سلام، من امیرم و این اولین تجربه من توی نوشتنه. من به نوشتن علاقه داشتم ولی هیچ‌وقت هیچ موضوعی منو مجبور نکرد که براش شروع به نوشتن کنم. اما قضیه ابرآروان باعث شد که این تنبلی رو واسه یه بار هم که شده کنار بزارم.
این مطلب رو برای کسایی مینویسم که ممکنه اطلاعات کامل یا درستی از قضیه اینترنت ملی نداشته باشن یا ارتباط ابر آروان رو با این پروژه رو ندونن. اول یه سری توضیحات ساده و ابتدایی درمورد اینکه شبکه‌های کامپیوتری چی هستن و چجوری کار میکنن میدم و بعدش میریم سراغ اینترنت ملی و ارتباط ابرآروان بهش.
توضیحات این نوشته کامل و فنی نیستش و من سعی میکنم مفاهیم رو تا جایی که ممکنه ساده توضیح بدم.
اولین چیزی که شاید دونستنش کمک میکنه به درک شبکه اینه که بدونیم شبکه‌ها به صورت لایه‌لایه روی همدیگه چیده میشن. اگر هر وسیله‌ای که به هر شبکه‌ای متصل میشه رو مثل یک واحد از یک آپارتمان در نظر بگیریم اونوقت میتونیم لایه‌های مختلفی مثل محله، ناحیه و منطقه شهرداری، شهر، استان و ... رو تعریف کنیم. اگر هر خونه با آدرس پستی شناخته میشه، دستگاه‌های متصل به شبکه هم با آدرس آی‌پی (IP Address) شناخته میشن. ولی این لایه‌ها چی هستن؟
وقتی با wifi به مودمتون وصل میشید یا وقتی با کابل lan اینکار رو میکنید در واقع دارید به اولین شبکه وصل میشید. اسم این شبکه، شبکه محلی (LAN) هستش. این شبکه به خودی خود برای مبادله‌ی اطلاعات کافیه ولی فقط به صورت محلی. یعنی اگر برنامه‌ی مناسبی داشته باشید روی دستگاه‌های متصلتون میتونید بینشون ارتباط برقرار کنید. مثال ساده‌اش میشه بازی کردن توی گیم‌نت به وسیله‌ی همین شبکه.
اما وصل شدن به این شبکه فقط برای ارتباط بین دستگاه‌های محلی مناسبه ولی کاربردی برای ارتباط با بیرون از خودش نداره. شما میتونید با همسایه‌های آپارتمانتون به راحتی ارتباط برقرار کنید ولی برای ارتباط با مثلاً یه محله‌ی دیگه به این سادگی نمیشه. اینجاست که لایه‌های بعدی پاشون کشیده میشه وسط.
۲. ارائه‌دهنده‌ی سرویس اینترنت (ISP)
وقتی که شما سرویس اینترنتی رو از یه شرکت خریداری میکنید مثل این میمونه که بگیم یه آپارتمانمون رو توی شهر تهران خریدیم. حالا که تونستیم به شبکه محلی متصل بشیم و ارتباط با همسایه‌های آپارتمانمون برقراره وقتشه که بتونیم با بقیه آپارتمان‌های شهر هم ارتباط برقرار کنیم. ISP، سرویس اینترنت رو روی خط تلفن (ADSL)، سیمکارت (TD-LTE) و یا انواع روش‌های دیگه فعال میکنه و مودم شما به عنوان یه دستگاه وصل میشه به شبکه‌ای که اون ISP ایجاد میکنه.
