درباره انتخابات پارلمانی عراق و روش سانت‌-لیگو

🔻انتخابات پارلمانی عراق در روز سه‌شنبه گذشته برگزار شد. این انتخابات در حالی برگزار شد که فشارهای فرستاده‌های ترامپ در منطقه ما نسبت به گروه‌های مقاومت در حال افزایش است. البته عراق به‌غیر از جنبه حضور گروه‌های مقاومت، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین همسایه‌های ما از جنبه‌های دیگر امنیتی و اقتصادی نیز برای ما اهمیت داشته که این انتخابات می‌تواند در آن مسائل نیز سرنوشت‌ساز باشد.

🔹در انتخابات پارلمانی عراق، ۱۸ استان کشور حوزه‌های انتخابیه هستند. در مجموع ۳۲۹ کرسی در انتخابات وجود دارد که ۹ کرسی از آن‌ها متعلق به اقلیت‌هاست. باقی ۳۲۰ کرسی در بین استان‌های مختلف به حسب جمعیت سال ۲۰۰۵ توزیع می‌شوند.

🔹بیشترین کرسی‌ها متعلق به بغداد است. بغداد ۶۹ کرسی عمومی و ۲ کرسی از آن اقلیت‌ها دارد. بعد از بغداد نینوی است که ۳۱ کرسی عمومی و ۳ کرسی از آن اقلیت‌ها دارد و بعد بصره که ۲۵ کرسی عمومی دارد و ... در آخر المثنی با ۷ کرسی عمومی قرار دارد.

🔹کرسی‌های اقلیت‌ها به صورت زیر هستند:

🔸 ۵ کرسی برای مسیحیان از بغداد، نینوی، کرکوک، اربیل و دهوک

🔸۱ کرسی برای ایزدیان از نینوی

🔸۱ کرسی برای شبک‌ها از نینوی

🔸 ۱ کرسی برای صابئیان مندایی از بغداد

🔸۱ کرسی برای کردهای فَیلی از واسط

🔹برای طوایف بزرگ‌تر یعنی عرب شیعه، عرب سنی و کرد تعداد کرسی مشخصی وجود ندارد و سایر کرسی‌ها براساس رقابت تعیین می‌شوند. (در فضای کشورهای عربی کلمه طایفه معنایی گسترده‌تر از آن‌چه در فارسی معمول است دارد و به‌گروه‌های بزرگ نژادی-مذهبی اطلاق می‌شود)

🔹زنان در عراق، سهمی از کرسی‌های انتخابات دارند. طبق قانون حداقل یک چهارم کرسی‌های پارلمان باید از آن زنان باشد. یعنی لااقل ۸۳ کرسی سهم زنان خواهد بود. این سهمیه به نام "کوتای زنان" معروف است و اگر زنان به طور مستقیم این تعداد کرسی را با آرا کسب نکنند، باقی کرسی‌ها از میان زنانی که بالاترین آرا را داشته‌اند اما در فهرست‌های غیر برنده هستند تکمیل می‌شود تا سهمیه زنان رعایت شود.

🔹در استان‌های نجف، کربلا، بصره، میسان، مثنی، ذی‌قار، قادسیه (در نقشه قبل، به‌جای نام استان نام مرکز آن یعنی الدیوانیه نوشته شده‌است) و واسط که اکثریت قاطع جمعیت را شیعیان تشکیل می‌دهند، نمایندگان مجلس نیز کاملا شیعی خواهند بود.

🔹در استان بابل (به مرکزیت حله) که نزدیک به ۸۰ درصد جمعیتش شیعیان هستند، نقش اهل‌سنت تنها در رقابت لیست‌های شیعی است و آن‌ها می‌توانند با حمایت از یک لیست در برنده شدن آن لیست سهیم باشند.

🔹در استان بغداد اکثریت نسبی با شیعیان است ولی این استان محل رقابت جدی لیست‌های سنی و شیعی است.

🔹در استان دیاله نسبت جمعیتی شیعه و سنی نزدیک است و رقابت بسیار جدی است. کردها نیز اقلیت موثری در منطقه خانقین دارند.

🔹در استان صلاح‌الدین در مناطقی مثل بلد (که مزار جناب سیدمحمد در آن‌جاست) مناطق شیعه‌نشین را داریم و در این استان نیز رقابت بین شیعه و سنی برقرار است.

🔹در استان نینوا شیعیان در اقلیت هستند و اکثریت اهل‌سنت‌اند. کردها نیز اقلیتی موثر دارند.

