری‌های کبد و کلیه است.
جلبک اسپیرولینا خشک شده بصورت پودر اسپیرولینا دارای پروتئین قابل جذب بالایی است. حدود 90% پروتئین قابل جذب در بدن انسان است. به همین دلیل ورزشکاران می‌توانند فقط با مصرف روزانه 10 تا 20 گرم از پودر اسپیرولینا، پروتئین مورد نیاز بدنشان را تامین کنند.
جلبک اسپیرولینا برای سایر ورزشکاران نیز بسیار مفید است. ویژگی‌های ساختاری اسپیرولینا باعث می‌شود که جذب مواد مغذی آن در روده بسیار سریع باشد و از این رو ورزشکار را برای یک جلسه تمرینی سنگین آماده می‌کند.
سندرم پیشاقاعدگی (یا PMS) مجموعه‌ای از علایم جسمی، روانی و احساسی مرتبط با تخمک‌گذاری در زنان است. اغلب خانم‌ها در سن باروری علائم PMS را بصورت ماهانه تجربه می‌کنند. مطالعات نشان می‌دهد مصرف روزانه اسپیرولینا باعث کوتاه‌تر و آسانتر شدن قاعدگی در زنان می‌شود.
همچنین اسپیرولینا با بهبود سطح هموگلوبین در درمان کم‌خونی در دختران نوجوان و زنان بسیار مهم و موثر است. خانم‌هایی که در دوران یائسگی از اسپیرولینا استفاده می‌کنند کمتر دچار علائم یائسگی شده و پرانرژی تر بوده‌اند.
یکی دیگر از مشکلات مربوط به باروری در زنان، سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است. این سندروم شایع‌ترین علت نازایی ناشی از عدم تخمک‌گذاری در خانم‌ها است. تحقیقات نشان داده است که مصرف روزانه اسپیرولینا با حفظ سطح انسولین، به بهبود بیماران مبتلا به تخمدان پلی‌کیستیک کمک می‌کند.
برنامه غذایی کودکان در سنین رشد باید با حساسیت زیادی تدوین شود. برای حفظ سلامتی کودکان باید طیف وسیعی از مواد مغذی را در برنامه غذایی آنها قرار داد. اسپیرولینا یک مکمل فوق‌العاده برای رشد کودکان است. جلبک اسپیرولینا به عنوان یک ماده کاملاً ارگانیک حاوی مقادیر بالای ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها است و به راحتی می تواند در برنامه غذایی کودک اضافه شود. ویتامین‌های موجود در اسپیرولینا در تقویت سیستم ایمنی کودکان و جلوگیری از سرماخوردگی نقش اساسی دارند. سطح بالای آنتی‌اکسیدان، پتاسیم، کلسیم و آهن، عناصری سازنده برای رشد بهتر کودکان و بهبود عملکرد قلب و مغز محسوب می‌شود. خانواده‌ها می‌توانند با روش‌های متفاوتی جلبک اسپیرولینا را در برنامه غذایی کودک بگنجانند. اسپیرولینا را می‌توان با انواع بستنی، آبمیوه، سالاد، شیرینی و دسرهای غذایی ترکیب کرد.
علاوه بر خواص فوق‌العاده به عنوان غذای انسان، در حوزه زیبایی و در تهیه ماسک صورت نیز جلبک اسپیرولینا کارکردهای بی‌نظیری دارد. ماسک صورت تهیه شده از پودر اسپیرولینا دارای خواص جوان‌کننده برای پوست صورت است. جای جوش و آکنه را از بین می‌برد. آبرسانی به پوست را تسهیل می‌کند. چین و چروک صورت را کاهش می‌دهد و باعث شادابی پوست می‌شود.
اسپیرولینا حاوی تیروزین، ویتامین A و توکوفرول است که به عنوان ماده ضد پیری شناخته شده است. تیروزین پیری سلول‌های پوست را کند می‌کند.
همچنین آنتی‌اکسیدان‌های اسپیرولینا رادیکال‌های آزاد را که مسئول پیری سلولها هستند خنثی می‌کند.
اسپیرولینا با دارا بودن انواع اسیدهای چرب و مواد آنتی اکسیدانی، بهبود زخم ها را تصریح کرده، متابولیسم و ترمیم پوست را سرعت داده و از پوسته پوسته شدن آن جلوگیری می‌کند.
فایکوسیانین یک پروتئین رنگدانه‌ای است که در کنار کلروفیل به جذب نور در سلول‌های فتوسنتزی کمک می‌کند. فیکوسیانین خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی قدرتمند داشته و در پیشگیری و درمان سرطان، بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های عصبی نقش موثری دارد. اسپیرولینا مهم‌ترین و غنی‌ترین منبع فیکوسیانین است. مصرف ۵ الی ۱۰ گرم از این جلبک به صورت روزانه، مقادیر مورد نیاز فیکوسیانین را وارد بدن می‌کند. بهترین راه دریافت مواد آنتی‌اکسیدانی مانند فیکوسیانین، مصرف طبیعی آن است. دقیقاً مانند مصرف مرکبات به جای قرص ویتامین ث.
در صورت مصرف اسپیرولینا نیاز به استفاده از فایکوسیانین استخراجی نیست. باید اشاره کرد که فیکوسیانین خالص بایستی به صورت کاملا علمی و در شرایط بسیار دقیق استخراج شود. فیکوسیانین استخراج شده ده‌ها بار گران‌تر از پودر جلبک اسپیرولینا است. در طبیعت چیزی به نام اسپیرولینای آبی وجود ندارد. برخی شرکت‌های سودجو جلبک اسپیرولینا را در مقابل رطوبت و دما قرار داده و پس از آزاد شدن فایکوسیانین که توده جلبک را به رنگ آبی در می‌آورد و نه استخراج عصاره آن، آن را به قیمت‌های بالاتر به عنوان فایکوسیانین خالص به فروش می‌رساند. در حالی که این کار بر خلاف استخراج فایکوسیانین، باعث کاهش کیفیت و رشد قارچ‌ها در جلبک می‌شود. اسپیرولینا آبی فقط بیومس (Biomass) تخریب شده در اثر حرارت است که ارزش آنتی‌اکسیدانی بسیار کمتری دارد.
منبع: آلگانیک
