ضمن محکوم کردنِ حملهی روسیه به اوکراین و نفی هرگونه جنگ افروزی در عرصهی بین المللی، دو مسئله را نباید از نظر دور داشت:
1-لحن و برخورد اروپاییها و رسانههای غربی در جریان جنگ اخیر، نشان از نژادپرستی و نگاهِ بالا به پایینِ برخی از آنها نسبت به کشورهای آفریقایی و خاورمیانه (بهتر بگویم: جنوب غرب آسیا) دارد. شاید جملهٔ دیوید ساکوارلیدز -سیاستمدار سابق اوکراین- در مصاحبه با BBC را بارها خوانده باشید: «کشته شدن اروپاییهای چشم آبی با موهای بلوند برای من بسیار سخت است.» و یا گزارشگر NBC که گفت: «اینها پناهجویان سوریه نیستند، اوکراینی هستند. آنها مسیحی، سفید پوست و شبیه هم هستند.» جملاتی از این دست در این روزها زیاد به گوش میخورد. درواقع مشاهدهی ویرانیِ «اروپاییهایی سفیدِ چشمآبی» برای برخیها از مشاهدهی فرارِ «عربهای سیَهچرده و آفریقاییهای سیاهپوست» سختتر است؛ چراکه نزد آنان انسان و انسانیّت بر اساس ملّیت و رنگ پوست ارزشگذاری میشود. این نوع برخورد، نشان از نگاهِ بالا به پایینِ بخشی ازمردم اروپا نسبت به مردم آسیای جنوب غربی و آفریقا دارد، درحالی که اروپاییان باید عواملِ عقبماندگی و عدم توسعهی برخی از این کشورها را در سیاستهای ملل خود در گذشته جستجو کنند. هنوز خاطرهی استعمار از ذهن مردم آفریقا پاک نشده است و با بررسی آن میتوان به ارزش "حقوق بشر" در نزد مدعیانِ امروز آن پی برد. اروپاییها دیرزمانی است که ادّعای مدنیّت دارند و به برخی از ظواهر آن نیز دست یافتهاند، اما متأسفانه نژادپرستی به هیچ وجه نشانِ انسانهای متمدّن نیست!
2-همانطور که در کشور خودمان شاهد «استانداردهای دوگانه» در برخورد با مسائل سیاسی و اجتماعی هستیم، در عرصهی بینالمللی نیز شاهد موضعگیری های یک بام و دو هوا از سوی مجامع و سازمان های مهم و تأثیرگذار بودهایم. این مسئله شاید نیاز به توضیح چندانی نداشته باشد، زیرا موارد آن متعدّدند. از این مشکل معمولاً با عنوان «قانون جنگل» یاد میشود، قانونی نانوشته که اساس آن بر زور استوار است. به طور مثال، ایالات متحدهٔ آمریکا با سابقهی هولناک استفاده از بمب اتم علیه غیرنظامیان ژاپن در جنگ جهانی دوم، یا اسرائیل با آن همه کشتار در فلسطین، میتوانند سلاح اتمی داشته یا به سمتِ داشتنِ آن حرکت کنند، اما ایران که هیچگاه هیچ جنگی را شروع نکرده قادر به استفادهی صلح آمیز از انرژی هستهای نیست. این درحالی است که ایران معاهدهی منع گسترش سلاحهای هستهای (NPT) را پذیرفته اما اسرائیل هیچگاه این پیماننامه را قبول نکرده است.
این مسئله درعرصهی ورزش جهانی نیز قابل مشاهده است. از سال 2015، عربستان سعودی به یمن حمله کرد و با دعوت از برخی کشورهای عربی آنان را نیز وارد جنگ و منطقه را ناامن نمود. سالها بعد، میزبانی مرحلهی یکچهارم نهایی و نیمهنهایی مسابقات لیگ قهرمانان آسیا در سال 2021 به عربستان داده شد. اما یک سال بعد با حملهی روسیه به اوکراین، فیفا پخش سرود ملی و اهتزاز پرچم روسیه در بازیهای بینالمللی را ممنوع و تاکید کرد که هیچ مسابقهای در روسیه برگزار نخواهد شد. در همین حین و هنگام نوشتن این متن، کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) اعلام کرد بازیهای مرحلهی گروهی لیگ قهرمانان آسیا 2022 در منطقه غرب به میزبانی عربستان برگزار خواهد شد. این در حالی است که آتشِ جنگی که عربستان در جنوب شبه جزیره شروع کرده هنوز خاموش نشده است.
به نظر میرسد نظم جهانی بیش از آنکه مبتنی بر حقوق بشر و حقوق بینالملل باشد، مبتنی بر نظر و سلیقهی قدرتهای بانفوذ در نهادهای مهمی مانند شورای امنیت سازمان ملل متحد است. در واقع گاهی به جای قوانین انسانی، همان قانون جنگل بر روابط بینالمللی سایه میاندازد و تا زمانی که در جنگل دنیا قانونِ زور حاکم است، جنگ حتمی ست.