تحقیقات بازار به مطالعه و تجزیه و تحلیل بازارها، تقاضا و عرضه، رفتار مصرف کنندگان و رقبا، و عوامل دیگری که بر عملکرد بازارها تأثیر می‌گذارند، اطلاق می‌شود. هدف اصلی تحقیقات بازار، بررسی نیازهای مشتریان و ارزیابی عملکرد محصولات و خدمات در بازار است.
تحقیقات بازار در زمینه‌های مختلفی از جمله بازاریابی، مدیریت، اقتصاد، روانشناسی و علوم اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تحقیقات بازار، با استفاده از روش‌های کمی و کیفی، اطلاعاتی را درباره بازار، رقبا، مشتریان و عوامل دیگری که در تعیین رفتار بازار تأثیر می‌گذارند، جمع‌آوری می‌کند. سپس با تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده، ارائه پیشنهادات و راهکارهایی برای بهبود فروش، تبلیغات، قیمت‌گذاری و استراتژی بازاریابی به شرکت‌ها و کسب و کارها ارائه می‌شود.
تحقیقات بازاریابی به طور کلی شامل مطالعه نیازهای مشتریان، شناخت رفتار مصرف کنندگان، تحلیل رقبا و شناسایی فرصت‌های بازار، بررسی عواملی که در تعیین تقاضا و عرضه تأثیر می‌گذارند، تحلیل محصول و برند، تحلیل قیمت و هزینه‌ها، و بررسی عملکرد تبلیغات و فعالیت‌های بازاریابی دیگر می‌باشد.
تحقیقات بازاریابی در همه‌ی صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله صنایع مواد غذایی، الکترونیک، خودرو، مد و لباس، سفر و گردشگری، و صنایع خدماتی مانند بانکداری و بیمه.
تحقیقات بازار و تحقیقات بازاریابی دو مفهوم مرتبط هستند اما با تفاوت‌هایی همراهند.
تحقیقات بازار به مطالعه عمومی و جامع بازارها و عوامل تأثیرگذار بر آنها اطلاق می‌شود. این تحقیقات شامل جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات از قبیل حجم بازار، رقبا، مشتریان، روند رشد بازار و فرصت‌های بازار است. هدف اصلی تحقیقات بازار، تهیه گزارش‌هایی در مورد شرایط بازار است که شرکت‌ها و کسب و کارها می‌توانند با توجه به آنها، استراتژی بازاریابی خود را بهبود بخشند.
تحقیقات بازاریابی، به عنوان یکی از حوزه‌های تحقیقات بازار، بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده از تحقیقات بازار، به شناسایی نیازهای مشتریان، تحلیل رفتار مصرف کنندگان، تحلیل رقبا، تحلیل محصول و برند، تحلیل قیمت و هزینه‌ها، تحلیل فرصت‌های بازار، تحلیل عملکرد تبلیغات و فعالیت‌های بازاریابی دیگر می‌پردازد. هدف اصلی تحقیقات بازاریابی، بهبود استراتژی بازاریابی، افزایش فروش و سود شرکت‌ها و کسب و کارها است.
بنابراین، تفاوت اصلی بین تحقیقات بازار و تحقیقات بازاریابی در هدف و محتوای آنها است. هر دو تحقیقات مهم و ضروری هستند و برای شناسایی فرصت‌های بازار و بهبود عملکرد شرکت‌ها و کسب و کارها استفاده می‌شوند.
روش‌های تحقیقات بازار، به صورت کلی در دو دسته روش تحقیقات کیفی و روش تحقیقات کمی قابل دسته‌بندی هستند.
1- روش تحقیقات کمی:
در روش تحقیقات کمی، از ابزارهای آماری و ریاضی برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌های عددی استفاده می‌شود. این روش، به منظور جمع‌آوری داده‌های پویا از یک جمعیت بزرگ و کلی، بکار می‌رود. از مزایای این روش می‌توان به صحت و قابل اعتماد بودن نتایج، قابلیت تعمیم پذیری به جمعیت کلی، مدیریت زمان و هزینه، و امکان مقایسه نتایج در زمان‌های مختلف اشاره کرد. روش‌های تحقیقات کمی شامل نظرسنجی، آزمایش کنترل شده، مطالعات میدانی و مدل سازی ریاضی هستند.
2- روش تحقیقات کیفی:
در روش تحقیقات کیفی، تمرکز بر روی فهم بهتر چرایی و چگونگی رفتارهای مشتریان، نیازهای آنها و تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی آنها قرار دارد. این روش اغلب از مصاحبه، مشاهده، مطالعات موردی و فرایند گرایشی به داده‌ها (Grounded Theory) استفاده می‌کند. روش‌های تحقیقات کیفی، این امکان را به ما می‌دهند تا به دقت و جزئیات بیشتری در مورد تجربیات و نظرات مشتریان بدست آوریم و به شناخت بهتری از آنها برسیم.
