مس یکی از پر کاربرد ترین فلزات است و ازآن، ظروف مسی مختلفی را تولید می کنند. ظروف مسی یکی از قدیمی ترین وسایل برای پخت و پز و پذیرایی بحساب می آیند.از جمله ظروف مسی که تولید می شود و در صنایع دستی مورد استفاده قرار می گیرد می توان به ظروف مسی خام میناکاری، زیر ساخت ظروف فیروزه کوبی، زیر ساخت ظروف خاتم کاری روی مس، زیر ساخت ظروف الماس تراش و زیر ساخت ظروف مس (میناکاری روی مس) و از همه مهم تر زیر ساخت صنایع دستی قلم زنی اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم تا درباره ظروف مسی با شما عزیزان صحبت کنیم.با آلمیس همراه باشید.
تاریخچه ظروف مسی در ایران
تاریخچه استفاده از ظروف مسی به گذشته های دور برمیگردد. انسان ها پس از استفاده از سنگ، به فلزات مختلف نیازمند شدند. یکی از فلزاتی که به صورت خالص در طبیعت وجود داشت و جزو اولین فلزاتی بود که کشف شد، مس بود. از آن پس مس به دلیل درخشندگی و خواصی که داشت به مرور زمان بیشتر از قبل در زندگی انسان ها وارد شد.
ابتدایی ترین تمدن هایی که هنگام ساختن ابزار آلات مختلف از فلز مس استفاده کرد، ایران زمین بود. شواهد مختلفی وجود دارد که نشان می دهد ایرانیان در این زمینه پیشرو سایر تمدن ها بودند. آثار مسی مختلف در هزاران سال قبل از میلاد در تپه سیلک، تل ابلیس و تپه زاغه مشاهده شده است.
باید بگوییم که به احتمال زیاد اولین آثار مس کشف شده در تپه زاغه، که مکانی واقع شده در قزوین است، از سالهای بسیار طولانی قبل از میلاد مسیح وجود داشته است.
از دیگر تمدن هایی که می توان گفت مس را در هزاران سال قبل از میلاد مورد استفاده قرار می دادند، مصریان بودند.
باستان شناسان، سامانه لوله کشی مسی را در یکی از اهرام ثلاثه یافته اند که می توان با وجود آن نتیجه گرفت که قدمت استفاده از مس در مصر هم بسیار طولانی است.
علاوه بر این، باید بگوییم که در آن زمان، مصریان با اضافه کردن قلع به فلز مس، آلیاژ های برنزی می ساختند و سپس با توجه به قالب گیری آسان تر آن، توانستند وسایل بیشتری را با کمک مس بسازند.
در سال های بعد، پس اینکه ذوب مس و استفاده از آن بین انسان ها رواج پیدا کرد، ریخته گری به عنوان شغل ثابت و فعالیتی پر طرفدار تبدیل شد .
بازار مسگرهای اصفهان، بازاری با معماری ایرانی در دیوارها و سقف و هنر دست هنرمندان ایرانی در مغازه ها است، این بازار که در شمال کاخ عالی قاپو واقع شده یادگاری از دوران شاه عباس صفوی است.
صدای دلنوازی که از برخورد چکش مسگران بر ورقه های کوچک و بزرگ مسی ایجاد می شود سبب شهرت این بازار شده که هر فردی را به خود جذب می کند، اگرچه بیشتر مغازه داران به فروش ظروف و وسایل از پیش ساخته مشغول هستند اما هنوز هم آثار شکل سنتی بازار قابل مشاهده بوده و این بازار 400 ساله همچنان در طول سال هایی که گذشت جذابیت خود را حفظ کرده است.
صنعت مسگری در کاشان دارای رونقی خاص بوده تا جایی که یک بازار به نام بازار مسگرها در این شهر وجود داشته است.
آوازه مسگری کاشان نه تنها در کشور که در دنیا پیچیده بود.
استان کرمان با وجود معادن فراوانی که دارد حرف اول را در صنعت مس می زند و ظروف مسی یکی از بارزترین سوغاتی های این استان می باشد. قلم زنی بر روی ظروف مسی نیز یکی از آن هنرهای خاص استان کرمان است که اساتید این رشته به ظرافت با قلم زنی، تصاویر بسیار زیبایی را بر روی ظروف مسی خلق می نمایند.
در بازارمسگرهای کرمان که از عهد صفویه به یادگار مانده است دیگر صدای چکش هایی که بر روی مس ها کوبیده می شدند به گوش نمی رسد.
بازار پنجه علی که به بازارچه مسگران یزد رونق دارد قدمتی 600 ساله دارد و رزق و روزی صدها نفر با نواختن ضربه های چکش به مس و خلق ظروف مسی تامین می شد اما این روزها تفلون و چدن و... جایگزین این ظروف ارزشمند شده اند و بازار مسگران دیگر رونق و حال و هوای گذشته را ندارد.
مسگری شیراز که از دیرباز با این شهر مانوس بوده هنوز هم از ابتدا تا انتهای کار را هنر دست در بر می گیرد و به دلیل نوع کار متفاوت و ضخامت و کیفیت از کار سایر شهرها گران تر است.
بازار مسگری شیراز مشابه بازار وکیل با ابعاد کوچکتر می باشد. سقف بازار مسگرها مانند بازار وکیل طاق تویزه دارد و در بالای عرقچین آن حورنورهایی قرار دارد. در این بازار برخلاف بازار وکیل مغازه های بازار عموما هم سطح زمین و یا پایین تر از سطح زمین ساخته شده اند.
دو روش ساخت ظروف مسی
در این روش به وسیله دستگاه های پرس و خم کاری ظروف شکل می گیرند، بر روی این دسته از ظروف خط های نازک و موازی قرار دارد.
مس در کوره قرار گرفته و برای شکل دهی به ظروف یک استاد کار با استفاده از چکش ظروف را تولید می کنند. در این روش بر روی ظروف جای چکش دیده می شود . معمولا ظروفی که دست ساز هستند از ضخامت بیشتر مس بهره مند می باشند، این ظروف عمر بیشتری دارند و غذا در آنها دیر تر ته می گیرد. همچنین قیمت ظروف چکش کاری شده بیشتر از ظروف ماشینی است.
