گوهرها را به شیوه های متفاوت میتوان دسته بندی کرد، از شیوه تشکیل شدن تا محل های یافت شدن و عناصر تشکیل دهنده، رنگ، شفافیت و ..... که عموما مجموع این ها علم "گوهرشناسی" شناخته میشود.
شاخه "گوهرشناسی" زیر مجموعه کوچک و پر اهمیتی از علم زمین شناسی است و دانشی است که به بررسی سنگ های قیمتی طبیعی و مصنوعی اختصاص یافته است.
توی این مقاله سعی میکنیم انواع گوهر ها رو از جهت منشا و شیوه پیدایش معرفی کنم.
گوهرسنگ
گوهر سنگ ها، کانی هایی هستند که طبیعی و غیر آلی هستند و دارای فرمول شیمیایی مشخص هستند و ساختار درونی مشخصی دارند که با توجه به مد روز مورد استفاده قرار میگیرند.
اول تکلیف مواد آلی و گوهر آلی رو مشخص کنیم:
سنگ هایی که منشا حیاتی دارند را گوهر آلی می‌گویند.
پس این گروه از سنگ ها و گوهر ها از مواد معدنی نیستند، مثل مروارید، مثل مرجان ها، صمغ فسیل شده درخت کاج یا همان کهربا، و خیلی موارد دیگه مثل: عاج ، دندان، صدف و هر چیز دیگری که منشا گیاهی و جانوری دارد.
چگونه یک گوهرسنگ تشکیل میشود؟
گوهر هایی که منشا معدنی دارند از یک یا چند کانی تشکیل میشوند، کانی کوچکترین جزء معدنی است که آرایش اتمی و فرمول شیمیایی منحصر بفرد خود را دارد. کانی ها سه دسته اصلی دارند که بر اساس نوع تشکیل آنها تقسیم بندی میشوند: آتش فشانی، رسوبی و دگرگونی.
سنگ های آتش فشانی یا آذرین
این گروه از سنگ ها زمانی شکل مگیرند که ماگما (ماده مذاب) به بیرون از پوسته زمین منتقل میشود و گدازه را بوجود می‌آورد. گدازه ها پس سرد شدن سنگ های آذرین را میسازند، که گاهی این گدازه ها به سطح زمین میرسند که به آنها آذرین بیرونی میگوییم و گاهی به سطح زمین نمیرسند که به آنها آذرین درونی میگوییم، تفاوت اصلی این دو گروه از کانی ها در سرعت سرد شدن آنها میباشد، آذرین های درونی چون با سرعت کمتری سرد شدند، بلور های بزرگتری نسبت به آذرین های بیرونی دارند و اکثر گوهر سنگ ها از دسته آذرین بیرونی هستند. مثل: تورمالین.
سنگ های دگرگون شده
وقتی تحت شرایط خاص (گرما و فشار) ساختار و ساختمان کانی تغییر میکند و یک سنگ در حالت جامد به سنگ دیگری تبدیل شود، دگرگونی شکل گرفته است، سنگ دگرگون شده میتواند بسیار متفاوت از سنگ مادر باشد به لحاظ: ساختار شیمیایی و شکل و اندازه و ... مثل گارنت، که ابتدا گل و لای و خاک رس بوده است.
سنگ های رسوبی
سنگ های موجود در سطح زمین که در مناطق پست زمین روی هم انباشته شده و سخت و یک پارچه میشوند، سنگ های رسوبی را تشکیل میدهند. این انباشت بیشتر به علت تجزیه (شیمیایی) و تخریب (فیزیکی) که باعث سست شدن سنگ ها میشود اتفاق می افتد. نمونه سنگ های رسوبی هم میشه به معروف ترین سنگ جواهری ایران یعنی فیروزه اشاره کرد.
سعی کردم عموم مطالب رو بگم و در آینده حتما در مورد هر کدوم توضیحات مفصل تری خواهیم داشت.
توی قسمت بعدی در مورد مشخصات فیزیکی گوهرسنگ ها خواهم گفت.
منبع اصلی این پست کتاب "دانشنامه جواهرات" نوشته "کالی هال" و ترجمه جناب "مهرداد عربشاهی" میباشد.
