عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان/ نقش والدین در رفع این مشکلات
افت تحصیلی را می‌توان نزول از یک سطح بالاتر به سطح پایین‌تر، یا کاهش فعالیت درسی و مطالعه‌ی دانش‌آموز در یک دوره‌ی تحصیلی، نسبت به دوره‌ی تحصیلی قبلی در نظر گرفت.
پژوهشگران در سال‌های گذشته عوامل اجتماعی و خانوادگی را اصلی‌ترین دلیل در افت تحصیلی دانش‌آموزان می‌دانستند و در درجات بعدی عوامل آموزشی و فردی را در نظر می‌گرفتند، اما امروزه با بزرگ‌تر شدن جوامع بشری عوامل دخیل در افت تحصیلی دانش‌آموزان نیز بیشتر شده است.
افت تحصیلی دانش‌آموزان بیشتر از هر کسی والدین آن‌ها را دچار اضطراب و نگرانی می‌کند، مخصوصاً اگر دانش‌آموزان نزدیک به ایام آزمونی کشوری(تیزهوشان، کنکور و ...) باشند، این نگرانی بیشتر اوج می‌گیرد. ما در این مطلب قصد داریم در مورد علل افت تحصیلی دانش‌آموزان و نقش والدین در شناسایی و برطرف کردن عوامل آن با شما سخن بگوییم.
افت تحصیلی چیست؟
همان‌طور که در مقدمه‌ی مطلب نیز ذکر شد، افت تحصیلی نزول از یک سطح بالاتر به سطح پایین‌تر در نمرات درسی دانش‌آموزان است.
به عبارت ساده‌تر وقتی دانش‌آموزی در مقایسه با چند ماه پیش خود نمرات درسی کمتری گرفته باشد، در این حالت می‌گوییم او نسبت به گذشته افت تحصیلی دارد و این امر موجب دلسردی و ناامیدی فرد از ادامه‌ی تحصیل می‌شود.
البته تغییر و یا بالا و پایین رفتن‌های جزئی در نمرات فرد افت تحصیلی محسوب نمی‌شود.
والدین باید دقت کنند تنها با مقایسه‌ی دو نمره از یک درس سریعاً آن را افت تحصیلی تلقی نکرده و موجب نگرانی بی‌جای خود و فرزندشان نشوند.
زمانی که نمرات فرزند شما به مدت چندین ماه متوالی در یک درس یا تمامی دروس سیر نزولی به خود گرفته باشد و سطح نمرات او پایین آمده باشد در این حالت افت تحصیلی اتفاق می‌افتد و والدین و معلمان باید به دنبال یافتن علل آن باشند.
عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان
زمانی که یک دانش‌آموز دچار افت تحصیلی می‌شود باید والدین او سریعاً به فکر یافتن علت آن باشند. علل و عوامل زیادی در افت تحصیلی یک فرد دخیل هستند. در حالت کلی باید گفت این علل می‌توانند از خانواده، مدرسه، جامعه، آموزش‌وپرورش، معلم و… نشاءت گیرند.
البته ذکر این نکته ضروری است که تمامی عوامل فوق‌الذکر به‌گونه‌ای مرتبط و درهم تنیده‌اند، که هیچ‌کدام به‌تنهایی قادر به پیشگیری از افت تحصیلی نیستند.
در درجه‌ی اول و مهم‌تر از هر چیز شرایط و ویژگی‌های فیزیکی و روحی فرد در پیشرفت یا افت فرد در تحصیل بسیار مؤثر و دخیل هستند. این‌چنین عوامل گاهاً مورد توجه والدین قرار نمی‌گیرند و موجبات سرخوردگی بیشتر فرد در تمام ابعاد زندگی می‌شوند.
عوامل فردی به دو گروه عوامل روحی و جسمی تقسیم می‌شوند.
عوامل روحی مانند اضطراب و استرس، بی‌علاقه بودن به ادامه تحصیل، نداشتن هدف مناسب از درس خواندن، استفاده‌ی نادرست از فضای مجازی، نداشتن انگیزه و نشاط ، نداشتن برنامه‌ی صحیح برای مطالعه و رسیدگی به دروس و امتحانات، عدم اعتمادبه‌نفس و... .
عوامل فیزیکی و جسمی نیز در کمتر شدن کیفیت نمرات درسی دانش‌آموزان دخیل هستند. گاهاً دانش‌آموزان با داشتن برخی بیماری‌های جسمی که مانع تمرکز آن‌ها می‌شود، در دروس خود دچار مشکل می‌شوند. بیماری‌های جسمی مانند ضعف در بینایی یا شنوایی، ضعف بدن و احساس خستگی و خیلی از موارد دیگر که می‌تواند موجب عدم تمرکز و افت تحصیلی دانش‌آموزان شوند.
