اگر قرار بر نوشتن طی یک ترتیب خاص بود، احتمالا باید الان از تکامل مغز انسان و تفاوتش با نئاندرتال ها (انسان های نخستین) یا حیوانات دیگه می گفتم. ولی میخوام امروز از بخش های اصلی مغز بگم. اون موقع راحت تر میشه از روند تکامل مغز و تفاوتش با مغز اجدادمون و جانوارن دیگه بگیم. در ضمن چطور میشه ندونیم مغز کلا چیه و چه شکلیه و بریم سراغ اینکه چطور کار میکنه یا چه تاثیری توی رفتار و زندگی مون میذاره؟
به نظرم قابل فهم ترین توضیح ساختار مغز فارغ از هر رویکرد علمی اینه که دو بخش مهم داره:
بیایم یکم علمی تر و دقیق تر ببینیم هرکدوم از اینها چیه.
بخش احساسی یا سیستم کناره ای (Limbic system)
این قسمت مسئول اعمال ناخودآگاه و بروز هیجان و احساسات و بقیه رفتارهای ماست. یادگیری و حافظه و خاطره و همه در این قسمت مغز هستند. سیستم لیمبیک مسئول اینه که ما از یه کارهایی خوشمون بیاد و انجامش بدیم. درواقع تصمیمات ناخودآگاه و پیچیده که بخش منطقی مغز از پسش برنمیاد با این بخش گرفته میشه (این غذا واسه خوردن خوبه؟ از این آدم خوشم میاد یا نه؟ موقع راه رفتن قدم بعدیم رو کجا بذارم؟).
همونطور که میشه حدس زد آسیب دیدن این بخش مغز باعث بیماری هایی که با احساسات سر و کار دارند میشه، مثل جنون یا افسردگی.
از طرفی هیپوکمپوس یا هیپوکام (hippocampus) هم قسمتی از همین بخشه که مرکز نگهداری حافظه کوتاه مدته. خاطرات در سلول های اینگرام یا عصبی این بخش ثبت میشن و بعد به حافظه بلند مدت در نئو کورتس میرن. اختلال این بخش موجب آلزایمر میشه.
یه قسمت مهم دیگه از این بخش آمیگداله که به فارسی میشه بادامه. این قسمت نقش مهمی در یادگیری و حافظه داره و البته مهم تر از اون مسئول ترس و اضطرابه و یه جورایی موقع تصمیم گیری برعکس کار دوپامین (در نقش ماده لذت) عمل میکنه (بعدا مفصل در مورد فرآیند تصمیم گیری صحبت می کنیم).
بخش منطقی یا قشر پیش پیشانی (Prefrontal cortex)
تفاوت اساسی ما با انسان های نخستین و انسان ها در همین بخشه: آگاهی. این بخش مسئول رفتارهای شناختی پیچیده و تصمیم گیری های منطقی هست. اینکه یک احساسی (که در بخش احساسی شکل گرفته) رو هم کنترل کنیم کار این بخشه. ضمنا محل ذخیره کلیت رویدادهای گذشته هم هست.
یک موضوع جالب در مورد این بخش اینه که حین خواب خاموش میشه و اینطوریه که آگاهی ما از کار میفته ولی هنوز بخش های فعال مغز که بیدار هستند باعث میشن خواب و رویا ببینیم (یه پست رو در مورد خواب و رویا خواهم نوشت).
پریفرانتال کورتکس، قشر پیش پیشانی یا لوب پیشانی، بخشیه که موقع تجزیه تحلیل و تفکر فعال میشه. به خصوص وقتی که مغز میخواد یک موقعیت رو با تجربه مشابه در خاطراتی که داشته مقایسه کنه و یک درک و قضاوت داشته باشه (و در ادامه برامون یه تصمیمی بگیره).
با این توضیحات مشخصه که اختلالات کم توجهی، دو قطبی، اسکیزوفرنی و مواردی که حاصل اختلال در آگاهی و منطق هستند ناشی از نقص در بخش منطقی مغزه.
طبیعتا اجزای مغز خیلی بیشتر و مفصل تر از این ماجراهاست و ساختار خیلی پیچیده تری داره، ولی فعلا این مقدمه ای باشه برای اینکه بریم سراغ بحث های خودمون در حوزه نوروسایکولوژی. در قسمت بعد احتمالا از تکامل مغز انسان و تفاوتش با جاندارن دیگه میگم.
