Ø خزرها[1]
خزرها در منطقه‌ای گسترده واقع در دو سوی دریای خزر به شکل پراکنده زندگی می‌کردند؛ آنان تمدن و فرهنگی چون اقوام دیگر آریایی‌ها داشتند، رد پای ایشان را از قرن چهارم پیش از میلاد مسیح می‌توان در تاریخ دید و تا دوران شاهنشاهی هخامنشی آن را دنبال نمود.
خزرها از قدیمی‌ترین و گسترده‌ترین اقوام آریایی منطقه بشمار می‌روند و می‌توان ایشان را به خزرهای شرقی و غربی تقسیم نمود که در دو سوی دریای خزر و در منطقه‌ی گسترده بعدها در کنار سکاها به کوچ‌نشینی پرداختند و در جستجوی زمین‌های جدید پیوسته در حال زد و خورد با مردمان ساکن در منطقه بودند بشکلی که بخت‌النصر گروه زیادی از خزرها را به عنوان اسیر به قفقاز کوچانید! خزرها در ابتدای هزاره‌ی اول پیش از میلاد در دسته‌های سکایی و اتحادیه‌های مانایی حضور داشتند و نقش بازی نمودند در این دوران نیز منطقه‌ی نفوذ آنان از کناره‌های شرقی و غربی دریای خزر تا ارمنستان و مرزهای شبه جزیره‌ی آناطولی گسترده گردیده بود حتی گروه‌هایی از آنان در مصر مشاهده می‌کنیم که در آن حدود به کار کشتی‌سازی اشتغال داشتند، سرانجام در زمان تشکیل حکومت مادها با آنها متحد شدند و تحت نفوذ مادها قرار گرفتند و در جنگ‌ها بین پارس‌ها و مادها شرکت نمودند اما پس از فتح کوروش تابعیت هخامنشیان را گردن نهادند در همین دوران خزرها با کادوسی‌ها در جنوب و غرب دریای خزر ساتراپ کادوسی را تشکیل دادند؛ اقوام خزری مردمانی دامدار، کشاورز و شکارگر بودند و صیادان ماهی بشمار می‌رفتند؛ گله‌های گاو، اسب، بز و شتر ایشان شهره بود ایشان انگور را به خوبی پرورش می‌دادند و از پشم شترهای خود که به نرمی شهره بود پارچه می‌بافتند که در بازارهای دنیای باستان بی‌مانند بود؛ علاوه بر صنعت بافندگی اشیا هنری بسیار از استخوان می‌ساختند که این کالا نیز در تجارت منطقه نقش داست. جنگ‌جویان خزری در جهان باستان نامی بودند تیر و کمان سلاح ایشان بود و با اسبان تندروی خود نیروی مهمی بشمار می‌آمدند که اتحاد با ایشان برای حکام باستان بسیار ارزشمند و دشمنی با ایشان بسیار ترسناک بود، بی‌دلیل نبود در زمان مادها و هخامنشیان در کنار کادوسی‌ها ساتراپ تشکیل دادند.
[1] Khazars
