رضایت شغلی چیست و برای ایجاد رضایت از شغل باید به چه عواملی توجه کنیم؟ این متن، پاسخی برای این پرسش ارائه میکند و در انتها هم می‌توانید پرسشنامه رضایت شغلی را برای شغل کنونی‌تان تکمیل کنید. همچنین امکان دانلود رایگان پرسشنامه رضایت شغلی هم وجود دارد.
تصور کنید در سال ۱۲۸۰ هستیم و با پدر خانواده‌ای در ایران حرف از رضایت شغلی می‌زنیم. به او می‌گوییم که آیا از شغلش راضی است یا نه؟
اگر او ساکن روستا باشد، احتمالا یا دامدار است و یا کشاورز و یا به شغل‌های مرتبط به این دو فعالیت مشغول است. احتمال اینکه گزینه‌های دیگری پیش پای او بوده باشد بسیار کم است. او احتمالا همان شغلی را در پیش گرفته که پدرش به آن مشغول بوده.
احتمالا برای او مفهوم رضایت شغلی محدود به کسب درآمد کافی برای امرار معاش خانواده‌اش است. اگر دخل و خرجش با هم بخواند، از شغلش راضی است.
برای یک خانواده شهری اوضاع کمی متفاوت است. عناوین شغل‌ها فرق میکند، اما توقعی که افراد از یک شغل رضایت‌بخش دارند همان است: شغلی که کفاف هزینه‌ها را بدهد.
در آن سالها آدمها انتظار نداشته‌اند در لحظاتی که سر کار هستند از شغلشان لذت ببرند. این پدیده یعنی «توقعِ داشتن شغلی که از آن لذت ببریم» و لحظات خوبی را در حین کار تجربه کنیم، پدیده‌ای مربوط به عصر حاضر است.
البته همیشه استثناها وجود دارند، چه در گذشته و چه در حال حاضر. اما من از توقع عمومی راجع به شغل حرف میزنم.
افزایش رفاه جوامع از یکسو و افزایش تنوع شغلی از سوی دیگر باعث شده تا افراد در شغلشان به دنبال چیزهایی بیش از کسب درآمد باشند.
به قول چارلرز هندی:
«برای نخستین بار در طول تاریخ، انسان فرصتی یافته تا کار خود را با سبک زندگی‌اش وفق دهد، نه سبک زندگی‌اش را با کار. از دست دادن این فرصت دیوانگی است.»
افزایش گزینه‌ها علاوه بر اینکه دست ما را در انتخاب باز گذاشته، نوعی ابهام را هم با خود به همراه آورده است. این سوال که واقعا چه شغلی رضایت مرا جلب میکند، سوالی است که ذهن بسیاری از ما را به خود مشغول کرده است.
حالا که تنوع شغلی وجود دارد و تکنولوژی و اینترنت، انقلابی در شغل‌ها ایجاد کرده‌اند، آدمها چقدر از شغلشان راضی هستند؟
آمارها نشان میدهد درصد بسیار کمی از آدمها از شغلشان راضی هستند و این نگاه که کار تنها قرار است تامین هزینه‌های زندگی را بکند هنوز هم صادق است.
حتی در کشورهای توسعه یافته هم آمارها چندان فرقی نمی‌کند. یک تحقیق در کل جوامع اروپایی نشان داد که ۶۰ درصد افراد چنانچه امکان انتخاب شغل مجدد داشتند، شغل دیگری را انتخاب می‌کردند (نقل از کتاب چگونه شغل دلخواه‌مان را پیدا کنیم).
اما یادمان نرفته که انسانِ امروزی دیگر مانند سالهای گذشته دیگر تنها با درآمد کافی از شغلش راضی نخواهد بود و درآمد یک شغل (به ترتیبی که در ادامه خواهم گفت) تنها یکی از فاکتورهای ایجاد رضایت شغلی است.
پس اگر حس خوبی راجع به شغلتان ندارید، بدانید که تنها نیستید و آدمهای بسیاری چنین‌اند.
در این عصر و با این توقعات ما از رضایت شغلی، آیا میتوان شغل رضایت بخش داشت؟
در سری کارنکن مفصل راجع به این آدمها حرف زده‌ام و اگر اجازه بدهید دیگر اینجا تکرارشان نمیکنم. با سر زدن به قسمت‌های مختلف سری کارنکن می‌توانید با داستان زندگی این آدمها بیشتر آشنا شوید.