به عنوان مثال، تحقیقات کیفی می‌تواند باعث شناسایی دلایل دلخواه مصرف کنندگان برای خرید یک محصول خاص شود.
تحقیقات بازار به عنوان یکی از ابزارهای مهم در حوزه بازاریابی، برای شناخت بهتر نیازهای مشتریان، شناسایی روندهای بازار، تعیین رقابت‌ها، شناسایی فرصت‌های جدید و بهبود عملکرد بازاریابی بسیار اهمیت دارد.
در ادامه به برخی از مزایای انجام تحقیقات بازار اشاره می‌شود:
1- شناخت نیازهای مشتریان: تحقیقات بازار می‌تواند به کسب و کارها کمک کند تا نیازهای مشتریان را به درستی شناسایی و درک کنند. این به شرکت‌ها کمک می‌کند تا محصولات و خدمات خود را بهتر بازنگری کرده و بر اساس نیازهای واقعی مشتریان بهبود ببخشند.
2- شناسایی رقابت‌ها: تحقیقات بازار به کمک شناسایی رقبای کسب و کار، روش‌های رقابت و نقاط قوت و ضعف آنها، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا استراتژی بازاریابی خود را برای رقابت با آنها بهبود بخشند.
3- شناسایی فرصت‌های جدید: تحقیقات بازار می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا فرصت‌های جدید بازاریابی را شناسایی کنند و در اختیار داشته باشند.
4- بهبود عملکرد بازاریابی: تحقیقات بازار به شرکت‌ها کمک می‌کند تا عملکرد بازاریابی خود را بهبود بخشند و با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده، استراتژی بازاریابی خود را به درستی تنظیم کنند.
5- کاهش ریسک: تحقیقات بازار به شرکت‌ها کمک می‌کند تا قبل از ورود به بازار، اطلاعات کاملی در مورد شرایط بازار را بدست آورد.
مراحل انجام تحقیقات بازار به طور کلی به شرح زیر است:
1- تعریف مسئله: در این مرحله، باید مسئله یا سوالی که قصد پاسخ دادن به آن را دارید، را مشخص کنید. باید بررسی کنید که چه نوع اطلاعاتی برای پاسخ به این سوال نیاز است.
2- طراحی تحقیق: در این مرحله، باید روش‌های جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز را مشخص کنید. این شامل انتخاب نمونه، طراحی پرسشنامه، انجام مصاحبه، تحلیل اسناد و غیره است.
3- جمع‌آوری داده‌ها: در این مرحله، باید با استفاده از روش‌های طراحی شده، داده‌های مورد نیاز برای پاسخ به سوالات تحقیق جمع‌آوری شود.
4- تحلیل داده‌ها: در این مرحله، باید داده‌های جمع‌آوری شده تحلیل شوند. این شامل آمار و ارقام، تجزیه و تحلیل محتوا، تجزیه و تحلیل عاملی و غیره است.
5- نتیجه‌گیری و ارائه پیشنهادات: در این مرحله، باید نتایج تحقیق را تفسیر کرده و پیشنهادات خود را برای بهبود بازاریابی، راه‌های مبارزه با رقبا، بهبود کیفیت محصولات، افزایش رضایت مشتریان و غیره ارائه دهید.
6- پیگیری و اجرای پیشنهادات: در این مرحله، باید پیشنهاداتی که در مرحله قبل ارائه شده بودند، اجرا شود و بهبودهایی که به وسیله تحقیق بدست آمده بودند، پیگیری شود.
مهمترین نکته در انجام تحقیقات بازار این است که باید از روش‌های دقیق استفاده نمود.
داده‌های تحقیقات بازار به دو دسته داده‌های اولیه و داده‌های ثانویه تقسیم می‌شوند.
داده‌های اولیه به داده‌هایی اطلاق می‌شود که برای اولین بار برای تحقیقات بازار جمع‌آوری شده‌اند. این داده‌ها برای پاسخ به سوالات مشخصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. داده‌های اولیه به دو دسته کیفی و کمی تقسیم می‌شوند.
داده‌های ثانویه شامل داده‌هایی هستند که در گذشته برای هدف دیگری جمع‌آوری شده‌اند و برای تحقیقات بازار مورد استفاده قرار می‌گیرند. این داده‌ها معمولاً شامل اطلاعاتی همچون گزارش‌های تجاری، داده‌های دولتی، اطلاعات اینترنتی، آمارهای تولید شده توسط سازمان‌های مختلف و غیره هستند.
