اتیسم و رفتارهای تکراری ـ حنیف امانیان 09909501428
غربالگری اتیسم بصورت آنلاین یا حضوری در گرگان ـ انجمن اتیسم استان گلستان ـ کلینیک یاشا ـ 09909501428
رفتارهای تکراری
تکرار کردن ذاتا امر نادرستی نيست. تکرار، مهارت فرد را زياد می کند. اما آيا بين تکرار و تمرين فرقی وجود دارد؟ تمرين يک کار، يک آهنگ يا يک بازی، انجام آن را آسان تر کرده و یک حس امنيت خلق می کند. اما رفتارهای تکراری کودکان دارای اتیسم بيش از اندازه و گاهی مفرط است و حاکی از عدم انعطاف پذيری شناختی!
کودکان دارای اتيسم به دلايل مختلفی در دام رفتارهای تکراری می افتند. گاهی اوقات يک رفتار را بارها و بارها تکرار می کنند گوئی سوزنشان گير کرده است!.نمی توانند دست از تکرار آن بکشند. اين علامت درجاماندگی ناميده می شود و يکی از علائم نقايص نورولوژيک است . مثل فلج اندام پس از سکته مغزی يا يک بيماری نورولوژيک ظاهر می شود. در مورد کودکان دارای اتيسم درجاماندگی با رفتار متضادش يعنی تکانش گری جفت است. مثل تب و لرز در سرماخوردگی، کودک اتيسم بین درجاماندگی و تکانشگری در حرکت است! يک لحظه درگير درجاماندگی است و چند لحظه بعد يک رفتار تکانشی ظاهر می کند و این يک چالش واقعی است.
گاهی اوقات نيز تکرار و تمايل به يکنواختی يک استراتژی جبرانی است. تصور کنيد نابينا شده ايد. در اينصورت شما ترجيح می دهيد که چيدمان وسايل خانه تان تغيير نکند. اين ترجيح ناشی از يک ضايعه نورولوژيک نيست بلکه يک راهکار جبرانی است. چرا که شما قادر به ديدن اشيا نيستيد و انطباق با يک محيط جديد برای تان دشوار و هزينه بردار است.گاهی کودکان دارای اتيسم هم چون نمی توانند معنی وقايع روزمره را درک کنند ترجيح می دهند بر عادات تکيه کنند.
گاهی اوقات نيز کودکان دارای اتيسم برای آرام کردن شان به تکرار پناه می برند. ماهم از اين امر گاهی استفاده می کنيم. برای خواباندن کودک او را آرام تکان می دهيم يا برای تسکين اعصابمان، به يک صندلی گهواره ای يا يک تاب پناه می بريم. به همين ترتيب انجام رفتارهای تکراری به کودک دارای اتيسم کمک می کند تا خود را آرام کند. هرچند ممکن است افراطی جلوه کند. اما به خاطر داشته باشيد، که اگر صبرمان را در مقابل اين رفتارها از دست بدهيم، اين رفتارها تشديد خواهد شد و ما را بيشتر آزار خواهد داد. چرا که آرامش را از کودک دارای اتيسم می گيريم و او را برای رهايی از اين تنيدگی دوباره به اين رفتارهای تکراری پناه خواهد برد! کودک دارای اتيسم منشی متفات دارد!
انواع رفتارهای تکراری
رفتارهای تکراری در اختلال طيف اتيسم به دو دسته ی ذهنی و جسمی تقسيم می شود. به نظر می رسد رفتاری های تکراری ذهنی ريشه در يک فکر يا ايده داشته باشد، در حالی که رفتارهای تکراری جسمی که به رفتارهای کليشه ای يا آيينی موسومند ريشه در يک فکر خاص ندارند بلکه يک عادت جسمی محسوب می شوند.
