ایجنتهای هوش مصنوعی، سیستمهای خودمختاری هستند که برای دستیابی به اهداف مشخص، محیط خود را درک کرده، تصمیمگیری میکنند و دست به عمل میزنند. با افزایش پیچیدگی وظایف، چالش اصلی در چگونگی همکاری و یکپارچهسازی این ایجنتها برای حل مسائل بزرگتر نهفته است. برای مثال، فرآیند برنامهریزی یک سفر را در نظر بگیرید که نیازمند هماهنگی میان ایجنتهای مختلفی مانند ایجنت مسافرتی، ایجنت رزرو پرواز، ایجنت هتل و ایجنت برنامهریزی تفریحات است. در غیاب یک استاندارد مشترک، ادغام این سیستمهای متنوع به یک مانع استراتژیک برای مقیاسپذیری و نوآوری در اکوسیستمهای هوش مصنوعی تبدیل میشود.
پروتکل Agent2Agent (A2A) به عنوان راهحلی برای این چالش طراحی شده است. این پروتکل که ابتدا در آوریل ۲۰۲۵ توسط گوگل معرفی شد و اکنون به عنوان یک پروژهی متنباز تحت نظارت بنیاد لینوکس توسعه مییابد، یک زبان و چارچوب مشترک برای ارتباط، احراز هویت و همکاری میان ایجنتهای هوش مصنوعی فراهم میکند. هدف این سند، تشریح کامل معماری فنی، فرآیندهای عملیاتی و مزایای استراتژیک پروتکل A2A است.
برای درک عمیق این پروتکل، ابتدا باید با بازیگران اصلی که در معماری آن نقش ایفا میکنند، آشنا شویم.
درک بازیگران اصلی در یک تعامل مبتنی بر A2A برای فهم چگونگی عملکرد پروتکل ضروری است. این ساختار، اساس تمام ارتباطات، تبادل وظایف و همکاری میان ایجنتها را تشکیل میدهد و چارچوبی روشن برای تعریف مسئولیتها فراهم میکند. پروتکل A2A سه بازیگر اصلی را در هر تعامل تعریف میکند:
User: کاربر، آغازگر یک درخواست است. این نقش میتواند توسط یک اپراتور انسانی یا یک سرویس خودکار دیگر ایفا شود که برای رسیدن به هدفی خاص، به کمک یک یا چند ایجنت هوش مصنوعی نیاز دارد.
Client Agent: این ایجنت به عنوان نماینده کاربر عمل میکند. مسئولیت اصلی آن، دریافت درخواست از کاربر و آغاز ارتباط با سایر ایجنتها برای انجام وظیفه است. این ایجنت همچنین با نام «A2A Client» شناخته میشود.
Remote Agent: این ایجنت، دریافتکننده و پردازشگر درخواستی است که از سوی ایجنت مشتری ارسال میشود. در یک اکوسیستم پیچیده، ممکن است چندین ایجنت راه دور در یک شبکه مش (Mesh Network) وجود داشته باشند که هر یک وظایف تخصصی خود را انجام میده دهند. این ایجنت با نام «A2A Server» نیز شناخته میشود.
نکته حائز اهمیت این است که نقش یک ایجنت هوش مصنوعی ثابت نیست. بسته به سناریوی موجود، یک ایجنت میتواند در یک تعامل نقش ایجنت مشتری را ایفا کند و در تعاملی دیگر، به عنوان ایجنت Remote به درخواستها پاسخ دهد.
اکنون که با بازیگران اصلی آشنا شدیم، میتوانیم به بررسی فرآیند تعامل سهمرحلهای بپردازیم که ارتباط بین آنها را ممکن میسازد.
هسته عملیاتی پروتکل A2A بر یک فرآیند سهمرحلهای استوار است: کشف، احراز هویت و ارتباط. این رویکرد ساختاریافته تضمین میکند که تعاملات بین ایجنتها به شیوهای قابل اعتماد، امن و مؤثر انجام شود و پایهای محکم برای همکاریهای پیچیده فراهم آورد.
