شیرآلات از جمله تجهیزاتی هستند که برای کنترل جریان آب، گاز و سایر سیالات در سیستمهای لولهکشی و مصرفی استفاده میشوند. شیرآلات در ساختمانها، خانهها، کارخانهها، آشپزخانهها، حمامها، پاییندست پمپها و تجهیزات صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند. شیرآلات در انواع مختلفی مانند شیرآلات توپی، شیرآلات گردشی، شیرآلات فشار متوسط، شیرآلات پروانهای و... تولید میشوند و هر نوع شیرآلات برای کاربردهای خاص خود قابل استفاده هستند. به طور کلی، شیرآلات برای کنترل و مدیریت جریان سیال در سیستمهای مختلف، بسیار مفید هستند.
استفاده از شیرآلات در سیستمهای لولهکشی و مصرفی، به طور گستردهای از دورههای باستانی آغاز شده است. اولین شیرآلات ساده شامل چوبهای یا سنگی بود که در یک لوله قرار میگرفت تا جریان آب را محدود کند. با گذشت زمان، شیرآلات با بهبود فناوری، به شکل و شمایل پیچیدهتری درآمدند. در دوران باستان، شیرآلات برای استفاده در باغها و زمینهای کشاورزی استفاده میشدند. در اوایل سده 19، شیرآلات برای استفاده در سیستمهای آب و لولهکشی شهری و خانگی مورد استفاده قرار گرفتند. با افزایش نیاز به مصرف آب در دوران صنعتی، شیرآلات برای استفاده در سیستمهای صنعتی نیز مورد استفاده قرار گرفتند. امروزه، شیرآلات در سیستمهای مختلف مانند سیستمهای مصرفی خانگی، صنعتی، ابزار دقیق، سیستمهای گرمایشی و سرمایشی، سیستمهای حفاظتی و ... به کار میروند.
شیرآلات، به عنوان یکی از تجهیزات پرکاربرد در سیستمهای لولهکشی و مصرفی، به طور گستردهای در سراسر جهان استفاده میشود. اما مشخص نیست که شیرآلات به دست چه کسی اختراع شده است. احتمالا این دستاورد، از دوران باستان نشات گرفته و با گذر زمان بهبود یافته است. در اوایل سده 19، بسیاری از اختراعاتی که بهبود عملکرد و کارایی شیرآلات را داشتند، توسط مخترعانی مانند جیمز هریسون، آلفرد مرشان، توماس کرین، و هنری فلوویت، به ثبت رسیدند. اما نمیتوان به شخص خاصی اختراع شیرآلات را نسبت داد و بیشترین بهره از آن را در دوران صنعتی به دست آوردیم.
تاریخچه استفاده از شیرآلات در کشور ایران به دوران باستان بازمیگردد. باستانیان در زمان قدیم از سیستمهای پیچیده لوله کشی برای انتقال آب استفاده میکردند و از مجموعهای از شیرآلات ساده نیز استفاده میشد. به عنوان مثال، در قصرهای ساسانی، شیرآلات ساده از جنس سنگ و چوب برای کنترل جریان آب استفاده میشد.
در دوران اسلامی نیز، شیرآلات در معماری و فن آوریهای آبیاری استفاده میشدند. به عنوان مثال، سیستمهای لوله کشی مسلسلی که در مناطقی مانند اصفهان و کرمان وجود داشتند، به عنوان یکی از شاهکارهای فنی شناخته شدهاند.
در دوران قاجاریه، شیرآلات اروپایی به ایران وارد شدند و از آنجا که بیشتر شیرآلات به صورت وارداتی به کشور وارد میشدند، به سرعت شیرآلات غربی در کشور مورد استفاده قرار گرفت. در دوران پهلوی نیز، توسعه صنعت ساختمانی و تأمین نیازهای شهری مورد توجه قرار گرفت و استفاده از شیرآلات از آن زمان به میزان گستردهای افزایش یافت.
امروزه، شیرآلات در ساختمانهای مسکونی، تجاری، اداری و صنعتی در سراسر ایران استفاده میشوند. در طراحی ساختمانها، نحوه طراحی و انتخاب شیرآلات، به عنوان یکی از عوامل مهم برای کاهش مصرف آب و حفظ منابع آب، مد نظر قرار میگیرد.