وقتی که تموم شد گفتم بالاخره تموم شد. دستم رو به نشونه افتخار و قدرت مشت و منقبض کردم و نیز خودم و علی بندری رو تشویق و تحسین کردم. خودم که معلومه چرا. از اینکه وقت گذاشتم و دل دادم به کار و از شور و انگیزه حاصل شده استفاده کردم. اما علی بندری چرا؟ خب ایشون بودن که شور و انگیزه رو با دو ویدیو زیبای خودشون ایجاد کردن. ویدیوهایی که در کانال یوتوب چنل بی پلاس هست. اولی امویان و دومی عباسیان. الان که دارم این نوشته رو می نویسم ویدیو های مربوط به اون دوره و این موضوع بیشتر شده. مثلا تاریخ عربستان رو ادامه داده و دوتا ویدیو براش ساخته. صوت این ویدیو ها در کانال پادکست ایشون هم موجود است. به نظرم اگر کسی به موضوع علاقه مند هست واقعا اون ویدیو ها حق مطلب رو ادا می کنن و کامل و جامع نیز هستند به طوری که نیازی به خوندن کتاب یا منبع دیگه ای نیست. این رو از منی داشته باشید که اون دوتا ویدیو رو دیده و کتاب دو قرن سکوت رو هم خونده.
اما نقطه ضعف این کتاب چیه؟ دوست ندارم انقدر سریع کتاب ها رو بذارم کنار ولی باید اعتراف کنم که کاری که بعضی از فیلم ها و عکس ها می کنن صدها صفحه کتاب نمی تونن بکنن. اینجا هم چنین است و این کتاب جامع و مرجع به محتوای تازه نفس تر از خودش قافیه رو می بازه. حتی دوست دارم حکایت یادگیری و کتاب رو به حکایت دود و کنده تشبیه کنم و بگم این کتاب است که یادگیری رو تثبیت می کنه ولی واقعا در برابر پرسش صادقانه اینکه آیا کتاب چیزی رو بهت اضافه کرد، می مونم و پاسخی ندارم. البته بی انصافی است که داستان های گفته شده نظیر بابک خرمدین و مستنداتی که برای آن ارائه می کند را نادیده بگیریم؛ ولی همچنان این داستان ها در دنیای پر محتوای امروز برامون غریبه نیستن و پیش خور شده اند. نکته بعدی که شاید تنها نقطه ضعف کتاب به شمار بیاید، ارجاعات مستقیم به منابع قدیمی هستند که در اواسط کتاب زیاد می شوند. خیلی بهتر بود نویسنده که واقف بر متن و محتوای آن ارجاعات است از زبان خود آنها را می نوشت تا کتاب با نثر امروزی خواندنی تر و جذاب تر شود.
خب حالا این کتاب دو قرن سکوت درباره چیست؟ خب پس از خلفای راشدین اسلام دیگه فقط محدود به عربستان نیست. اسلام چندین کشور رو در زیر بیرق عربستان و حکومت اسلامی برده. با به قدرت رسیدن امویان ما در تاریخ با اصطلاح امپراتوری اسلامی مواجه می شیم که حالا چرا بهشون می گیم امپراتوری و اساسا امپراتوری چه ویژگی داره یه بحث دیگه است که من الان اطلاعی راجع بهش ندارم. به هر صورت تاریخ اسلام و عرب بعد از راشدین به دست امویان می افته و اونها صد سال رو دارن. این می شه قرن اول. قرن دوم می شه صد سال اول حکومت عباسیان. عباسیان طی صد سال اول در اوج اقتدار و مقبولیت هستند ولی بعد از اون رفته رفته از مرجعیتشون کم می شه و ما شاهد ظهور قدرت های ایرانی با ادیان مختلف هستیم. بزرگانی چون رادمان پور ماهک یا همون یعقوب لیث صفاری و بابک خرمدین از همین قدرت های ایرانی هستند. از این روی به درستی می شه گفت ایران و ایرانی در این دویست سال به گوشه صحنه تاریخ رانده شده بود. البته همین گذاره محل بحث بسیاری هست. همون طور که وقتی کتاب عبدالحسین زرین کوب نوشته شد، مرتضی مطهری به نقد اون پرداخت. ایشان معتقد بود که ایران و ایرانی در اون دو سال کاملا در بطن قدرت ها بوده اند و اصلا تمدن اسلامی بر پایه تمدن ایرانی شکل گرفته است. از این رو در همان وقت مجموعه سخنرانی هایی تحت رو ایراد می کنن که تحت عنوان خدمات متقابل ایران و اسلام گردآوری و تبدیل به کتاب می شه. نهایتا هم زرین کوب بعد از چند سال، که البته دلیلش رو نمی دونم و برام جالبه، شروع به اصلاح دیدگاه خود می کنه به طوری که علاوه بر چاپ کتاب های دیگر با عنوان بامداد اسلام و کارنامه اسلام، کتاب دو قرن سکوت رو بازنگری می کند و پیشگفتار آن را با نقل قولی از عماد کاتب شروع می کند و می نویسد: "چنان دیدم که هیچ کس کتابی نمی نویسد الا که چون روز دیگر در آن بنگرد گوید اگر فلان سخن چنان بودی بهتر گشتی و اگر فلان کلمه بر آن افزود شدی نیک تر آمدی." و در ادامه می نویسد "اما من ترتیب و شیوه کتاب اول را برهم زدم و کاری دیگر پیش گرفتم." همونطوری هم که گفتم از سر شیطنت، وسواس و کنجکاوی ریز به این حاشیه علاقه مندم که بدونم این "ترتیب و شیوه کتاب اول" به چه صورت بوده و چه گفته هایی حذف یا اضافه شده است. به هر حال این حاشیه ای برای این اثر می باشد و جان کلام آن اشاره به دو قرن از تاریخ ابتدا تمدن اسلام دارد که رد پای هیچ حکومت ایرانی در آن پیدا نمی شود.
در انتها ضمن یادآوری ویدیو های علی بندری در کانال چنل بی پلاس برای دوستداران تاریخ، می خوام این کتاب رو پیشنهاد ندم به بچه های دوم راهنمایی. کاری که معلم تاریخ دوم راهنمایی خودم کرده بود. مطمئنا خودش کتاب رو نخونده بود و الا می دونست برای یک بچه دوم راهنمایی که سابقه مطالعاتی ندارد کتاب سنگین و خسته کننده ای است. کتاب دو قرن سکوت، کتاب مرجعی بوده است در رابطه با دو قرن ابتدایی تاریخ اسلام که با توجه به فراخور زمانه با نقد قوی مرتضی مطهری روبرو شده است و منجر به تشکیل دیالوگ در قالب کتاب های خدمات متقابل ایران و اسلام از ایشان و کتاب بامداد اسلام و کارنامه اسلام عبدالحسین زرین کوب می شود. از این روی سیر مطالعاتی برای علاقه مندان این بحث باز می کند.
