اگر قدمی در خیابان های شهر بگذاریم, این جملات را میشنویم که «ایران به گذشته بازگشته»، «ما بیش از نیم قرن به گذشته بازگشته ایم» و...
آیا این حرف ها حقیقت دارد؟
برای برسی این موضوع باید لیبرالیسم را بشناسیم و پیش از آن دوران Mercantilisme (سوداگرایی) را برسی کنیم.
دورانی که کشور ها سعی میکردند صادرات را به حد اکثر و واردات را به حد اقل برسانند. قرن پانزده ام اغاز این عصر بود. زمانی که دولت ها دیدند کشور ها هیچ پیشرفتی ندارند و زندگی انسان ها در چندین قرن قبل تفاوتی با امروز ندارد. همچنان تکنولوژی به همان شکل است و کیفیت زندگی هم همینطور.
دولت ها با این ایده بالا آمدند که باید صادرات را به حد اکثر برسانیم و تکنولوژیمان را فردی انقدر بالا ببریم تا تمامی کشور های دیگر خواستار ساخته ما باشند.
اما این تصمیم یک فاجعه به مدت 2 قرن بجای گذاشت. این کار مانند این است که بجای این که چرخ را تهیه کنیم و بجای آن وقت بر روی طراحی ماشین بگذاریم. تمام وقتمان را صرف ساخت چرخی بکنیم با استاندارد های دیگر کشور ها.
مشخصن این ممکن نیست.
این 2 قرن گذشت و همچنان انسان ها زندگی هایشان تفاوت چندانی با هزار سال قبل نداشت. و نه تنها این سوداگرایی اقتصاد و تکنولوژی را رشد نداده بود که حتی باعث پسرفت هم شد. انقدر هم صادرات رونق نداشت.
در همین حوالی بود، اواخر قرن ۱۸ فیلسوفی انگلیسی نظریه ای با نام جنبش ازادی خواهان را مطرح کرد، جان لاک پدر لیبرالیسم کلاسیک، جهان را به یک منظری نو آشنا کرد.
لیبرالیسم تعریف بسیار دقیق و مفسلی دارد اما من اینجا به طور خلاصه برایتان شرح میدهم.
لیبرالیسم میگوید کشور ها باید در تکنولوژی و دیگر عرصه ها دست در دست هم دهند، و با کمک هم رشد کنند. شرکت ها خصوصی شوند. صاحبان شخصی داشته باشند.
اقتصاد از مردم بیاید و برای مردم باشد. اما سوسیالیسم میگوید نه، شرکت و کارخانه ها برای دولت است اما محصول برای مردم.
این چه مشگلاتی را رقم میزند؟ ساده بگویم. تصور کنید در یک کشوری فقط دو شرکت خودروسازی وجود دارد. هر دو هم برای دولت است. یعنی در اصل یک شرکت واحد است اما دو نوع مختلف ماشین آلات تولید میکند. این شرکت ها تنها ماشین هایی هستند که به طور ازاد و با قیمت پایین به فروش میرسند. اتفاقی که می افتد این است که رقابتی نیست. دولت نمیتواند با خودش رقابت کند. پس هر کیفیتی تولید کند توده مردم مجبور به خرید آن است. دولت هم قصد ورود به بازار های ازاد را ندارد که بخواهد رقابت کند.
اما لیبرالیسم میگوید نه، بگذارید مردم وارد صنعت شوند شرکت هایشان را تاسیس کنند و شروع به رقابت در اقتصادی ازاد کنند. رقابتی بین خودروساز های داخلی و خارجی. صاحب این شرکت یک فرد است دولت و یا حکومت نیست. به دنبال سود است پس تمام تلاشش را میکند تا بالا ترین سود را رقم بزند. سهم بیشتری در بازار داشته باشد و مشتریانش را از طبقات مختلف داشته باشد.
سودی حد اکثری. این گونه کپیتالیسم کاری میکند که حتی مردم با پایین ترین طبقات نسخه ای از زندگی اشرافی را تجربه کنند. قدیم دوش ها و حمام یک مکان لاکچری بود هرکسی در خانه اش نداشت.
(مثال) روزی یک مهندس طراح ساختمان وارد خانه ای اشرافی میشود حمامی میبیند و تصمیم میگیرد برای سود خودش اتاقی کوچک در خانه ها تعبیه کند. مردم هزینه بیشتری برای آن خانه صرف میکنند. مهندسان دیگر این را میبینند و این موضوع فراگیر میشود. فردی دیگر میبیند ارام ارام مردم دارای حمام میشوند، دوش طراحی میکند و کارخانه خودش را ثبت میکند و همینطور جلو میرود.
لیبرالیسم جهانی را میخواهد که
مردمش با کامپیوتری کره ای کار کنند، گوشی ای امریکایی داشته باشند که در چین اسمبل میشود، ماشینی المانی، تلوزیونی ژاپنی داشته باشند و...
خلاصه کشور ها از تکنولوژی های هم استفاده کنند برای پیشرفت. و اگر فردی خواست بتواند کارخانه ای راه اندازی کند برای رقابت با این شرکت ها. مانند اپل و سامسونگ. بنز و تسلا. امازون و علی بابا.
حالا آیا ایران به گذشته رفته است یا نه؟ جواب مشخصن مثبت است :)
ما به قرن ها قبل بازگشته ایم زمانی که واردات هزینه زیادی داشت و صادراتی هم نبود مردم مجبور به خرید کالا های بی کیفیت داخلی بودند. کالا های خارجی هم انقدر گران میشود که اشرافی میشود. کشور ازادی خواه هم نیست که مردم خودشان بتوانند کارخانه ماشین سازی ای راه اندازی کنند. چرا که نه ماشین آلات آن وارداتش ممکن است. و نه اجازه دولت فراهم میشود. (به طور کلی اگر اجازه (license) دولت را هم فاکتور بگیریم واردات ماشین آلات برای تولید هرگونه دستگاهی از خودرو گرفته تا تلفن همراه غیر ممکن است و هیچکس این کار را فقط برای بازار داخلی نمیکند. اگر هم بکند کیفیتش انقدر پایین است که بدرد نمیخورد. رقابت و ازادی اقصادی رمز پشرفت جوامع است)
ممنونم که با من همراه بودید، امیدوارم لیبرال و لیبرالیسم برا جهان شرق پیروز شود. ایزوله سازی هیچوقت نتیجه خوبی نداشته و ندارد.
