وجود فساد در هر جامعه ای امری غیر قابل انکار است.یکی از شاخصه های فساد در جوامع رانت و رانت خواری است. در کشور ما که بر پایه جمهوریت و اسلامیت پایه گذاری شده است. باتوجه به مذموم بودن رانت در اسلام.
1رفع تبعیض ناروا . 2محو انحصار طلبی.و 3ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه های مادی و معنوی در اصل سوم قانون اساسی به وضوح بیان شده است.با وجود اینکه قانون اساسی منشور و میثاق بین دولت وملت است و بر سایر قوانین برتری دارد. اما در عمل آن چنان که میبایست با مظاهر فساد از جمله رانت برخورد صورت نگرفته است. بیشک برای جلوگیری از این امر نا مبارک اول باید یک تعریف جامعی از آن ارائه کرد
به نظر بنده رانت یک نوع فرایندی است که فرد . نهاد . و یا گروهی صاحب اطلاعات .فرصت ها و منابع مالی میشود که دیگر شهروندان به آن دسترسی ندارند. و به بیان دیگر خونشان رنگی تر از دیگران است.
البته باید بین رانت مثبت و رانت حمایتی با رانت منفی تفاوت قائل شد. نگارنده با این دیدگاه که فساد را موقع برنامه های توسعه ای و عمرانی کشور لازم میدانند به شدت مخالف هستم. و به شدت به وجود توازن بین عدالت . و توسعه اعتقاد دارم. و آن را لازمه رشد و پیشرفت واقعی کشور میدانم.
ما باید در حوزه های تقنینی . اجرایی . و قضایی با رانت مقابله کنیم.
البته پیشگیری از رانت . به کمک تصویب قوانین ضد فساد . و ضد رانت در مجلس . و نظارت مستمر بر اجرای قانون توسط حوزه اجرایی را بهترین راه حل میدانم. البته باید دستگاه نظارتی واحدی داشته باشیم.که این دستگاه نظارتی فعالیت های خود را هر چند ماه یک بار به اطلاع مردم برساند . یکی از مواردی که امکان فساد در آن وجود دارد و مستعد فساد است پنهان کاری در زمینه بودجه است .فساد منجر به کسری بودجه میشود . و کسری بودجه هم منجر به تورم زیاد وکاهش رشد اقتصادی میشود که بیشترین ضرر متوجه مردم به ویژه دهک های پایین جامعه میشود . و اگر این رویه ادمه یابد این چرخه شوم باز هم تکرار میشود.البته نباید از برخورد قوه قضائیه هم غافل شد . چون نوعی ارعاب در مفسدین ایجاد میکند . و میتواند منجر به نگاه مثبت و امید وارانه مردم به حاکمیت باشد . برخورد با فساد اقتصادی در قوه قضائیه باید به دور از نگاه سیاسی باشد تا مردم به عزم واقعی این قوه ایمان داشته باشند برخورد قوه قضائیه برای کاهش رانت و فساد کافی نیست .و نباید مسئولیت را فقط به گردن این قوه انداخت
نقش رسانه ها و نهاد های مدنی را هم نباید انکار کرد . رسانه ها باید آزادی عمل بیشتری در معرفی مفسدین داشته باشند. و باید مورد تشویق حکومت قرار گیرند . البته باید خاطر نشان کنم که رسانه ها و نهاد های مدنی که وابستگی به کشور های دیگر نداشته باشند. نقد منصفانه بکنند. راه کار ارائه دهند وپایبند به قانون اساسی باشند.
ما اگر رانت را تقسیم بندی کنیم
به 1) رانت اقتصادی 2) رانت سیاسی 3) رانت اطلاعاتی 4) رانت آموزشی تقسیم میشود
رانت اقتصادی: ایجاد یک سری محدودیت ها در بازار از سوی تصمیم گیرندگان است . این محدودیت امتیازات را برای گروه های خاص به ارمغان می آورد. به درآمد حاصل از این امتیازات رانت میگوییم
2)رانت سیاسی:کسب هر سطح ازقدرت سیاسی بدون داشتن توانایی لازم. و شایستگی
3) رانت قضایی : مطابق اصول19 و 20 قانون اساسی . همه افراد ملت در برابر قانون برابر هستند. وقتی یک نهاد و شخص .یا گروهی در برابر عموم ملت از امتیاز های بیشتری برخوردار باشند. و احتمال پیروزی در دعوا با استفاده از اعمال فشار به هر نحوی توسط یکی از طرفین دعوا بیشتر باشد.
4) رانت اطلاعاتی: دست یابی به یک سری اطلاعاتی که اشخاص عادی توانایی دست یابی به آن ندارند. و منجر به کسب درآمد های هنگفت میشود
5)رانت آموزشی : این نوع رانت بیشترین ضرر را به آینده کشور میزند .
رانت آموزشی هم در تبعیض در میزان حقوق معلمان و اساتید و عضویت در هیئت علمی وجود دارد.
و هم در پذیرش دانشجو . و تولیدات علمی میتواند باشد.
مثلا بسیاری از اساتید دانشجو را موظف به نوشتن مقاله و معرفی خود به عنوان استاد راهنما میکنند . تا از مزایای آن بهره مند شوند.
ویا بر عکس دانشجو پولی هم میدهد . تا با مطرح شدن نام استاد در مقاله برای اینکه حمایت آنان را جلب کنند.
اعطای معرفی نامه به دانشجو فاقد صلاحیت برای تحصیل در خارج
استثمار دانشجو با پرداخت مبلغ ناچیز در قبال طرح پذیرشی
تعامل فاسد بین دانشگاه و برخی مسئولین و سازمان ها " دانشگاه ها در قبال ارائه گواهی و مدرک فروشی امتیاز های مادی را از سازمان اخذ میکند. در رانت آموزشی هم فرد یا گروه نزدیک به منابع قدرت و ثروت امتیازاتی را که دیگر اشخاص برای به دست آوردنش باید زمان طولانی را سپری کنند. از استعداد ویژه ای برخوردار باشند . و تلاش و کوشش بسیاری را متحمل شوند . در کوتاه ترین زمان و کم ترین تلاش به دست می آورند.
در کل نهاد علم هم از فساد مصون نیست. و میتواند مورد سو استفاده برخی ژن های خوب قرار گیرند.
و باید تلاش مضاعفی داشته باشیم که علاوه بر اینکه در عرصه آموزش از فساد خبری نباشد. خود کمک شایانی بکند برای جلوگیری از فساد در دیگر عرصه ها . با اینکه میزان فساد در این حوزه کمتر از سایر حوزه ها ست. ولی این مقدار هم منجر به ضرر و زیان هایی شده است .
منابع ((راه کار های جلوگیری از فسادhttp://vrgl.ir/UZTVB علی مصری)) (( فساد اداری سید محمود عباس زادگان)) (( فساد اداری عوامل موثر و روش مبارزه نادر حبیبی)) (( فساد دانشگاهی داوود حسینی هاشم زاده ))
