گفتیم به نسبت حجم نقدینگی به پایه پولی ضریب فزاینده خلق نقدینگی می گوییم ونشان می دهد به ازای هرریال پول خلق شده توسط بانک مرکزی نهایتا چند ریال نقدینگی خلق شده است اینکه اشخاص چه سهمی از نقدینگی را به شکل پول نگهداری کنند درتعیین عدد ضریب فزاینده خلق نقدینگی اثر دارد درواقع هرچه استفاده از اسکناس کمتر وهرچه میل به نگهداری پول درمقایسه به شبه پول کمتر باشد وهرچه نرخ ذخیره قانونی کوچک تر باشد ضریب فزاینده خلق نقدینگی بزرگ تر خواهد بود
هرچه ضریب فزاینده خلق نقدینگی بزرگ تر باشد یعنی بخش بزرگ تری ازنقدینگی توسط بانک ها خلق می شود درنمودار مشاهده می کنید که از دهه 80 به بعد ضریب فزاینده خلق نقدینگی افزایش یافته واین نشان می دهد بانک ها نقش بزرگی درخلق نقدینگی دارند
صرفا کوچک بودن ضریب فزاینده خلق نقدینگی به معنی کاهش رشد نقدینگی نیست مثلا درسال 1374 ضریب فزاینده خلق نقدینگی 2.5 ولی نرخ رشد نقدینگی 38 درصد بود یا درسال 1380 ضریب فزاینده 3.3 اما نرخ رشد نقدینگی 29 درصد بود یا مثلا درسال 1393 ضریب فزاینده 7.2 اما نرخ رشد نقدینگی 22 درصد بود
درسال های 68 الی 78 میانگین ضریب فزاینده خلق نقدینگی 2.5 بود ودراین سال ها رشد نقدینگی ازطریق رشد پایه پولی اتفاق افتاده اما از دهه 80 به بعد میانگین ضریب فزاینده خلق نقدینگی 5.2 بوده است که نشان می دهند عمده افزایش نرخ رشد نقدینگی ازمسیر بانک ها با خلق اعتبار ونقدینگی رخ داده است
میانگین نرخ رشد نقدینگی عملا دراین چدین دهه شاید تغییرات چشم گیری نبوده است وهمواره میانگین سالیانه حول 25 درصد رشد کرده است پس صرفا کوچک بودن ضریب فزاینده خلق نقدینگی به معنی رشد پایین نقدینگی نیست وضریب فزاینده همواره درحال تغییر است ونقش کلیدی دررشد بلندمدت نقدینگی ندارد
حتی اگر ضریب فزاینده 1 بود و بانک ها تحت نرخ ذخیره قانونی 100 درصد بودند اما درروند اعطای تسهیلات آنها نظارتی صورت نگیردوبه عنوان مثال به یک فعالیت بسیار پرریسک وام بدهند درنهایت بانک مرکزی مجبور می شود ذخیره برای بانک فراهم کند وپایه پولی ودرنهایت نقدینگی رشدمی کند
یک مثال عینی اگر بخواهیم ازانباشت ریسک درترازنامه بانکها بزنیم بانک آینده است که سرمایه گذار اصلی ایران مال است