در اولین مرحله، ایجنت مشتری باید ایجنت Remote مناسب را پیدا کرده و از قابلیتها و مهارتهای آن مطلع شود. این فرآیند از طریق یک مکانیزم استاندارد به نام «کارت ایجنت» (Agent Card) انجام میشود. کارت ایجنت یک سند متادیتای JSON است که توسط ایجنت Remote در دامنه خود منتشر میشود و حاوی اطلاعات کلیدی برای برقراری ارتباط است:
هویت و قابلیتها (Identity and Capabilities): این بخش شامل اطلاعات اولیه در مورد هویت، مهارتها و قابلیتهای ایجنتRemote است که به ایجنت مشتری امکان میدهد تا تشخیص دهد آیا این ایجنت برای انجام وظیفه مورد نظر مناسب است یا خیر.
آدرس نقطه پایانی سرویس (Service Endpoint URL): این آدرس URL، مسیر دقیق برای برقراری ارتباط دوطرفه و ارسال درخواستها را مشخص میکند.
الزامات احراز هویت (Authentication Requirements): این بخش، طرحهای امنیتی (Security Schemes) مورد نیاز برای اتصال به ایجنت Remote را تعریف میکند و پیشنیازهای مرحله بعد را مشخص میسازد.
کشف موفقیتآمیز، پیشنیاز ضروری برای مرحله بعدی است، زیرا کارت ایجنت، طرح امنیتی لازم برای احراز هویت را تعیین میکند.
پس از اینکه ایجنت مشتری با استفاده از کارت ایجنت، اطلاعات لازم را به دست آورد، مرحله احراز هویت آغاز میشود. اتصال اولیه بر اساس طرح امنیتی که در کارت ایجنت مشخص شده است، برقرار میگردد. پس از اینکه فرآیند احراز هویت با موفقیت انجام شد و هویت ایجنت مشتری تأیید گردید، مسئولیت به ایجنت Remote منتقل میشود. در این مرحله، ایجنت Remote وظیفه مدیریت سطوح دسترسی (Authorization) و اعطای مجوزهای لازم برای دسترسی به منابع و قابلیتهای خود را بر عهده دارد.
با تکمیل موفقیتآمیز مراحل کشف و احراز هویت، ایجنت مشتری اکنون آماده است تا وظایف خود را به ایجنت Remote ارسال کند. مکانیزم ارتباطی پروتکل A2A بر پایه فناوریهای وب استاندارد و جاافتاده بنا شده است:
قالب تبادل داده: تمام دادهها و دستورات بین ایجنتها با استفاده از پروتکل JSON RPC 2.0 و بر بستر امن HTTPS مبادله میشوند. این استاندارد، ساختاری مشخص و قابل پیشبینی برای درخواستها و پاسخها فراهم میکند.
جریان کار درخواست-پاسخ: در یک سناریوی استاندارد، ایجنت مشتری یک وظیفه را به ایجنت Remote ارسال میکند. ایجنت راه دور پردازش را آغاز میکند؛ این مکانیزم به ایجنت Remote اجازه میدهد تا در صورت ناکافی بودن اطلاعات اولیه، یک گفتگوی دوطرفه را برای شفافسازی الزامات وظیفه آغاز کند. پس از اتمام موفقیتآمیز وظیفه، ایجنت Remote یک پیام تکمیل به همراه خروجیهای تولید شده که آرتیفکتها (Artifacts) نامیده میشوند، به مشتری ارسال میکند. آرتیفکتها خروجیهای ملموس یک وظیفه هستند و میتوانند شامل یک سند، یک تصویر یا دادههای ساختاریافته باشند.