حالا با تنظیماتی که خودتون یا تکنسین ISP روی مودم (شاید بتونیم مودم رو اینجا به عنوان مدیر آپارتمان در نظر بگیریم) انجام میده، مودم تمامی درخواست‌های اتصال به شبکه‌ی اینترنت یا در کل به شبکه‌ی بالا دست خودش رو از/به دستگاه‌های متصل میگیره و تحویل میده. یعنی وقتی شما مرورگر گوشیتون رو باز میکنید و میخواید سایت ویرگول رو باز کنید، از گوشیتون یک درخواست به مودم فرستاده میشه و مودم این درخواست رو از گوشی شما میگیره و به شبکه‌ی بالاتر که اینجا ISP هستش میفرسته و منتظر جواب میمونه. وقتی جواب رو میگیره اون رو به شما برمیگردونه. حالا ما به شهر متصل شدیم و میتونیم با داشتن آدرس هر آپارتمانی داخل شهر (ISP) خودمون ، با اون آپارتمان ارتباط بگیریم. ولی هنوز هم با بقیه شهر‌ها و کل کشور مرتبط نیستیم.
۳. شرکت ارتباطات زیرساخت (TIC)
اگه یه سر به قسمت درباره‌ی ما سایت این شرکت بزنید متوجه میشید که کار این شرکت فراهم کردن زیرساخت لازم برای برقراری ارتباط بین ISPها با مشتری‌ها و اینترنته. در اصل TIC هم خودش یه شبکه بزرگتره که ارائه‌دهنده ها بهش وصل میشن و ارتباطشون با اینترنت شکل میگیره. اگه ISPها شهر‌های ما بوده باشن پس TIC اینجا حکم کشور رو داره و از طریق این شرکت کل کشور میتونن با هم ارتباط برقرار کنن.
۴. اینترنت
و در نهایت هم که اینترنت دوست‌داشتنی قرار داره که بزرگترین شبکه‌ی کامپیوتری دنیا محسوب میشه. همه‌ی کشور‌ها و شهر ها و آپارتمان‌ها و واحد‌ها در نهایت اینجا به هم وصل میشن و باهم ارتباط برقرار میکنن.
فکر کنید شما میخواید یه نامه بفرستید به کسی که توی یه کشور دیگه منتظره. شما نامه رو مینویسید و داخل بسته‌بندیش میزارید و تمبر میزنید و تحویل اداره پست شهر میدید. این نامه توی شبکه به اسم بسته‌ی شبکه شناخته میشه. یه بسته از دستگاه شما ارسال میشه و مودم اطلاعات رو بر اساس مقصد میفرسته و بسته مسیرش رو توی شبکه طی میکنه و میرسه به مقصد. مقصد هم میتونه جوابی بده یا نده که این به نوع ارتباط شما بستگی داره. حالا این بسته‌ها که طبق یک سری روش‌های فنی ساخته و ارسال میشه در سطوح مختلف قابل تشخیص هستن. مثلاً شکل بسته ممکنه شبیه یک بمب باشه و اداره پست، بسته رو به اداره پلیس تحویل بده یا برای یک مقصد غیر مجاز ارسال شه و اداره پست اون رو دور بندازه. جلوتر یه مقداری درمورد این انتخاب و شناسایی بسته‌ها بیشتر صحبت میکنم.
اینترنت یه شبکه جهانیه که از طریق پروتکلی به همین اسم یعنی پروتکل اینترنت شبکه‌ها و دستگاه‌های مختلف رو به هم وصل میکنه. این یعنی اینترنت؛ آخرین لایه شبکه‌های کامپیوتری محسوب میشه که میشه بهش رسید. نکته مهم هم همین کلمه میشه بود. یعنی ممکنه بتونید شما از واحدتون (موبایلتون) وصل بشید به آپارتمانتون (مودمتون)، از اونجا به شهرتون (ISP) و از اونجا به کشورتون (TIC) ولی دیگه نتونید بیشتر پیش برید. اینجا مرحله‌ایه که کارهای ناراحت‌کننده اتفاق می‌افتن. مثلاً میشه با شنود بسته‌های شبکه، جلو ارتباط با سایت‌های خاصی رو بست، یا حتی دستگاه‌های یه کشور دیگه، یا حتی نوع خاصی از بسته‌ها، که توسط یه سری برنامه خاص ساخته میشن. تمام این اتفاقا میتونه توی تک‌تک لایه‌های شبکه اتفاق بی‌افته.
