به مناسبت ۲۸ اردیبهشت، بزرگداشت حکیم عمر خیام
به قلم دکتر علی نیکویی
در فرمانی که در فروردین ۱۳۱۴ دوران سلطنت رضاشاه پهلوی صادر شد، الزامی بود که در تمام نوشته‌ها و معاملات رسمی تنها تاریخ خورشیدی ذکر شود و از نوشتن دیگر گاه‌شماری‌ها خودداری شود؛ اما این تاریخ چگونه بود؟!
پاسخ این است که گاهشماری بر حساب تقویم‌جلالی بود. تقویم جلالی اصلاحیه‌ای بر تقویم‌یزدگردی ساسانی بود که به‌فرمان سلطان جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی هیئتی متشکل از عبدالرحمن خازنی، حکیم ابوالعباس لوکری، ابوالمظفر اسفزاری، میمون بن نجیب واسطی، ابن کوشک بیهقی، بهرام و عمر‌خیام نیشابوری مأمور اصلاح تقویم یزدگردی شدند.
ترتیب نام ماه‌های تقویم جلالی و ترتیب بروج دوازده‌گانه آن عبارت‌اند از حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو و حوت. (هم‌اکنون در کشور افغانستان از همین نام‌ها برای ماه‌های سال استفاده می‌شود)؛ اما در دستوری که در دوران رضاشاه داده‌شده بود نمی‌بایست از نام ماه‌های تقویم جلالی استفاده می‌شد، بلکه سال‌شماری با تقویم جلالی بود و نام ماه‌ها از تقویم‌اوستایی.
در نام‌گذاری ماه‌های تقویم اوستایی که قدمت آن به دوران اواخر شاهنشاهی دارویش اول هخامنشی (۵۲۲-۴۸۶ پ.م) می‌رسید، از یکی از القاب اهورامزدا یعنی دی و یازده تن از فرشتگان و یاوران اهورامزدا استفاده شد.
با این احتساب اکنون در ۲۸ روز از ماه اردیبهشت از تقویم اوستایی و در سال ۱۴۰۳ از گاهشماری جلالی هستیم
