برای اینکه بتونیم بهتر توضیح بدیم این مسئله رو میخوام با یک مثال ساده شروع کنم به نظرتون مدل کسب و کار یا بیزیننس مدل گوگل چطوریه ؟
گوگل یک بازار چند وجهی (Multi sided market) دارد که پلتفرم هم میشه بهش اطلاق کرد. به این صورت که در یک سمت یک صفحه جستجو دارد که کاربران هرچیزی را میتوانند سرچ کنند و گوگل اون ها را به مناسب ترین محتواها می رساند.
همچنین در سمت دیگر ،گوگل تبلیغ کننده ها (advertisers) را دارد که میخوان تبلیغاتشون را به کاربرانی که به موتور جستجو گوگل مراجعه میکنند ،نشان دهد. پس بنابراین گوگل یک بازار چند وجهی دارد که در یک سمت کابرانی که میخواهند جستجو انجام دهند هستند و در سمت دیگر تبلیغ کنندگان.
این شبکه ای که بین دو نوع مختلف مشتریان برقرار میشود ارزش زیادی به این کسب و کار میدهد و اصطلاحا میگوییم که بیزینس مدل گوگل بر پایه این شبکه بنا شده است.
حالا بذارین یک مثال ملموس تر براتون بزنم روزی را فرض کنید که دستگاه تلفن اختراع شد. اگر تنها تلفن موجود در جهان را به شما بدهند ، این دستگاه براتون چه ارزشی داره؟؟؟ در حقیقت این دستگاه هیچ ارزشی نداره چون حداقل باید یک نفر دیگه هم تلفن داشته باشه تا بتونین باهاش صحبت کنین ولی اگر به شما بگویند که افراد دیگری نیز وجود دارند که تلفن دارند ارزش دستگاه برای شما تغییر میکند و بیشتر میشود.
به این میگویند اثر شبکه ای یا Network Effect . یعنی جایی که افزایش تعداد استفاده کنندگان از یک خدمت یا کالا، باعث افزایش ارزش آن خدمت یا کالا میشود.
انواع اثر شبکه ای
ما دو نوع اثر شبکه ای داریم :
1 . اثر شبکه ای Cross-Side ضربدری
در این مدل افزایش ارزش و رشد یک سمت از شبکه ما به سمت دیگر شبکه ما ارزش میدهد و باعث رشد آن قسمت نیز میشود. به طور مثال در فیسبوک که مانند گوگل بازاری چند سویه دارد که یک سمت کاربران و یک سمت تبلیغ کنندگان ، افزایش تعداد کاربران فیسبوک برای تبلیغ کنندگان فیسبوک ارزش ایجاد میکند و هرچه تعداد کاربران بیشتر شود قطعا تبلیغ کنندگان خوشحال تر خواهند شد.
از طرفی بهتره که از این نکته هم صرف نطر نکنیم که همیشه اثر شبکه ای مثبت نیست و ممکن است اثر منفی در پی داشته باشد . مثلا اگه بخوایم توی همین فیسبوک مثال بزنیم اگر تعداد تبلیغاتش خیلی زیاد بشه باعث میشه تجربه کاربراش بد بشه و افت داشته باشه و کم کم باعث کاهش تعداد کاربراش هم بشه.
2. اثر شبکه ای Same-Side Effect
این اثر به این صورته که رشد در یک طرف از پلتفرم باعث ارزش بیشتر همان طرف میشود به طور مثال اگر تعداد کاربران فیسبوک بیشتر شود کاربران بیشتری ترغیب میشوند که از این برنامه استفاده کنند البته در مورد Same-Side Network Effect هم باید این نکته را گوشزد کنیم که همیشه اثر مثبت ندارد به طور مثال برای تبلیغ کنندگان فیسبوک اگر همه ی رقبایشان هم توی فیسبوک تبلیغ بذارن از اثر بخشی تبلیغ اون ها کم میشه. از مثال های دیگر این اثر میشه به زوم و لینکدین اشاره کرد.
از اولین کسانی که مفهوم اثر شبکه ای رو در حوزه بیزینس مطرح و بررسی کردند میتونیم به آقای رابرت متکالفه Robert Metcalfe اشاره کنیم . اقای رابرت یکی از بنیان گذار های شرکت 3Com هستند که اعقتاد دارند ارزش یک شبکه مخابراتی را میتوان اینگونه حساب کرد ( 2/ (n*(n-1 ) که n تعداد کاربران یا تجهیزات ما است.
که بعد ها این قانون به قانون متکالفه نامگذاری شد.
نکته ای که وجود داره اینه که اثر شبکه ای مرتبط با تقاضا است و نه عرضه. یعنی چی؟
یعنی با افزایش حجم خرید ، ارزش محصول یا خدمت برای خریدار افزایش می‌یابد. که حواسمان باشد این اثر را همراستا با صرفه حویی در تولید انبوه اشتباه نگیریم چون اون برای حوزه عرضه است.
بهتون پیشنهاد میکنم آموزش از ایده تا استارتاپ من رو از دست ندین که در پلتفرم آموزشی میکرولرنینگ لینوم براتون گذاشتم.