رومن کرزناریک در کتاب چگونه شغل دلخواه‌مان را پیدا کنیم این فاکتورها را برای یک شغل رضایت‌بخش لیست میکند:
۱- معنا
۲- آزادی
۳- شادی
یعنی هرچه شغل ما بیشتر این سه احساس را در ما ایجاد کند، ما بیشتر از شغلمان راضی خواهیم بود. به تفکیک به آنها خواهیم پرداخت و در انتها هم به پرسشنامه در مورد رضایت شغلی خواهیم رسید.
حاضرید یک عمر به کاری مشغول شوید که میدانید فایده‌ای ندارد؟ فرض کنید شما مسئول شمردن برگه‌های باطلۀ روی میز مدیرتان هستید و بعد از آن هم بدون اینکه از این شمارش شما استفاده‌ای بشود، تمام آن برگه‌ها درون سطل زباله انداخته میشود. از قضا حقوق خوبی هم به شما میدهند.
آیا حاضرید سالها در این شغل بمانید؟
واقعیت این است که معنا داشتن شغل برای ما مهم است. دن آریلی (که متخصص اقتصاد رفتاری است) در آزمایشهایش به خوبی به این مسائل پرداخته است. اگر به این مباحث علاقه دارید پیشنهاد میکنم حتما سری به کتابهای او بزنید.
۱- کسب درآمد
بله، همین پول و درآمدی که شغلمان برای ما فراهم میکند در معنادار بودن آن شغل برای ما موثر است. البته یادمان نرود که پول، تنها یکی از عواملی است که ما برای کسب رضایت شغلی به آن نیاز داریم.
۲- مقام
افزایش رتبه ما در سازمان میتواند بر رضایت شغلی ما تاثیرگذار باشد. با بهبود جایگاه در سازمان، احساس پیشرفت شغلی میکنیم و در این صورت از شغلمان راضی‌تر خواهیم بود.
دو فاکتوری که تا اینجا مطرح شد (ِیعنی کسب درآمد و مقام) فاکتورهای بیرونی هستند. قطعا این فاکتورها در رضایت شغلی ما موثرند، اما تنها عوامل موثر نیستند.
۳- ایجاد تغییر
همانطور که گفتم آدمها به حس مفید بودن کارشان نیاز دارند. تحقیقات متعدد نشان میدهد آدمها در صورتی که احساس کنند درگیر شغلی شده‌اند که منجر به ایجاد تغییر در زندگی دیگران میشود، احتمالا بیشتر از شغلشات راضی خواهند بود.
۴- پرداختن به علایق
کارهایی که مورد علاقه ما باشد به احتمال بیشتری رضایت ما را جلب خواهند کرد. البته یادمان نرود که پیدا کردن علاقه واقعی ما هم کار چندان آسانی نیست. در مطلب شغل مناسب قبلا به تفصیل به این موضوع پرداخته‌ام. خلاصه سخن آنکه برای یافتن علاقۀ شغلی‌مان باید بیشتر عمل کنیم تا فکر.
۵- به کار بستن استعدادها
استفاده از استعدادهایمان در شغلی که داریم حس بسیار خوبی در ما ایجاد میکند. «استعدادهای بهره‌برداری نشده» ما را ناراضی میکند. استعداد در یک زمینه منجر خواهد شد که زودتر در آن زمینه کسب مهارت کنیم. سایت متمم در زمینهاستعدادیابی مطالب بسیار خوبی ارائه کرده است.
با درنظر گرفتن این فاکتورها بود که من به این نتیجه رسیدم نمیخواهم مدرس کنکور یا استاد دانشگاه باشم:
چرا ترجیح میدهم مدرس کنکور و استاد دانشگاه نباشم؟
شغلی که ما در آن احساس آزادی بیشتری بکنیم، رضایت ما را بیشتر جلب خواهد کرد. هرچه بیشتر احساس کنیم که اسیر شغلمان هستیم، بیشتر از شغلمان ناراضی خواهیم بود.
حتی گاهی همینکه احساس کنیم در انتخاب شیوه انجام کارها، اختیار داریم نوعی از آزادی را احساس خواهیم کرد.
داشتن شغلهایی که ساعت کارمان را خودمان انتخاب کنیم و حتی از نقاط مختلف دنیا قادر به انجامش باشیم، آزادی را به خوبی برای ما مهیا میکند. و البته حتما میدانید که به لطف اینترنت امکان کسب درآمد از چنین شغلهایی بیشتر از گذشته شده است.
تا حالا شده اینقدر غرق در کار شوید که گذر زمان را فراموش کنید؟ به چنین حالتی، حالت غرقه‌گی یا Flow میگویند. شناخته شده بیشتر این مفهوم مدیون تلاشهای است که روانشناس مجارستانی چیک سنت میهالی انجام داده است.