رفتارهای تکراری ذهنی اصرار بر يکنواختی
ممکن است از عادات خاصی که کودکتان برای خود درست کرده است آگاه نباشيد، لذا آن را ناخواسته بهم بزنيد و کودکتان بهم بريزد. مثلا مسير هميشگی رفتن به خانه را عوض کنيد و کودکتان در صندلی عقب ماشين دچار بحران شود يا تصميم بگيرید برخلاف هميشه که دندان های کودک را بعد از شستن صورتش مسواک میکنيد، اينبار قبل از شستن صورت مسواک کنيد. تازه بعد از کلی کلافگی می فهميد کو کودک عادات قبلی را به خاطر سپرده و نياز دارد که امور هميشه به يک روش اجرا شوند.
مشکل در انتقال از يک فعاليت به يک فعاليت ديگر
کودکتان ممکن است به يک فعاليت بچسبد .و اگر بخواهيد او را درگير فعاليتی جديد کنيد، به واسطه اين انتقال برافروخته شود.البته اين فراتر از مخالفت های دوره کودکی است. در صورتی که کودک را به طور مناسب آماده اين انتقال نکنيد ممکن است او را دچار يک حمله ترس کنيد.
بازی های کليشه ای
بچه ها از طريق بازی بر دنيا مسلط می شوند. روند ظهور مهارت های بازی همچون ساير مراحل رشد شناختی، اجتماعی، زبانی و جسمی دارای يک الگوی مشخص می باشد. کودکان دارای رشد طبيعی اط طريق باطی ياد می گيرند، تخيلشان را رشد می دهند و توانايی های شناختی شان را تقويت می کنند. آن ها مهارت های اجتماعی شان را از طريق بازی به اوج می رسانند. اما بازی های کودکان دارای اتيسم دارای ماهيت تکراری است. آن ها بجای اينکه به استفاده هدفمند از اسباب بازی هايشان بپردازند ساعت ها صرف چيدن منظم کردن آن ها می کنند. آن ها جذب اشيا مکانيکی يا چيزهای عجيبی مثل يک کش يا يک رشته نخ می شوند و به جای اينکه از آن ها در قالب بازی های نمادين استفاده کنند بيشتر با آن ها ور می روند و از اين ويژگی های حسی آن بهره می برند. برای مثال کودک دارای اتيسم پيش دبستانی يک تلفن اسباب بازی اسباب بازی را برداشته و به جای اينکه ادای صحبت کردن با دوستش را درآورد آن را از سيم آویزان کرده و غرق چرخش آن می شود.
کودکان دارای اتيسم به فعالیت هايی که قابل پيش بينی باشد گرايش دارند، لذا يک کارتون را ممکن است بارها و بارها نگاه کنند تا بتوانند آنچه روی صفحه تلويزيون رخ می دهد را پيش بينی کنند يا يک ديالوگ از آن را بعدها، بارها و بارها تکرار می کنند. آن ها شيفته اطلاعاتی هستند که بينايی باشد تا بتوانند آن را فهرست کنند. مثل اشکال هندسی، اعداد يا حروف الفبا. کودکان دارای اتيسم استعداد خاصی در چيدن پازل ها، بازی های الکترونيکی و کامپيوتری دارند. آن ها به تدريج که بزرگتر می شوند در مورد موضوعات خاصی، انبوهی از اطلاعات جمع می کنند، مثل يک پايگاه داده ذهنی! ليستی از پايتخت کشورهای مختلف، گونه های حيوانی، مسير اتوبوس ها، رخدادهای تاريخی، نويسندگان کتاب ها و… را در خاطر دارند. این شيفتگی به اطلاعات فهرست وار اگرچه ظاهری هوشمند به کودک می دهد اما در حقيقت نشانه ای از غيرعادی بودن است.
رفتارهای تکراری جسمی بال بال زدن پيچ و تاب انگشتان روی انگشتان راه رفتن دور خود چرخيدن دور زدن: دور اتاق چرخيدن، دور فرش چرخيدن، جلو وعقب رفتن
شدت حرکات تکراری از کودکی به کودک ديگر متغير است. اغلب اين حرکات يا نقش آرام کننده دارند و يا نقش خود تحريکی! لذا به آن ها خود تحريکی می گويند. اين رفتارها اغلب در سنين پيش دبستان مشهود می باشند و با افزايش سن کمتر ديده می شوند. هرچند گاه و بيگاه وقتی کودک هيجان زده يا مضطرب می شود، اين حرکات باز می گردند.