اینترنت در اصل یک سری ابزار برای فعالیتش لازم داره که استفاده ازش رو ممکن یا آسون میکنه، مثل:
بدون بعضی از سرویس‌ها و ابزار‌ها امکان استفاده از شبکه نیست و بدون بعضی‌هاشون استفاده از شبکه چه برای انسان و چه برای ماشین سخت میشه.
وقتی شما میخواید وارد سیستم اینترنت بانک خودتون بشید یا وقتی میخواید اینترنتی تاکسی سفارش بدید این بسته یک دور میره تا لایه‌ی اینترنت و بعد از اون دوباره برمیگرده داخل کشور. این کار باعث ایجاد هزینه میشه. چون هر درخواستی که توی شبکه اینترنت حرکت میکنه باید براش یه هزینه‌ای پرداخت بشه که بشه شبکه رو زنده نگه داشت. از طرفی این درخواست زمان بیشتری رو مصرف میکنه که بره و یه دور توی اینترنت بزنه و دوباره برگرده داخل. برای اینکه هزینه و زمان رو کاهش بدیم بهتره که این کار رو تو لایه‌های پایین‌تر انجام بدیم. اینجاست که یه مفهوم کاربردی به اسم اینترانت به وجود میاد. اینترانت تقریبا شبیه اینترنت میمونه با این تفاوت که برای یه هدف خاص به کار برده میشه.
هدف شبکه ملی اطلاعات یا اینترنت ملی که در اصل یه اینترانت در سطح ایرانه اینه که به درخواست‌هایی که مربوط به ایران میشه پاسخ بده بدون اینکه نیاز باشه اون درخواست از طریق اینترنت به مسیرش برسه.
این شبکه و تعریفش به خودی خود واقعا خوبه و مطمئن باشید که کاربردش بسیار زیاده. فرض کنید که برای یه کار اداری برید و دیگه عبارت "سیستم قطعه" رو نشنوید. این یه مثال ساده از کاربرد این شبکه‌اس. از طرفی میتونه باعث افزایش سرعت اینترنت بشه چون یه حجمی از پهنای باند آزاد میشه که بیهوده گرفته شده بوده و الان میشه ازش استفاده کرد. نمیدونم نیاز هست که از این سیستم هم بر مبنای پهنای باند مصرفی هزینه دریافت بشه یا نه ولی دلیل اینکه هزینه مصرف از سایت‌های داخلی داره به سمت نیم‌بها شدن پیش میره همینه.
باید این رو بدونیم که خیلی از زیرساخت‌های کشور متکی به اینترنت و یا یه شبکه بزرگ واسه‌ی فعالیته. مثلا سیستم‌های بانکی، سیستم‌های راهبری مثل کنترل ترافیک جاده‌ای و شهری، فردوگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار و مترو، پایانه‌های تاکسی و اتوبوس، سیستم‌های کنترل تولید و توزیع انرژی، آب، سیستم‌های اهراز هویت و کلی زیرساخت حیاتی دیگه.
مشکلی که برای مورد بخصوص ایران یا کشور‌های دیگه‌ای که مثل ایران اینترنت آزاد ندارن پیش میاد اینه که با وجود این شبکه میشه بدون اینکه به زیرساخت‌های کشور آسیبی وارد بشه و حیاتشون متوقف بشه، که به صورت کامل دسترسی رو به اینترنت قطع کرد.
قطع کردن طولانی مدت اینترنت بدون وجود یه اینترانت برای یه کشور میتونه گرون تموم بشه. فرض کنید که برای یه ماه اینترنت قطع بشه اینجوری کنترل خیلی چیزا از دست میره. و شاید دیگه نشه برشون گردوند یا حتی منجر به یه فاجعه بشه.
واسه‌ی همینه که این شبکه حداقل من رو میترسونه. با وجود این شبکه ما یک قدم به دور شدن از اینترنت، نزدیک میشیم.
