تصمیم حیاتی شورای رقابت برای آینده ایران

شنبه 13 مهر 1398 ساعت 2 بعد از ظهر. این زمان برگزاری 395امین جلسه شورای رقابت است که بالاخره و بعد از یک بار تعویق جلسه به بررسی شکایت چیلیوری از اسنپ­ فود با موضوع ایجاد انحصار در بازار سفارش آنلاین غذا پرداخته خواهد شد. به نظر من این جلسه و نتیجه آن برای آینده صنعت سفارش آنلاین غذا، استارتاپ های ایرانی و حتی اقتصاد ایران اهمیت داشته و بر آن تاثیر جدی خواهد گذاشت. در این نوشته دلیل اهمیت این موضوع را توضیح داده­ام. پیشنهاد می­کنم اگر نوشته­ های قبلی من را در این رابطه نخوانده­ اید، حتما مطالعه کنید تا تصویر جامعی از این موضوع مهم داشته باشید.

در نوشته ­های قبلی به تشریح رفتار اسنپ­ فود پرداخته و همچنین مثال­هایی از رفتار دیگر کشورها در مقابله با رفتارهای انحصارطلبانه شرکت­ها مطرح کردم. سوالی که در نهایت طرح می­شود این است که مضرات انحصار اسنپ­ فود چیست؟ مگر برای یک سفارش غذای ساده چند سایت لازم داریم؟

منافع حال حاضر موضوع فعلا دست و دلبازی و دلبری اسنپ برای همه است! از یوزرها گرفته تا رستورانها. از کارمندان این شرکت­ها گرفته تا ارائه دهندگان سرویس­های تبلیغاتی. ولی، ولی پس از پایان این ماه عسل و حدف همه رقبا، اثرات مخرب آن کم کم آشکار خواهد شد:

1- رستوران­ها دیگر سرویس سابق را دریافت نخواهند کرد، اسنپ­ فود دلیلی نمی­بیند که کمیسون­های خود را تا حداکثر حد ممکن افزایش ندهد و سرویس خوبی به آنها ارائه دهد. حتی شاید دیگر جواب تلفن آنها را هم خیلی ندهد. شاید حتی در آن زمان شرط جدید اسنپ­ فود برای ارائه "بسته همکاری ویژه" قطع فروش تلفنی یا حضوری باشد! رستورانی که قسمت عمده ای از فروش و درآمدش به اسنپ­ فود وابسته شده، در حدی که بدون آن از پس هزینه های خود بر نخواهد آمد، دو انتخاب خواهد داشت: تن دادن به همه و هر خواسته اسنپ­ فود و یا تعطیلی رستوران!

2- مشتریان هم مانند رستوران­ها سرویس سابق را دریافت نخواهند کرد. نه تنها دیگر خبری از "دلتنگی های" گاه و بی گاه اسنپ­ فود و ارائه تخفیف­های متنوع نیست، بلکه به دلیل افزایش کمسیون اسنپ­ فود قیمت غذاها نیز از سمت رستوران به ناچار گران شده! در ضمن، شاید داشتن یک سیستم جواب­گویی به مشتریان و جلب رضایت آنها در اسنپ­ فود هزینه زیادی تلقی شده و از تعداد پرسنل آن به جهت صرفه جویی در هزینه ها و پر کردن جیب سهامداران اسنپ­ فود ، کم کم کاسته شود!

3- در صورت موفقیت اسنپ­ فود در برقراری این موضوع و قدرت گرفتن بیشتر اقتصادی گروه اسنپ، این انحصارطلبی با جدیت بیشتر در دیگر موضوعات پیگیری خواهد شد. اسنپ، اسنپ تریپ، اسنپ مارکت، اسنپ فلان و اسنپ بهمان با یادگیری از این مکتب و صد البته ثروت تولید شده ناشی از آن وارد همین مسیر شده و با قدرت و جدیت بیشتر در این راستا خواهند کوشید. گروه اسنپ هر روز جای پای خود را بیشتر باز کرده و کم کم انحصاری که روزی در تاکسی و فود بیشتر به چشم می­خورد، به جای جای صنعت تجارت الکترونیک ایران می­رسد. در این زمان، دیگر بازیگران این صنعت مانند سرویس­های تبلیغاتی، ارائه دهندگاه سرور و دیگر سیستم های زیرساختی، نیروهای متخصص کاری، و … هم کم کم با محدودیت انتخاب مواجه شده و اسنپ ممکن است دیگر انگیزه­ای برای ارائه پیشنهادات جذاب به آنها نیز نداشته باشد!

