امروزه بسیاری از افراد به ویژه فعالان اقتصادی با نام فارکس برخورد کرده اند، شاید بسیاری از مردم تصور کنند که بازار فارکس نیز محلی برای معامله سهام شرکت های مختلف است، در واقع آنها بازار فارکس را با بازار بورس اشتباه می گیرند. در فارکس ارز کشورهای مختلف و دیگر کالاها خرید و فروش می شود، اما مبادله سهام شرکت ها انجام نمی پذیرد. در ادامه قصد داریم به معرفی این بازار و ساختار آن بپردازیم.
فارکس (FOREX) اصطلاحی است که از دو واژه انگلیسی Foreign و Exchange تشکیل شده است که اولین واژه به معنی خارجی و دومی به معنای تبادل است. در زبان فارسی به پول خارجی ارز می گویند و بنابراین فارکس را می توان داد و ستد ارز یا بازار تبادل ارز خارجی (Foreign exchange market) نامید.
در حال حاصر، بازار فارکس بزرگترین بازار مالی در جهان است و حجم معاملات انجام شده در هر روز چند تریلیون دلار است. فارکس، بر خلاف بازارهای مالی سنتی که در یک محل فیزیکی خاص و بر اساس قوانین سازمان یافته ویژه ای انجام می شوند، هیچ گونه بازار متمرکزی ندارد و در همه کشورهای دنیا قابل مبادله می باشد. با این حال، مراکز اصلی خرید و فروش بازار فارکس، شهرهای لندن، نیویورک، توکیو، زوریخ، فرانکفورت، هنگ کنگ، سنگاپور، پاریس و سیدنی هستند. در فارکس، معاملات بین طرف های معامله از طریق اینترنت، تلفن یا شبکه ارتباط بین بانکی انجام می شود.
از طرف دیگر می توان گفت، فارکس یک بازار به اصطلاح فرابورس ( (Over The Counter و یا به اختصار OTC است، چرا که این نوع بازارها دارای مکانی مرکزی نبوده و مدیریتی سازمان یافته‌ای ندارند و به همین دلیل به آنها بازار فرابورسی نیز گفته می شود.
در بازار فارکس نیز مانند بورس، تراکنش های مالی از طریق شرکت های کارگزاری انجام می شود. این کارگزاری ها با استفاده از یک کانال بین بانکی به یکدیگر متصل می شوند و به عنوان واسطه بین خریدار و فروشنده عمل می کنند. این این شرکت های کارگزاری، زیر نظر سازمان های نظارتی فعالیت می کنند، تا با توجه به ماهیت غیر متمرکز بازار فارکس از بروز مشکلات و تخلفات مختلف جلوگیری کنند.
بسیاری از کارگزاری های فارکس وقتی که قصد دارند خود را معرفی نمایند، عنوان می کنند که شما می توانید کلیه جفت ارزها، سهام های آمریکا، ارزهای دیجیتال، طلا، نفت ، شاخص های بورس و هزاران دارایی دیگر را می توانید در کارگزاری ما معامله کنید.
حرف آنها درست است و شما واقعا می توانید همه موارد گفته شده را در یک کارگزاری فارکس معامله کنید، اما با توجه به تعریف فارکس، همه آنها در مفهوم بازار فارکس جای نمی گیرند.
همان طور که گفتیم فارکس مخفف دو واژه Foreign و Exchange به معنای تبادل ارز خارجی است و در آن می توان برابری ارزهای مختلف را در برابر هم معامله کرد.
به عنوان مثال، فرض کنید که شما 1000 یورو دارید و قصد دارید آن را با دلار معاوضه کنید. به ازای هر یورو، چه میزان دلار به شما تعلق می گیرد؟ در فارکس ما اصطلاحی به نام نرخ تبدیل (Exchange rate) داریم. نرخ تبدیل یورو به دلار تعیین می کند که به ازای هر یورو، چقدر دلار به شما می دهند.
اگر نرخ تبدیل یورو به دلار 1.13 باشد، به این معنی است که به ازای هر یورویی که شما دارید، 1.13 دلار به شما تعلق می گیرد. پس شما می توانید 1000 یورو خود را با 1130دلار مبادله کنید.
پس با توجه به موارد گفته شده، هر چیزی که تصور می کنید را می توان در بازار فارکس معامله کرد. نفت، طلا، شاخص های بورس کشورهای مختلف مانند داوجونز، نزدک در آمریکا، فلزات گران بها مانند مس، روی، نیکل، محصولات کشاورزی مانند ذرت، گندم، برنج، ارزهای دیجیتال، سهام، ETF، اوراق قرضه و بسیاری از موارد دیگر را می توان در این بازار معامله کرد.