طبق قراردادی که توی سامانه ملی انتشار دسترسی آزاد به اطلاعات داخل منوی اسناد منتشر شده بر اساس سازمان، سند اطلاعات منطقه ۱ و اطلاعات منطقه ۲ منتشر شده ابرآروان و همکارانشون توی این پروژه، موظف شدن که یک سری دیتاسنتر دولتی رو به درآمدزایی برسونن و این درآمدزایی رو با طرف اول پروژه تقسیم کنن. بعد از اتمام زمان پروژه، تکنولوژی رو تحویل طرف اول قرارداد بدن. طبق گفته روابط عمومی شرکت ابرآروان، حجم منابع اختصاص داده شده به ابرآروان ۳٪ از ظرفیت کشوره و این عدد واقعا عددِ قابل توجهی نیست. اما یک سری از بندهای این قرارداد باعث شد که توجهات بهش جلب بشه. حامد توی یه رشته توییت یکم توضیح داده راجع چندتا از این بندها اطلاع‌رسانی کرده.
احتمالا همه میدونن که غیر ممکنه بتونین توی ایران فعالیت کنید و همچین بندهایی بهتون تحمیل نشه مخصوصا وقتی پروژه‌ای با طرف دولتی داشته باشید. این نه که قابل قبول باشه ولی قابل درکه!
حالا چرا این پروژه باعث شده که زنگ خطری برای یه سری آدمای فعال این حوزه بشه؟ اگه یه سری به پاییز ۹۸ بزنیم میبینیم که فعالیت مثبت فعالان این حوزه ما تونستیم به سرویس‌های بومی دسترسی داشته باشیم وقتی که اینترنت نداشتیم. اگر یه بار ممکن شده که دسترسی به اینترنت قطع بشه بدون اینکه اختلالی توی زیرساخت پیش بیاد، الان با این پیشرفتی که ابرآروان کرده و تونسته ۳٪ از زیرساخت شبکه‌ی کشور رو به‌دست بیاره و اگر بتونن کارشون رو خوب پیش ببرن احتمالا بیشتر هم میشه، من نمیتونم این ترس رو نداشته باشم که در آینده دسترسیم به سادگی قطع نشه! چه از طرف زیرساخت و چه از طرف ابرآروان با توجه به بندهایی که توی توییت حامد بهشون اشاره شده.
ناخدای ابرآروان و وبلاگ این شرکت ادعای این رو دارن که قطع دسترسی به اینترنت خط قرمزشونه و ما هم ازشون ممنونیم بابت این اصل اخلاقیشون ولی آیا میتونن این تضمین رو بدن که از سرویسشون برخلاف خواستشون برای قطع دسترسی به اینترنت استفاده نشه؟
اگر از لحاظ فنی بخوام به این پروژه نگاه کنم نمیتونم ایرادی بهش بگیرم حتی برعکس، خیلی خوبه که تکنولوژی رو گسترش میدن. ولی از لحاظ مسئولیت اجتماعی که متوجه ابرآروان هست نمیتونم تضمینی ببینم چرا که، حرف‌هایی بوده از طرفشون که به ذائقه خیلی‌ها خوش نیومده و یه‌سری شایعاتی مبنی بر رانت‌های دولتی شنیده میشه یا انحصار زشتی که توی این حوزه وجود داره مثل بقیه پروژه‌های بزرگ دیگه.
توی این قضیه نمیشه کسی رو محکوم کرد و نظر قطعی داد و فقط میشه که نظر شخصی داد که معمولا نظر هرکسی برای خودش محفوظه و درنهایت این پروژه‌اس که داره جلو میره.
- این که پروژه مستقیما برای قطع اینترنت استفاده میشه؟ خیر!
- آیا بعدا از این تکنولوژی که ابرآروان تحویل دولت میده برای تسهیل قطع اینترنت استفاده میشه؟ جواب این سوال دیگه با من نیست :)
خوشحال میشم که اگه نظری دارید از طریق کامنتا درمیون بزارید و اگه از این نوشته خوشتون اومد با ❤️ بهم اعلام کنید.