4- با از بین رفتن رقابت در بازار و تک قطبی شدن آن، جذابیت ورود به این بازار برای دیگر کارآفرینان و سرمایه گذاران کم می­شود. گروه اسنپ دیگر دلیلی برای سرمایه گذاری روی نوآوری نمی­بیند و شرکت دیگری هم برای نوآوری جدی وارد بازار نخواهد شد. در نتیجه تکنولوژی و سرویس ارائه شده در یک سطح حداقلی باقی خواهد ماند. کمتر فردی به عشق کارآفرینی وارد این صنعت شده و کمتر سرمایه گذاری سودای سرمایه گذاری در این صنعت و رقابت با پول بزرگ اسنپ را خواهد داشت! با توجه به وابستگی زیرساخت­های جامعه به خدمات گروه اسنپ، این گروه حتی شروع به باجگیری از دولت در قانون گذاری و پرداخت مالیات و عوارض کرده و دولت نیز ناچار به حمایت از آن خواهد بود.

شاید در نظر شما مورد 3ام و 4ام بالا رویا پردازی و زیاده روی تلقی شده و به آن بخندید! ولی به نظرم در صورتیکه با دقت متن را بخوانید و به جای امروز خود را در دهه 1340 قرار داده و به جای صنعت تجارت الکترونیک صنعت خودرو سازی را قرار دهید، شاید این رویا پردازی بیشتر برای شما جنبه واقعی پیدا کند. اگر قیمت پراید و دیگر خودروهای داخلی و خارجی را هم مختصر نگاهی کنید، لبخند احتمالی شما به اخم تبدیل شده و آهی از ته دل خواهید کشید. چرا قیمت یک خودرو در ایران چندین برابر کشورهای دیگر است؟ چرا دولت نمی­خواهد و یا نمی­تواند این موضوع به ظاهر ساده را حل کند؟ چرا شرکت­های خودرو سازی انگیزه و یا توان اصلاح را ندارند؟ کجای راه این صنعت را اشتباه آمدیم که به اینجا رسیدیم؟ احتمالا 50 سال پیش کسی فکرش را نمی­کرد شرکتهای خودرو سازی ایران که روزی افتخار ایران در دنیا بودند، به ایران­ خودرو و سایپایی تبدیل شوند که به دلیل داشتن انحصار و عدم نیاز به نوآوری و پیشرفت، سالها بعد طوری در صنعت و اقتصاد ما ریشه بدوانند که راه حل عملی برای درمان آن بدون ورشکست کردن اقتصاد ایران وجود نداشته باشد. اسنپ در صورت نداشتن رقیب بدون شک در سالهای آینده سایپا و ایران خودرویی بیش نخواهد بود!

سوال آخری که بعضا مطرح می­شود این است که آیا در حال حاضر سرویس اسنپ ­فود با سرویس بقیه سایت­های سفارش آنلاین غذا تفاوتی دارد؟ بررسی­های بی طرفانه در این مورد نشان می­دهد که گرچه سرویس­های سفارش آنلاین غذا با یکدیگر تفاوت جزیی دارند، اما این تفاوت معنی دار نیست. در صورتیکه شما حس می­کنید که اسنپ­ فود سرویس بهتری از همه دارد، باید توجه کنید که درصد قابل توجه سرویسی که مشتری دریافت می­کند (مانند کیفیت غذا، بسته بند، سرعت آماده سازی و ارسال و …) توسط رستوران ایجاد می­شود، نه پلتفرم واسط. وقتی که اسنپ­ فود در حال دست چین کردن رستوران­ها خوب و پر فروش و در انحصار درآوردن آنها در پلتفرم خود است، قطعا با کمک این رستوران­ها سطح سرویس خود را نیز در نظر مشتری افزایش می­دهد.

در پایان، به نظر من جلسه شورای رقابت روز شنبه 13 مهر 1398، تنها برای صنعت سفارش آنلاین غذا و چیلیوری مهم نیست، این جلسه مشخص می­کند که آیا شورای رقابت ما به بلوغی رسیده است که جلوی یک انحصار بزرگ و سازمان یافته را در صنعت نوپای تکنولوژی ایران بگیرد یا خیر؟ در آینده بسیاری از استارتاپ­ها، کارآفرینان و سرمایه گذاران بزرگ خارجی و داخلی برای تصمیم گیری خود در انجام کار به این جلسه و نتیجه آن رجوع خواهند کرد. این جلسه و نتیجه آن شاید سالها مبنایی باشد برای اینکه یک کارآفرین به وطن بازگردد یا از ترس اسنپی دیگر هیچ وقت سودای وطن و کارآفرینی نکند. این جلسه و نتیجه آن شاید سالها مبنای سرمایه گذاران خارجی در ایران پس از تحریم باشد که آیا بازار ایران با ریختن پول زیاد و دامپینگ قابل قاپیدن است یا خیر؟ این جلسه و نتیجه آن شاید سالها مبنای سرمایه گذاران داخلی باشد که آیا با سرمایه گذار خارجی که صدها برابر ما پول دارد می­شود در یک زمین برابر و عادلانه جنگید یا خیر؟ این جلسه و نتیجه آن هر چه هست امیدوارم که برای اقتصاد ما و آینده ایران نتیجه­ای خیر داشته باشد.