یه بار دیگه چشمهات رو ببند و تصور کن داری توی Explore اینستاگرام اسکرول میکنی.
یه چهره با لبهای کمی پفکرده، بینی قلمی و پوست بدون کوچکترین لک
یه دسر با رنگهای اشباعشده و نور درخشان
یه دختر یا پسر با تیپ مینیمال و فیلتری که رنگها رو ملایم کرده
اسکرول که میکنی، حس میکنی انگار یه بار داری همون پست قبلی رو میبینی.
حالا از خودت میپرسی:
"آیا این واقعاً زیباییه؟ یا فقط یه الگوریتمه که داره بهم میگه چی باید دوست داشته باشم؟"
اینجا دقیقاً نقطهایه که موضوع داغ این مقاله شروع میشه.
الگوریتم در سادهترین تعریفش یعنی یه سری دستورالعمل که سیستم اجراش میکنه. اما توی شبکههای اجتماعی، الگوریتم تبدیل شده به داور نامرئی محتوا. اون تصمیم میگیره:
چه پستی بیشتر دیده شه
کدوم استوری بیاد اول صف
کدوم ریل توی Explore وایرال شه
الگوریتمها با استفاده از:
زمان تماشا (Watch time)
میزان درگیری (Like, Save, Comment)
نرخ کلیک (CTR)
و حتی مدت مکث شما روی یه عکس!
تشخیص میدن چی "جذابه".
اما نکته اینجاست: این جذابیت واقعی نیست، بلکه آماریه!
یعنی الگوریتم دنبال احساس یا معنا نیست، دنبال اعداده!
چطور الگوریتمها «زیبایی» رو شکل میدن؟
اینجا یه حقیقت جالب هست:
هرچی الگوریتم بیشتر یه چیز رو نشون بده، مغز ما اون رو "نُرم" فرض میکنه.
این یعنی چی؟
اگه هر روز صدها تصویر با پوست بینقص، چشم درشت، فیلتر نارنجی و لبخند زاویهدار ببینی، مغزت شروع میکنه به باور اینکه:
"اینه زیبایی."
الگوریتمها با تمرکز روی محتوایی که بیشترین تعامل رو ایجاد میکنه، در واقع دارن یه استاندارد واحد از زیبایی میسازن.
و این استاندارد معمولاً:
غربیپسند (چشم روشن، بینی باریک)
ترندمحور (لبهای پُف کرده، آرایش Glass Skin)
و اغراقشده (فیلترها و روتوشها)
هست.
در نتیجه، سلیقه ما دیگه مثل قدیم بر اساس تنوع فرهنگی و شخصی شکل نمیگیره، بلکه بر اساس خوراکی که الگوریتم بهمون میده.
وقتی به جای دیدن زیباییهای مختلف، فقط یه نوع خاص از محتوا رو میبینی، کمکم باور میکنی فقط اون زیباست.
این موضوع چه تأثیری روی جامعه میذاره؟
آدمها نسبت به ظاهر واقعی خودشون حس بد پیدا میکنن. چون خودشون با اون تصویری که الگوریتم تبلیغش میکنه فرق دارن.
اینفلوئنسرهایی که نمیخوان با جریان همراه بشن، دیده نمیشن. پس مجبورن «الگوریتمپسند» پست بذارن: فیلتر، ژستهای خاص، رنگهای خاص...
زیباییهایی که در فرهنگهای مختلف تعریف دارن، به خاطر غالب بودن یک استاندارد، دیده نمیشن. این یعنی تنوع قربانی میشه.
بذار دربارهی فیلترها یه لحظه دقیقتر حرف بزنیم.
بیشتر فیلترهای پرطرفدار، ویژگیهای ظاهری رو به سمت یه استاندارد خاص میبرن:
صافکردن پوست
باریک کردن بینی
درشت کردن چشمها
حذف خطوط صورت
یعنی همه ما داریم تبدیل میشیم به یه نسخه از یه قالب!
و بدتر اینکه، دیگه خیلیها حتی حاضر نیستن عکس واقعی بدون فیلتر خودشون رو پست کنن.
چطور دوباره سلیقهمون رو پس بگیریم؟
اینجا چند راهکار برای بازسازی سلیقهی واقعی و انسانیمون:
اگه یه پیج دیدی که خلاف جریان پست میذاره، لایک کن، کامنت بذار، شیر کن. الگوریتم دقیقاً با همین واکنشها تنظیم میشه.
دنبال آدمهایی با سبکهای متفاوت، چهرههای واقعی، فرهنگهای مختلف باش. فید اینستاگرام مثل یه رژیم غذاییه؛ هرچی بخوری، همونو بهت بیشتر میده!
لازم نیست فیلتر بزنی یا خودتو با ژستهای الگوریتمپسند نشون بدی. جذابترین محتواها همونهاییان که واقعی، انسانی و بدون نقابن.
دلیل اینکه این مقاله رو میخونی همینه: چون داری آگاه میشی!
الگوریتم دیکتاتور نیست، فقط یه آینهست. تو میتونی جهتش رو عوض کنی.
دنیا داره با سرعتی باورنکردنی دیجیتالی میشه. الگوریتمها حالا تعیین میکنن:
چی بخریم
چی ببینیم
کی رو دوست داشته باشیم
حتی چی زیباست و چی نه!
اما یه چیز هنوزم پابرجاست: قدرت انتخاب ما.
تا وقتی خودمون انتخاب میکنیم چی ببینیم، چی دنبال کنیم، چی تولید کنیم، هنوزم کنترل دست ماست، نه الگوریتمها.
زیبایی، یه احساسه نه یه فرمول ریاضی.
اجازه نده یه کد نرمافزاری برات تصمیم بگیره چی قشنگه و چی نه.