نمونه‌های تحقیقات اولیه
۱. بررسی تأثیر یک داروی جدید بر بیماران مبتلا به بیماری قلبی با استفاده از یک آزمایش کنترل شده
۲. بررسی تغییرات اخیر در الگوی مصرف غذایی جوانان با استفاده از پرسشنامه‌های آنلاین
۳. مشاهده میدانی از رفتار و تعاملات گروهی در یک محیط کار با هدف بهبود روابط بین اعضای گروه
۴. بررسی تأثیر تمرینات ورزشی بر بهبود عملکرد قلبی و عروقی در بیماران دیابتی با استفاده از آزمایش کنترل شده
۵. بررسی اثرات یک سیاست حمایتی برای کسب و کارهای کوچک و متوسط بر اشتغال و رشد اقتصادی منطقه‌ای خاص با استفاده از داده‌های اقتصادی
نمونه‌های تحقیقات ثانویه
۶. بررسی تحقیقات گذشته در زمینه تأثیر کروناویروس بر جوامع و اقتصاد جهان
۷. بررسی تحقیقات گذشته در زمینه روانشناسی رفتار انسانی و روش‌های تربیت کودکان
۸. بررسی تحقیقات قبلی در زمینه نوع و میزان فعالیت‌های ورزشی برای بهبود سلامتی و پیشگیری از بیماری‌ها
۹. بررسی تحقیقات گذشته در زمینه اثرات زیست محیطی و تاثیر آن بر سلامتی و رفاه اجتماعی
۱۰. بررسی تحقیقات قبلی در زمینه تأثیر تکنولوژی بر روابط اجتماعی و روابط بین افراد
تحقیقات بازار به دنبال درک بهتر نیازها و خواسته‌های مشتریان، رقبا و بازارهای مختلف است. برای انجام تحقیقات بازار از ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود که در ادامه به برخی از مهمترین ابزارهای تحقیقات بازار اشاره می‌شود:
۱. پرسشنامه‌ها: از پرسشنامه‌ها به منظور جمع‌آوری اطلاعات از افراد و گروه‌ها استفاده می‌شود. این پرسشنامه‌ها می‌توانند شامل سؤالات باز و بسته، تفضیلی و چند گزینه‌ای باشند.
۲. مصاحبه‌های شخصی: در این نوع مصاحبه، محقق با افراد یا گروه‌هایی برای جمع‌آوری اطلاعات مرتبط با تحقیقات بازار ملاقات می‌کند. این مصاحبه‌ها می‌توانند در قالب مصاحبه تلفنی یا مصاحبه حضوری انجام شوند.
۳. مصاحبه‌های تلفنی: این نوع از مصاحبه‌ها برای جمع‌آوری اطلاعات از افراد و گروه‌ها استفاده می‌شود. در این نوع از مصاحبه‌ها، محقق با افراد یا گروه‌ها در قالب تماس تلفنی ملاقات می‌کند.
۴. تحقیقات دیداری: در این نوع از تحقیقات، محقق به محل مشتریان یا خرده‌فروشان می‌رود و از نحوه رفتار آنان و نحوه استفاده از محصولات سوال می‌پرسد.
۵. تحقیقات اینترنتی: این نوع از تحقیقات بازار، به وسیله فرم‌های آنلاین و پرسشنامه‌های اینترنتی انجام می‌شود.
۶. تحقیقات میدانی:نوعی تحقیقات عملی یا پژوهشی است که با جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها از محیط طبیعی یا انسانی در محل تحقیق صورت می‌گیرد. این نوع تحقیقات برای درک بهتر فرایندها و واقعیت‌های موجود در جامعه، فرهنگ، سازمان‌ها، شرکت‌ها، محصولات و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۷. گروه‌های کانونی (Focus Group): در این نوع تحقیقات، گروهی از افراد با موضوع مرتبط با تحقیقات بازار دعوت می‌شوند تا در یک جلسه مشترک، در مورد نحوه استفاده از محصولات و خدمات، ایده‌های جدید و مشکلات خود صحبت کنند.
۸. تست بازار: در این نوع تحقیقات، محصولات و خدمات جدید به یک گروه کوچک از مشتریان ارائه می‌شود تا بازخورد و نظر آنان درباره کیفیت و ویژگی‌های محصول بدست آید.
۹. تحقیقات ارزیابی رقبا: در این نوع تحقیقات، رقبای شما و تحلیل رفتار آنها بررسی می‌شوند تا در نهایت بتوانید استراتژی بهینه‌ای برای شرکت خود تدوین کنید.
۱۰. تحقیقات بازخورد مشتریان: در این نوع تحقیقات، نظرات و بازخوردهای مشتریان درباره محصولات و خدمات بررسی می‌شود تا بتوانید بازار خود را بهبود بخشید و نیازهای مشتریان را بهتر درک کنید.
۱۱. تحقیقات بازاریابی اجتماعی: در این نوع تحقیقات، رفتار و نظرات افراد در ارتباط با یک محصول یا خدمت مورد بررسی قرار می‌گیرد. این نوع تحقیقات به کمک شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و وبلاگ‌ها انجام می‌شود
