در 1660 سال پیش از میلاد مسیح فرعون مصر آمنحت سوم درگذشت. بر سر جانشینی او بین سرداران سپاه جنگی بزرگ درگرفت که در نتیجه قدرت نظامی مصر به شدت کاهش یافت.
هیگسوس‌ها که از قبایل بیابانگرد و عمدتا چوپان بودند از نبود یک قدرت واحد در مصر استفاده نمودند و به قلمروی مصریان تاختند و توانستند سپاه چندتکه مصر را شکست دهند و بر تمام مصر حاکم شوند. صد سال بعد هیکسوس‌ها از دودمان هفدهم فراعنه‌ی مصر شکست خوردند و مصریان توانستند نیمی از قلمروی خود را پس بگیرند اما همچنان کنترل بخش شمالی مصر در اختیار فرمانروایان هیکسوس بود.
یوسف پیامبر در زمان یکی از همین پادشاهان هیکسوس به دربار سلطنتی راه یافت و توانست عزیز مصر شود. سیصد سال بعد از سلطه هیکسوس‌ها بر مصر فرعون کاموسه هیکسوس‌ها را از مصر بیرون راند.
پس از کاموسه دودمان هجدهم به قدرت رسید و با مرگ آمنهوتپ سوم در 1353 پیش از میلاد، پسرش آمنهوتپ چهارم بر تخت سلطنت مصر نشست و دین یکتاپرستی را برگزید. او خود را آخناتون یعنی کسی که برای خورشید سودمند است نامید.
آخناتون حدود یکصد سال پس از مرگ یوسف پیامبر به پادشاهی رسید. متاسفانه بسیاری به اشتباه آخناتون را فرعون زمان یوسف پیامبر میدانند. حتی در سریال یوسف پیامبر به کارگردانی فرج‌الله سلحشور، فرعون زمان یوسف را آخناتون معرفی نمودند. اما فروید موسی را همان پیامبر دوره آخناتون مینامد.
نکته دیگر ازدواج یوسف با زلیخاست. درکتاب سفر پیدایش که به جزییات زندگی یوسف هم اشاره میکند و عمر او را 110 سال مینویسد تنها همسر یوسف را آسنات نام برده و هیچ نامی از زلیخا وجود ندارد. مروج الذهب نیز که در مورد یوسف پیامبر به تفصیل نوشته هیچ اشاره‌ای به ازدواج یوسف با زلیخا ندارد.
اولین بار طبری در قرن سوم هجری ازدواج یوسف با زلیخا را بیان میکند و زلیخا را راعیل مینامد و مینویسد که یوسف پس از مرگ عزیز مصر و به دستور ریان بن ولید که فرعون مصر بوده با همسر عزیز مصر که راعیل نام داشت ازدواج میکند. ابن اثیر نیز نیم قرن پس از طبری این روایت را عینا نقل قول میکند. هر دو منبع یوسف را تک همسری میدانند و همسر او را راعیل یا همان زلیخا مینویسند.
اولین بار در قرن پنجم هجری ابو اسحاق ابراهیم بن منصور نیشابوری در کتاب قصص الانبیا نام همسر عزیز مصر را زلیخا بیان کرده و مینویسد که یوسف پیامبر، پس از مرگ عزیز مصر با زلیخا ازدواج میکند. که البته در قصص الانبیا نیز یوسف همسر دیگری ندارد و تنها با زلیخا ازدواج میکند.
تمام منابع بعدی از جمله منتخب الانوار المضینه اثر عبدالکریم نجفی در قرن هشتم که شرح کامل زندگی یوسف را بیان نموده، یوسف را تک‌همسری میدانند. یعنی تمام منابع همسر یوسف را یا آسنات نامیدند و یا زلیخا. هیچ منبعی در مورد همسر دوم یوسف وجود ندارد.
نکته جالب اینکه جناب سلحشور اولین کسیست که در طول تاریخ ادعای تعدد زوجه یوسف داشته و در سریال خود هم یوسف را دارای دو همسر که آسنات و زلیخا باشد معرفی میکند!
دکتر علی نیکویی
-----------------------
منابع
تاریخ تمدن جلد اول، ویل دورانت
مصر باستان، ویلیام هایس
موسی و یکتاپرستی، زیگموند فروید
تاریخ طبری
تاریخ جامع ادیان، جان ناس