شرایط روحی و جو روانی حاکم در یک خانه می‌تواند در سطح پیشرفت یا پسرفت درسی یک دانش‌آموز بسیار تأثیرگذار باشد.
شرایط نامناسب خانوادگی
طلاق مادر و پدر
جروبحث‌های مکرر اعضای خانواده
بی‌تفاوتی نسبت به تحصیل فرزندان
فرق گذاشتن بین فرزندان
مهر و محبت بیش‌ازاندازه به فرزندان و نظارت بسیار شدید بر کار آن‌ها
تحقیر و سرزنش فرزند
نداشتن رابطه‌ای دوستانه با فرزند
نداشتن شرایط مالی مناسب
نداشتن شرایط مناسب برای تمرکز و درس خواندن مانند اختصاص ندادن اتاقی جداگانه برای فرزندان
مهمانی‌های مکرر بدون توجه به شرایط درسی فرزندان
و عوامل بسیار زیادی که ممکن است در برخی موارد تنها وجود یک علت و در برخی موارد چندین عامل دست در دست هم داده و شرایط را برای افت تحصیلی یک فرد مهیا می‌کنند.
از میان تمامی عوامل آموزشی و تربیتی، نقش معلم به‌عنوان مهم‌ترین عامل نظام تعلیم و تربیت، جایگاه و اهمیت بسزایی دارد. محل تحصیل افراد نیز در میزان موفقیت‌های آنان بی‌تأثیر نیست. برخی مدارس با ایجاد شرایط مناسب و جوی آرام، مسیر پیشرفت دانش‌آموزان را فراهم می‌کنند.
معلمان و سایر عوامل مدرسه نیز در این امر دخیل هستند که باید گفت نقش معلم بسیار پررنگ‌تر است. علل و عوامل مختلفی مانند توهین و تحقیر دانش‌آموزان، نحوه‌ی تدریس نامناسب، نداشتن رابطه‌ی صحیح با دانش‌آموزان، بدرفتاری یک از عوامل مدرسه با دانش‌آموز و ایجاد ترس و دلهره، مقایسه‌ی نابجای دانش‌آموزان با یکدیگر، توقع نابجا و بی‌توجهی به استعداد افراد و.... همگی می‌توانند بر افت تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر بگذارند.
در برخی موارد نیز تمسخر و یا بدرفتاری همسالان دانش‌آموز، دوستی و صمیمیت‌های غلط، الگوبرداری‌های اشتباه نیز می‌توانند شرایط تحصیلی دانش‌آموزان را تحت تأثیر قرار دهند.
والدین بعد از یافتن علل و عوامل افت تحصیلی در فرزندشان باید به فکر رفع این مشکلات باشند تا شرایط به حالت عادی برگردد و دانش‌آموز بتواند در جوی آرام و بانشاط به تحصیل خود بپردازد. راه‌ها و روش‌های مختلفی برای حل این مشکلات وجود دارند و هر خانواده‌ای با توجه به شرایط خود و فرزند خود باید از روش‌های صحیح جهت حل این مشکل استفاده کند.
والدین باید ابتدا به ایجاد رابطه‌ای دوستانه بین خود و فرزندشان بها داده و از این طریق مشکلات او را به‌خوبی بشنوند.
والدین باید خانه را به مکانی آرام تبدیل کنند تا دانش‌آموز بتواند در فضایی مناسب به درس خواندن بپردازد.
والدین باید نسبت به سلامتی و شرایط فیزیکی فرزندانشان حساسیت نشان داده و کنترل‌های لازم را انجام دهند.
والدین لازم است هرازگاهی فرزندان خود را تحسین کرده و اعتمادبه‌نفس آن‌ها را افزایش دهند. البته باید بگوییم این تحسین نباید از حالت اعتدال خارج شود که ایجاد اعتمادبه‌نفس کاذب نیز تأثیر منفی در دانش‌آموزان خواهد داشت.
برای رفع مشکل عقب ماندن از دروس، فرزند خود را در کلاس‌های درسی تقویتی و کمکی ثبت‌نام کرده و او را به سطح مطلوب برسانید.
اگر مشکل از دبیر و عوامل مدرسه باشد بهتر است به‌صورت دوستانه مشکل را با آن‌ها در میان بگذارید و از آن‌ها بخواهید برای رفع مشکلات تلاش کنند.
در برخی موارد شاید برای شما تشخیص و رفع مشکلات فرزندتان سخت به نظر بیاید، بهتر است در این حالت از دبیر او کمک بگیرید یا با مشاوران تحصیلی در ارتباط باشید.
