زمانی که کسری بودجه دولت عامل رشد پایه پولی نبوده اضافه برداشت ها ازبانک مرکزی منجر به رشد پایه پولی می شود و باتوجه به اینکه بخش قابل توجهی ازنقدینگی توسط بانکها با اعطای تسهیلات خلق می شود برای کنترل پایه پولی صرفا اینکه بگوییم کسری بودجه دولت پولی نشود کافی نیست زیرا زمانی که بانکها تسهیلات می دهند در حال خلق سپرده و خلق نقدینگی هستند و هرگونه اعطای تسهیلات همان میزان سپرده ایجاد می کند وباید تولید وخلق اعتبار بانکها کنترل شود که متاسفانه درکشورما نظارت جدی وجود نداردوبانک ها خود بزرگ ترین عامل رشد نقدینگی هستند
هر چقدر نرخ ذخیره قانونی بانکها نزد بانک مرکزی بیشتر باشد قدرت تولید پول بانکها کمتر و حجم کلی نقدینگی به سمت مقدار پایه پولی میل می‌کندونرخ ذخیره قانونی یکی ازعوامل موثر برضریب فزاینده نقدینگی است زیرا زمانی که بانک مرکزی نرخ ذخیره قانونی کمتری وضع کند توان خلق پول بانک ها افزایش پیدا می کند ولزوما فقط پایین بودن ضریب فزاینده کافی نیست وباید برروند اعطای تسهیلات بانکها نظارت جدی صورت بگیرد
هرچه میل به نگهداری پول درمقایسه شبه پول کمتر باشد وهرچه نرخ ذخیره قانونی کمتر باشد ضریب فزاینده خلق نقدینگی بزرگتر خواهد بود وهرچه ضریب بزرگتر باشد یعنی بخش بزرگ تری ازنقدینگی توسط بانکها خلق می شود لذانظارت جدی بانک مرکزی را می طلبد ونباید اجازه داد انباشت ریسک دربانک ها ایجاد شود و معوقات بانک ها شکل غیر عادی به خودش بگیردو این اقدامات احتیاطی باید توسط بانک مرکزی اجراشود تا جلوی انباشت ریسک ها در نظام بانکی گرفته شود
مهم ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل تورم و جلوگیری از ناترازی سیستم بانکی وکنترل رشد ترازنامه بانک ها است و وزمانی که بانک مرکزی استقلال نداشته باشد بحث ثبات بخشی به نظام پولی ممکن نیست درواقع رابطه بهینه ای بین دولت وبانک مرکزی وجود ندارد
درجدول روندمتغیرهای پولی ازقبیل پایه پولی , نقدینگی , پول ,ضریب فزاینده خلق نقدینگی وپول و شبه پول وسهم هرکدام نسبت به نقدینگی وتورم را طی سال های 1357 الی 1399 مشاهده می کنید که دربخش های قبلی درمورد آنها صحبت کردیم