مدیریت وظایف طولانیمدت: برخی وظایف، مانند آنهایی که نیازمند تعامل انسانی یا انتظار برای رویدادهای خارجی هستند، ممکن است زمانبر باشند. برای این موارد، اگر در کارت ایجنت مشخص شده باشد که ایجنت Remote از Streaming پشتیبانی میکند، پروتکل میتواند از Server-Sent Events (SSE) استفاده کند. این فناوری به ایجنت Remote اجازه میدهد تا بهروزرسانیهای وضعیت را به صورت جریانی و از طریق یک اتصال HTTP باز به ایجنت مشتری ارسال کند.
این فرآیند سهمرحلهای نشان میدهد که پروتکل چگونه کار میکند. در ادامه به این میپردازیم که چرا این رویکرد اهمیت استراتژیک دارد.
پروتکل A2A فراتر از یک استاندارد فنی صرف عمل میکند و مزایای استراتژیک قابل توجهی را برای توسعهدهندگان و اکوسیستمهای هوش مصنوعی به ارمغان میآورد. این مزایا نه تنها به بهبود کارایی فنی کمک میکنند، بلکه چالشهای کلیدی در زمینه امنیت و پذیرش فناوری را نیز برطرف میسازند.
حفظ حریم خصوصی و مالکیت معنوی: پروتکل A2A با ایجنتهای هوش مصنوعی به عنوان Opaque Agents رفتار میکند. این بدان معناست که ایجنتها میتوانند بدون نیاز به افشای عملکردهای درونی خود، مانند حافظه داخلی، منطق اختصاصی، یا پیادهسازی ابزارهای خاص، با یکدیگر همکاری کنند. این رویکرد برای حفاظت از مالکیت معنوی (IP) شرکتها و حفظ حریم خصوصی دادهها بسیار حیاتی است، زیرا همکاری بدون افشای اسرار تجاری را ممکن میسازد.
تسهیل در پذیرش و پیادهسازی: یکی از بزرگترین نقاط قوت A2A، اتکای آن بر استانداردهای وب جاافتاده و شناختهشده مانند HTTP، JSON RPC و SSE است. این انتخاب معماری، یک مزیت استراتژیک است، زیرا به شرکتها اجازه میدهد از زیرساختها، مهارتها و مدلهای امنیتی موجود خود (مانند فایروالها، پروکسیها و گواهینامههای TLS) بهرهبرداری کنند. در نتیجه، مانع برای پذیرش پروتکل به شدت کاهش یافته و هزینه و پیچیدگی یکپارچهسازی به حداقل میرسد.
استانداردسازی و قابلیت همکاری: A2A با ارائه یک کانال ارتباطی جهانی و قابل اعتماد، به عنوان یک زبان مشترک برای اکوسیستمهای ایجنت عمل میکند. این استانداردسازی، قابلیت همکاری (Interoperability) بین ایجنتهای توسعهیافته توسط تیمها و سازمانهای مختلف را تضمین میکند و راه را برای ایجاد سیستمهای پیچیده، مقیاسپذیر و متشکل از ایجنتهای تخصصی هموار میسازد.
پروتکل A2A، با وجود پتانسیل بالای خود، یک فناوری بسیار جدید محسوب میشود و هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد. جامعه توسعهدهندگان و نهادهای استانداردسازی در حال کار بر روی بهبود و تکامل آن هستند، اما چالشهایی نیز در این مسیر وجود دارد که باید برطرف شوند.
مهمترین زمینههایی که نیازمند توجه و بهبود هستند عبارتند از:
بهبودهای امنیتی (Security improvements): تقویت مکانیزمهای امنیتی برای مقابله با تهدیدات پیچیدهتر در اکوسیستمهای توزیعشده.
حاکمیت (Governance): ایجاد چارچوبهای حاکمیتی برای مدیریت ثبت، کشف و تعاملات ایجنتها در مقیاس بزرگ.
بهینهسازی عملکرد (Performance tuning): افزایش کارایی و کاهش تأخیر در ارتباطات، به ویژه برای کاربردهایی که به پاسخدهی آنی نیاز دارند.