بر اساس این مطالعات و برخلاف باور رایج، بهترین لحظات زندگی آدمی وقتهایی نیست که در حال استراحت به سر میبرد، بلکه وقتی با استفاده از توانایی‌هایی خود میتواند درگیر کاری شود که در آن گذر زمان را احساس نکند، بهترین زمان را برای خود ساخته است و شادی واقعی را در این وضعیت احساس خواهد کرد.
طبیعتا وجود همزمان تمامی این موارد در یک شغل بعید به نظر میرسد. اما برای کسبِ رضایت، باید بتوانیم شغلی برای خود فراهم کنیم که تعداد هرچه بیشتری از این فاکتورها در آن وجود داشته باشد.
پرسشنامه رضایت شغلی زیر میزان وجود این فاکتورها در شغلتان را می‌سنجد.
برای رضایت شغلی پرسشنامه های مختلفی وجود دارد. این پرسشنامه رضایت شغلی شامل ده بند است که شما باید بسته به موافقت یا مخالفت‌تان با هر بند، عددی بین ۱ تا ۵ به آن نسبت بدهید.
عدد ۵ یعنی با آن جمله کاملا موافقید و عدد ۱ یعنی کاملا با آن مخالفید.
پیش از پرداختن به این پرسشنامه درباره رضایت شغلی لطفا به این نکات توجه کنید:
پرسشنامه رایگان رضایت شغلی
۱- معمولا وقتی مشغول کارم هستم، آنچان غرق در کار میشوم که گذر زمان را احساس نمیکنم.
(دقت کنید که از واژه معمولا استفاده شده. حتی کسانی که بیشترین رضایت شغلی را هم دارند از تمامی لحظات شغلشان لذت نمی‌برند.)
۲- احساس میکنم شغلم میتواند کمک کند دنیا به جای بهتری برای زندگی تبدیل شود.
(اگر تا حالا به این مورد فکر نکرده‌اید، فکر کنم حالا وقتش رسیده که به آن توجه کنید.)
۳- از اینکه با شغلم میتوانم تغییری در زندگی یا کسب و کار دیگران ایجاد کنم، بسیار خوشحالم.
(این تغییر میتواند بسیار کوچک یا بسیار بزرگ باشد.)
۴- در شغلم از استعدادهایم به خوبی استفاده میکنم و اگر فرد دیگری که این استعدادها را نداشت مشغول این کار بود به اندازه من موفق نبود.
(تنها خود شما میدانید که در چه کارهایی استعداد بیشتری دارید.)
۵- اگر لازم باشد حاضرم بعضی از روزهای تعطیل را هم سر کار بروم.
(به عبارت بعضی توجه کنید، آیا اینقدر از کارتان لذت میبرید که حاضر باشید روزهای تعطیل هم به سر کار بروید؟)
۶- از درآمد شغلم راضیم.
(دخلم با خرجم میخواند؟ در نظر داشته باشید که آدمی که از پول بیشتر بدش بیاید، گونه بسیار نادری است! با توجه به این واقعیت به این بند نمره بدهید.)
۷- میتوانم با افتخار برای دیگران تعریف کنم که مشغول چه کاری هستم.
(آیا با هیجان از شغلتان برای دیگران تعریف میکنید؟)
۸- در مجموع خوشحالم شرایط شغلی‌ام به نحوی است که در آن احساس آزادی میکنم.
(طبیعتا هر شغلی بخشی از وقت ما را به خود اختصاص خواهد داد. با درنظر گرفتن این واقعیت به این بند نمره بدهید.)
۹- اگر تلاشم را بکنم، آینده خوبی در شغلم در انتظار من است.
(اگر تا حالا به آینده شغل کنونی‌تان فکر نکرده‌اید، لطفا الان این کار را بکنید.)
۱۰- از روابطی که با سایر آدمها به واسطه شغلم دارم، راضیم.
(روابط با همکاران، مدیران، مشتریان و …)
حالا اعدادی که برای هر بند درنظر گرفته‌اید را با هم جمع ببندید. برای آگاه شدن از نتیجه، کافی است عدد به دست آمده را زیر همین پست در قسمت نظرات بنویسید.
امیدوارم با در نظر گرفتن این موارد، تلاش کنید رضایت شغلی را برای خودتان فراهم سازید. رضایت شغلی ساختنی است و هیچ‌کس جز خودِ شما مسئول این ساختن نیست.
دانلود رایگان پرسشنامه رضایت شغلی
مطلبی که خواندید از مجموعه مقالاتی است که درباره شغل با عنوان «کارنکن» نوشته‌ام، برای آشنایی با «کارنکن» و خواندن باقی مطالب روی لینک زیر کلیک کنید:
مطلب رضایت شغلی چیست اولین بار در وبلاگ امین آرامش منتشر شده است.