مبنای معاملات فارکس بر اساس نوسانات نرخ ارز بین دو کشور مختلف است. به ارزهایی که با هم مقایسه می شوند، اصطلاحا جفت ارز (Currency Pair) گفته می شود. اولین ارز حاصل از لیست شدن یک جفت ارز را ارز پایه (Base currency) و ارز دوم را ارز قیمت گذاری شده (Quote currency) می نامند. از جفت ارزها برای مقایسه ارزش یک ارز نسبت به ارز دیگر استفاده می شود. قیمت جفت ارز، نشان می دهد که چه میزان از ارز دوم برای خرید یک واحد از ارز پایه لازم است.
ارزهای موجود در جفت ارز، با کد ارزهای ISO نمایش داده می شوند که در آن هر ارز با سه حرف انگلیسی نشان داده می شود. برخی از نمادهای ارز مهم به شرح زیر است.
در بازار فارکس، خرید و فروش ارزها با هدف کسب سود انجام می شود. هر معامله فارکس همیشه شامل دو ارز مختلف است. تفاوت قیمت همان چیزی است که سود یا ضرر شما را تشکیل می دهد. کلیه معاملات فارکس، شامل خرید یک ارز و فروش یک ارز دیگر به صورت هم زمان است. پس هنگامی که شما یک جفت ارز را می خرید، در واقع ارز پایه را خریداری کرده اید و به طور ضمنی، ارز دوم را فروخته اید.
قیمت خرید (Bid)مقدار ارز دوم را نشان می دهد که برای به دست آوردن یک واحد از ارز پایه لازم دارید. قیمت فروش (Ask) برای ارز پایه به کار برده می شود و نشان دهنده مقداری از ارز دوم است که با فروش یک واحد از ارز پایه نصیب شما می شود. پس به طور خلاصه، وقتی شما یک جفت ارز را می فروشید، در حقیقت ارز پایه را فروخته اید و ارز دوم را به دست آورده اید.
بیشترین جفت ارز معامله شده در بازار بورس، ارز یورو در برابر دلار امریکا است که با یورو/دلار (EUR/USD) نشان داده می شود.
فارکس یک بازار ۲۴ ساعته در ۵ روز هفته است و در روزهای شنبه و یکشنبه تعطیل می باشد. با توجه به مراکز مهم خرید و فروش ارز و مناطق زمانی مختلف، در بازار فارکس ۵ جلسه (Session) معاملاتی عمده وجود دارد که به ترتیب جلسات شامل سیدنی، ژاپن، فرانکفورت، لندن و نیویورک است. هر کدام از این جلسات به طور متوسط ۹ ساعت زمان دارد. شایان ذکر است که انجام معاملات در هر ساعت از شبانه روز در این بازار هیچ گونه محدودیتی ندارد و هر فرد از هر نقطه‌ای از جهان می تواند در زمان مورد نظر خود به معامله بپردازد.
ساعت شروع کار فارکس هم زمان با شروع فعالیت بازار بورس سیدنی استرالیا است و با پایان یافتن ساعت کاری بازار بورس نیویورک آمریکا به اتمام می رسد. در جدول زیر ساعت فعالیت بازارهای بورس بزرگ دنیا ارائه شده است.
۱:۳۰ باز شدن (به وقت ایران)
۱۰:۳۰ بسته شدن (به وقت ایران)
۳:۳۰ باز شدن (به وقت ایران)
۱۲:۳۰ بسته شدن (به وقت ایران)
۱۱:۳۰ باز شدن (به وقت ایران)
۲۰:۳۰ بسته شدن (به وقت ایران)
۱۶:۳۰ باز شدن (به وقت ایران)
۱:۳۰ بسته شدن (به وقت ایران)
ساعت کاری فارکس به این صورت است که با پایان یافتن ساعت کاری یک بازار، به بازار دیگر منتقل می شود تا بتواند در ۲۴ ساعت شبانه روز به فعالیت خود ادامه دهد. البته برخی از بازار ها با یکدیگر همپوشانی دارند که مهمترین آن مربوط به ساعت کاری بازارهای بورس انگلیس و آمریکا است. البته بخش بسیار زیادی از تبادلات نیز در این بازار رخ می دهد. این همپوشانی به وقت ایران بین ساعت ۱۶:۳۰ تا ۲۰:۳۰ است. بسیاری از فعالان اقتصادی با سابقه در این بازه زمانی معاملات خود را انجام می دهند.
فارکس از نظر حجم وجوه نقد، بزرگترین بازار دنیاست که هر فرد حقیقی یا حقوقی می تواند در آن به معامله بپردازد. بانک های مرکزی قدرت های اقتصادی دنیا مانند آمریکا، انگلیس مهم ترین معامله گران بازار فارکس هستند و پس از آن موسسه های مالی بزرگ، کارگزاری ها، بانک های تجاری، شرکت های سرمایه گذاری، صرافی ها از فعالان عمده این بازار به شمار می روند.
