چی فکر می‌کردیم، چی شد؟!

در مترو به تبلیغات حجاب نگاه می‌کردم. تبلیغاتی که پیام آن این بود: حجاب دستور خداست مثل بقیه دستورات الهی. حجاب را کنار بقیه فرامین دینی گذاشته بودند. تبلیغات را نگاه می‌کردم و از زمان‌ناشناسی و نفهمیدن مخاطب خشمگین و ناراحت بودم. با این کار در این شرایط اجتماعی، دیگر فرامین الهی را سست می‌کردند نه این که به حجاب وزن بدهند.

از قطار پیاده شدم و در ایستگاه به دنبال زدن کارت برای خروج بودم که ناگهان خشکم زد! این تبلیغات نامناسب کار ما بود؟!

چند ماه قبل از آن روز در شهریور 1402 گروه میراث به مناسبت سالگرد آغاز اعتراضات مربوط به حجاب، مبتنی بر گزارش قبلی خود گزارش جدیدی منتشر کرد. در این گزارش 6 پیشنهاد سیاستی برای مسئله حجاب ارائه شده بود. آخرین پیشنهاد این بود که به جای توضیح و توجیه حجاب با کارکردهای اجتماعی - فرهنگی آن به تبیین حجاب به عنوان مسئله‌ای درون دینی پرداخته شود.

چرا این پیشنهاد طرح شد؟ در گذشته و به صورت خاص بعد از اعتراضات مروبط به حجاب برخی از مروجان حجاب از ثمرات دنیوی و عقلانی حجاب می‌گفتند. مطالبی که قابل مناقشه بود و گاه شأن حجاب را مخدوش می‌کرد. آخرین پیشنهاد ما این بود که به جای استدلال‌های سست به واقعیت مسئله حجاب بپردازید که امری درون دینی است.

در واقع این پیشنهاد ما برای هدایت برخی مدافعان الزام به حجاب به جهتی بهتر از سمت فعلی ایشان بود. ما این پیشنهاد را در ذهن خودمان برای تبیین گزینه‌ حجاب برای نسل بعدی در فضایی روادارانه و مبتنی بر حق انتخاب تصور می‌کردیم نه در کنار حجابانان! مثلا در فضاهای آموزشی، رسانه‌ای و ...

اما تبلیغات مترو دقیقا پیشنهاد ما بود ولی ما این را نمی‌خواستیم. اجرای این طرح بعد از انتشار گزارش ما بیشتر حالمان را بد کرد که نکند در این ماجرا موثر بوده باشیم. البته واقعا برای‌مان روشن نشد که به پیشنهاد ما ربط داشته یا نه ولی امکان ارتباط هم برای‌مان تکان‌ دهنده بود.

چرا اجرای پیشنهاد ما مخالف نظر ما بود؟ در گروه میراث راجع به این مسئله گفت‌وگو کردیم. متوجه دو نکته شدیم:

1. در تبیین پیشنهاد باید بیشتر به اهداف، دلایل و زمینه‌ها می‌پرداختیم تا مخاطب درست متوجه شود.
2. باید یک مرحله به تحلیل سیاست اضافه می‌کردیم: ذی‌نفعان متنوع چگونه پیشنهاد ما را درک می‌کنند و چه اقداماتی ممکن است (ناخواسته) از دل پیشنهاد ما بیرون بیاید؟ نوعی آینده‌نگاری پیشنهاد سیاستی.

اگر این دقت را داشتیم احتمالا تبیین دقیق‌تری از پیشنهاد به دست می‌دادیم و هشدارهای لازم درباره اجرای نادرست و برداشت غلط از پیشنهاد را به گزارش اضافه می‌کردیم.

وقتی در حطیه عمومی و یا به تعداد زیادی کنشگر پیشنهادی می‌دهیم انگار یک گوی را در میدان بازی رها می‌کنیم. باید بیشتر به کنش‌ها و واکنش‎‌های احتمالی آینده فکر کرد و ابزارهای مناسب مهار حرکت‌های اشتباه را پیش‌بینی نمود.