🔹استان الانبار نیز تقریبا یک‌دست سنی بوده و برای همین نمایندگان آن‌ها یک‌دست سنی‌اند.

🔹در استان کرکوک رقابت جدی بین اهل‌سنت و گروه‌های کردی است.

🔹در استان‌های اربیل، سلیمانیه و دهوک که اکثریت قاطع جمعیت از کردها هستند نیز نمایندگان همگی از کردها خواهند بود.

🔸با این توضیحات شیعیان می‌توانند از ۱۷۴-۱۹۵ کرسی را در پارلمان کسب کنند. اهل‌سنت نیز چیزی بین ۷۰-۹۵ کرسی را کسب خواهند نمود. کردها نیز چیزی در حدود ۴۰-۵۰ کرسی کسب خواهند نمود.

▪️برای دنبال‌کردن اطلاعات مربوطه می‌توان اپیزود ۱۷۳ پادکست در عمق و چند اپیزود بعد را گوش داد. در این اپیزودها خانم محدثه رضایی که سردبیر کانال تلگرامی تحولات عراق هستند، به توضیح مطالب مربوط به انتخابات عراق پرداخته‌اند.

🔴 انتخابات تناسبی و روش سانت‌لیگو (Sainte-Laguë)

🔻در انتخابات پارلمانی عراق، هرکس می‌تواند به تعداد کرسی‌های مجلس استانش، به‌هرکس از کاندیداها که دوست داشت، رای بدهد و لزومی ندارد که به یک لیست واحد رای دهد. اصطلاحا رای‌دهی در عراق به‌صورت فردی است. اما شمارش آراء به‌طور لیستی و تناسبی است. به‌این صورت که آراء همه افراد در یک لیست باهم جمع شده و به‌عنوان آراء آن لیست شمرده خواهد شد. در روش تناسبی که در کشورهای مختلف رایج است، به‌جای آن‌که رای افراد را به‌ترتیب از بیشترین تا کمترین لیست کرده و به‌تعداد کرسی‌ها از بالای لیست وارد مجلس شوند (مثل ایران) به این مسئله توجه می‌کنند که هر لیست، چه سهمی از کل آراء دارد. مثلا اگر لیست A دارای ۲۰۰۰ رای است و لیست B نیز ۱۰۰۰ رای دارد، در حقیقت لیست B یک‌سوم از کل آراء را به خود اختصاص داده و شایسته‌است تا یک‌سوم کرسی‌های مجلس را از آن خود کند. (این مسئله به آن دلیل است که مجلس باید نمایان‌گر کل جامعه باشد و مثل ریاست‌جمهوری نیازی به همگرایی ندارد)

🔹چالش وقتی پیش می‌آید که نسبت آراء یک لیست به کل آراء خرده داشته باشد و یا آن‌که برای اعمال آن نسبت در کرسی‌های مجلس، خرده داشته باشیم. مثلا در مثال قبل، اگر تعداد کرسی‌ها بر سه بخش‌پذیر نباشد (مثلا ۱۰) اختصاص یک‌سوم کرسی‌ها به لیست A با مشکل تقسیم مواجه خواهد شد. برای حل این مشکل چند گروه راهکار داده شده که بالاترین میانگین (Highest Averages) (مثل دی‌هوندت، هانتیگتون-هیل،ایمپریالی و ...) و بزرگترین باقی‌مانده (Largest Remainder) از مشهورترین‌های آن‌ها هستند. روشی که در انتخابات عراق اعمال می‌شود، روش اصلاح‌شده سانت‌لیگو است که روشی از نوع بالاترین میانگین است. در ادامه این روش را به‌ساده‌ترین شکل ممکن توضیح خواهم داد. (توضیح دقیق این روش ممکن است دشوار باشد. برای همین نتیجه نهایی را خواهم گفت و از فرمول‌بندی و منطق مسئله تقریبا گذر می‌کنم) (اصول روش‌های دیگر بالاترین میانگین مانند سنت‌لیگو است و تفاوت‌ها اندک است)

🔹این روش ابتدا توسط سناتور آمریکایی یعنی دانیل وبستر معرفی شد. بعدها آندره سانت‌لیگو (ریاضی‌دان فرانسوی) نیز به‌طور مستقل این روش را ارائه نمود. نشان داده شده‌است که این روش نسبت به سایر روش‌ها کمترین اختلاف را با نسبت‌های واقعی آراء ایجاد می‌کند.