روش های تحلیل در فارکس نیز مانند دیگر بازارهای سهام است که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم.
۱- تحلیل تکنیکال یا فنی (Technical Analysis): در این روش با استفاده از بررسی وضعیت گذشته بازار به پیش بینی قیمت ها در آینده می پردازند. تحلیل گران تکنیکال عقیده دارند که همه چیز در نمودارهای قیمت نهفته است و با بررسی تغییرات قیمت ها، حجم معاملات و میزان عرضه و تقاضا می توان قیمت ها را در آینده پیش بینی کرد. روش های تحلیل تکنیکال گوناگونی مانند کلاسیک، الگوهای امواج الیوت، هارمونیک، پرایس اکشن و غیره وجود دارد که می توان از آنها در بازار فارکس استفاده کرد.
۲- تحلیل بنیادی (Fundamental analysis): در بازار سهام، تحلیل بنیادی به معنی بررسی گزارش های مالی، تراز نامه و اسناد مالی شرکت ها، صنایع و دیگر مولفه های اقتصادی کشور است. اما با توجه به اینکه فلسفه اصلی بازار فارکس تبادل جفت ارزها است، هنگام استفاده از این تحلیل، معمولا شرایط اقتصادی، نرخ بهره، تولید، سودآوری و دیگر شرایط و عوامل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشورها را مورد بررسی قرار می دهند. به عنوان مثال، تحریم های اقتصادی یک رویداد منفی اقتصادی است که معمولا موجب کاهش ارزش ارز یک کشور می شود.
3- تحلیل تکنیکال-بنیادی یا تکنو فاندامنتال (Techno Fundamental trading): اخیرا برخی از فعالان بازار سرمایه با هدف کاهش ریسک روش های تحلیلی تکنیکال و بنیادی، هر دو جنبه تکنیکال و بنیادی بازار را مورد بررسی قرار می دهند. این افراد سعی دارند تا با بررسی همه ابعاد، خطای پیش بینی خود را تا میزان زیادی کاهش دهند. به عنوان مثال اگر یک کشور دچار بحران اقتصادی شود، ارزش ارز آن کشور در روند نزولی قرار می گیرد، اما بر اساس تحلیل تکنیکال می بایست در شرایط اصلاحی و در جهت روند کاهشی، از فرصت معاملات فروش استفاده کرد.
در این بخش به بررسی برخی از مهم ترین تفاوت های بازار فارکس با بورس می پردازیم.
1- همان طور که گفتیم، بازار اصلی فارکس مربوط به مبادله ارز کشورهای مختلف است و در بازار بورس، سهام شرکت های مختلف معامله می شود. این دو دارایی تفاوت زیادی با هم دارند. پس یکی از مهم ترین تفاوت های بازار فارکس با بورس در تفاوت ارزها با سهام ها است.
2- ریسک سرمایه گذاری در بازار فارکس کمتر از بورس است، چرا که ارزها نسبت به سهام ها دارایی های امن تری محسوب می شوند. بر اساس شاخص هایی مختلفی که برای اندازه گیری ریسک دارایی ها وجود دارد، ارزها یکی از مطمئن ترین دارایی هستند و نسبت به دیگر دارای ها دارای نوسان کمتری می باشند.
3- میزان نقدینگی در فارکس بسیار بیشتر از بازار بورس است. در حال حاضر فارکس بزرگترین بازار مالی دنیاست و روزانه چندین در آن تریلیون دلار معامله می شود، در حالی که حجم معاملات انجام شده در بزرگترین بازار بورس دنیا که مربوط به بورس نیویورک است، به طور متوسط حدود 100 میلیارد دلار در روز است. پس با توجه به این موضوع، شما می توانید در مدت زمان بسیار کوتاهی و در حدود یک ثانیه ارزهای مورد نظر خود را خریداری کنید و یا به فروش برسانید. اما در بازارهای سنتی مانند سهام به زمان بسیار بیشتری برای انجام معاملات خود نیاز دارید.
4- کارگزاران فارکس به شما بیش از 100 برابر پولی که در حساب شما وجود دارد، اعتبار معاملاتی می دهند که به آن اهرم گفته می شود، اما در بازار بورس فقط می توانید به میزان پولی که در حساب خود دارید، در معاملات شرکت نمایید.
5- در بازار فارکس، شما می توانید حتی از کاهش قیمت ها نیز سود کسب کنید. اما در بازار بورس تنها امکان کسب سود از افزایش قیمت ها وجود دارد.
6- در بازار فارکس دارایی های متنوع تری نسبت به بورس برای معامله وجود دارد. افرادی که در بازار فارکس فعالیت می کنند، تنها امکان تبادل ارز کشورهای مختلف را ندارند و می توانند بسیاری از دارایی های دیگر شاخص های بورس، طلا، نفت، نقره و غیره را خرید و فروش کنند.
