به واسطۀ شغلم فیلم‌های مستند زیادی در مورد تکفیری‌ها دیده‌ام؛ اما معتقدم هیچ چیزی جای کتاب را نمی‌گیرد. انگار آنچه در فیلم مستند می‌بینی سطحی از یک اتفاق است؛ یک لایۀ رویین از آن. اما کتاب به خاطر ویژگیهای ذاتیش، دست مخاطب را می‌گیرد و او را با خود به لایه‌های زیرین یک اتفاق می‌برد. تو به تماشای چیزی می‌نشینی که در هیچ فیلمی نشان دادنی نیست.
وقتی بخش اول کتاب "افغانستان تا لندنستان" را خواندم با خودم گفتم خب یک فیلمنامۀ درجۀ یک! فیلم اکشن بسیار پرتنش و گیرا! اما وقتی فصل افغانستانش را خواندم دوباره با خودم گفتم اینها را نمی‌شود نشان داد فقط باید خواند؛ چرا که دیگر اکشن نبود. عمیق بود هر چند کنش تاثیرگذاری نداشت.
در طول خواندن این کتاب فراروایت این داستان ذهنم را مشغول کرده بود. اصلا چگونه میشود که یک انسان بی‌بندوباری مانند عمر الناصری در نهادش عشق به جهاد داشته باشد. این علاقه از کجا آمده است؟ چگونه با یک سری صحبت های گذری برادرش حکیم، یک قاچاقچی کارچاق کن! علاقه به جهاد پیدا می کند؟!
این روایت مدیون شخصیت داستانیش یعنی عمر الناصری یا همان ابوامام المغربی است که اصلا در هیچ قاعده ای نمی‌گنجد. در مقابل هیچ ضابطه ای سر تعظیم فرود نمی‌آورد. آنچه تو را میخواند که تا آخر این کتاب را بخوانی دقیقا شخصیت اصلی آنست. خارج از اینکه روایت هم به واسطۀ ویراستار حرفه ایش و البته ترجمۀ خوب و روانش، بدون دست انداز پیش می‌رود. اما آنچه تو را درگیر می کند قطعا شخصیت الناصری است که یک روز قاچاقچی است. یک روز برای جهادی ها فشنگ و اسلحه جور می کند. یک روز همۀ آن جهادیها را به فرانسوی ها لو می دهد و داستان ادامه دارد. و برای من سوال است که الناصری امروز چه می کند؟
دوره های آموزش در گروههای تکفیری در افغانستان را به دقت بخوانید. چون مطالب دستگیرتان می شود که جای دیگری نیست.
من هنوز هم بعد از خواندن این کتاب سوالات فراوانی دارم.
مثلا اینکه آیا تکفیر علیه استکبار و طاغوت است؟
و یا اینکه تکفیر علیه مدرنیته است که آن را طاغوت میدانند؟!
آیا اصلا تکفیر علیه عقل است؟!
آیا تکفیر علیه یک مذهب است؟!
و یا اینکه اصلا تکفیر یک جنگ خودخواسته علیه خود است؟!
و سوالات دیگر
در پایان این متن مختصر خواهشم از شما اینست که صرفا به کتابهای روایی اکتفا نکنید. حتما آنها را بخوانید ولی برای فهم تکفیر باید کتابهای زیادی را خواند.
یکی از کتابهای غیر روایی که از همۀ شما میخواهم تا بخوانید کتاب "بنیادگرایی" اثر کارن آرمسترانگ است که در نشر حکمت به ترجمۀ آقای کیانوش حشمتی چاپ شده است.
چرا این کتاب؟
در کتاب بنیاد گرایی آرمسترانگ بحث بنیادگرایی در سه دین یهودیت و مسیحیت و اسلام مورد بررسی قرار گرفته است و مطالب تاریخی و تحلیلی خوبی در این زمینه دارد.
به نظرم تکفیر را نباید فقط در سطح ظاهرش دید و باید به ریشه هایش اندیشید.
تکفیر همیشه بوده. مال امروز و دیروز نیست و همچنان خواهد بود...