🔹در این روش ابتدا باید آستانه انتخاباتی را لحاظ نمود. در کشورهای مختلف ممکن است این آستانه متفاوت باشد. مثلا ممکن است در کشوری اگر یک حزب کمتر از ۵ درصد آراء را کسب نمود، از دور کنار خواهد رفت و هیچ کرسی‌ای کسب نخواهد نمود. در این کشور ۵ درصد آستانه انتخاباتی است. بعد از حذف لیست‌هایی که پایین‌تر از آستانه هستند (در کشور عراق آستانه انتخاباتی وجود ندارد و یا به‌بیان دیگر این آستانه ۰٪ است) باید یک جدول کشید که سطر اول آن جمع آراء هرلیست باشد. در سطر دوم جمع آراء هرلیست را تقسیم بر ۳، در سطر بعدی تقسیم بر ۵ و ۷ و ۹ و ... و این جدول را تا حد نیاز ادامه خواهیم داد. (سطر اول تقسیم بر ۱ است.) نهایتا اعداد این جدول را در نظر گرفته و به‌صورت از بیشترین به کمترین مرتب می‌کنیم و به تعداد کرسی‌های پارلمانی مدنظر، از بالا جدا خواهیم نمود.

🔸برای مثال تصور کنید که لیست A دارای ۵۰۰۰ رای بوده و لیست B دارای ۳۰۰۰ باشد و لیست C نیز ۴۵۰۰ رای داشته باشد و تعداد کرسی‌های حوزه انتخابیه مدنظر، ۵ کرسی باشد. اعداد ستون مربوط به A چنین خواهند بود: ۵۰۰۰، ۱۶۶۶/۶، ۱۰۰۰ ‍و ... خواهند بود. در ستون مربوط به B نیز اعداد این‌چنین‌اند: ۳۰۰۰ ، ۱۰۰۰، ۶۰۰۰، ... و در ستون C نیز اعداد چنین‌اند: ۴۵۰۰، ۱۵۰۰، ۹۰۰، ...

🔸 اگر بخواهیم این اعداد را مرتب کنیم، چنین است:‌ ۵۰۰۰ - ۴۵۰۰ - ۳۰۰۰ - ۱۶۶۶/۶ - ۱۵۰۰ - ۱۰۰۰ - ... که از ۵ عدد اول آن (براساس ۵ کرسی این حوزه انتخابیه) دو عدد مربوط به ستون A و دو عدد مربوط به ستون C و یک عدد مربوط به ستون B است.

🔸طبق این مثال، لیست A و C دو کرسی و لیست B نیز یک کرسی در پارلمان خواهد داشت.

▪️ در عراق در ردیف اول به‌جای آن‌که عدد رای تقسیم بر ۱ شود، تقسیم بر ۱/۷ می‌شود. این مسئله به‌نفع لیست‌های پررای‌تر خواهد بود. زیرا ممکن است تعداد رای‌های لیست A تقسیم بر ۵ بزرگ‌تر از تعداد رای‌های لیست N تقسیم بر ۱/۷ باشد. (ولی از N کمتر باشد)

▪️ظاهرا در روش اولیه سانت‌لیگو تقسیم‌ها بر ۰/۵، ۱/۵، ۲/۵ و ... انجام می‌شود. اما آنچه در عراق و بسیاری جاها مرسوم است، تقسیم بر اعداد فرد است.

▪️ در ادامه این جدول را برای اعداد واقعی استان نجف در انتخابات سه‌شنبه ترسیم خواهم نمود.

🔻در جدول فوق می‌توان آراء مردم نجف به هرلیست را در زیر عنوان هرلیست مشاهده نمود. ردیف اول اختصاص به تقسیم آراء برعدد ۱/۷ دارد. ردیف دوم نیز به تقسیم بر ۳ و ردیف بعدی بر ۵ و ...

🔸طبق آن‌چه در جدول مشاهده می‌کنیم، ۱۲ عدد بزرگ‌تر این جدول با قرمز مشخص شده‌اند. یعنی ائتلاف الاعمار و التنمیه و القوای الوطنیه و دولت قانون و صادقون هرچهار، دو کرسی از آن خود کرده‌اند. چهار ائتلاف دیگر نیز هریک، یک کرسی دارند.

🔸البته در واقعیت ظاهرا به‌علت رعایت‌شدن سهمیه زنان، یکی از کرسی‌های صادقون به الاعمار داده شده‌است. یعنی الاعمار صاحب ۳ کرسی از نجف شده‌است.

در ادامه درباره ائتلاف‌های شکل‌گرفته و پیشینه بعضی از احزاب مهم شیعی بیشتر خواهم نوشت. برای مطالعه بیشتر نیز می‌توانید به کانالم که آدرس آن در بیو وجود دارد نیز سر بزنید.