یکی از اتفاقاتی که طی فرآیند متمدن شدن انسان صورت گرفت، تغییر در نحوه تامین کالاهای موردنیاز بود؛ در ابتدا افراد احتیاجات خود را از طریق دادوستد کالا با کالا برطرف می کردند، اما در دنیا مدرن، ضرب سکه و چاپ اسکناس جایگزین شده است.
امروزه انواع معاملات با کشیدن چک و واریز پول به حساب اشخاص یا شرکت ها سر می گیرد؛ بعضی از چک ها با هدف اعتمادسازی بین خریدار و فروشنده صادر می شود که بدان چک تضمینی می گویند. در مقاله «چک تضمینی و همه چیز درباره آن» مستند به آموزه های حقوقی و تحت نظر کارشناسانی مجرب، به پرتکرارترین سوالات مربوطه پاسخ داده می شود.
پیش از پرداختن به مسائل مربوط به چک تضمینی، بهتر است که درکی صحیح از مفهوم حقوقی چک به وجود بیاید؛ بر اساس قوانین، برگه ای که پرداخت پول ثمن در آینده را تضمین می کند، با عنوان چک شناخته می شود. به زبان دیگر، چک سندی با ارزش مالی است که امکان خرید مال منقول یا غیر منقول را بدون پرداخت پول به فروشنده در زمان حال، به وجود می آورد؛ این سند در وجه طلبکار نوشته شده و در تاریخ مکتوب قابل مطالبه است.
انواع چک به شرح زیر می باشد:
· چک شرطی
· چک حقوقی
· چک کیفری
· چک تضمینی
از آنجا که تنها چک تضمینی موضوع مورد بحث مقاله است، به شرح آن در ادامه مطلب بسنده می کنیم.
همانطور که از نام اینگونه چک آشکار است، این سند مالی به عنوان تضمین معامله و پرداخت پول ثمن (پولی در ازای کالا یا خدمات) استفاده می شود؛ چک های تضمینی از آنچنان اعتباری برخوردار می باشند که بسیار از افراد آن را مصادف با اصل پول می دانند.
این چک مانند سایر انواع آن، در وجه شخص صادر شده و برحسب توافق طرفین، باید تاریخی برای وصول آن از بانک نیز مشخص و نوشته شود؛ با صدور چک تضمینی، مبلغ مکتوب بلافاصله از حساب خریدار کاسته شده و در صندوق امانات بانک قرار می گیرد.
البته با اینکه بسیاری از قراردادهای بیع با وجود اینگونه اسناد به درستی پیش رفته اند، همچنان تخطی خریدار و کلاهبرداری امکان پذیر است؛ چراکه علیرغم دشواری ابطال این نوع چک، همچنان امری محال نمی باشد!
باید متذکر شد که شرایطی که ملزوم به اعتمادسازی بین طرفین و صدور چک های تضمینی است، تنها به قراردادهای خرید و فروش محدود نمی شود؛ اینگونه چک ها برای انواع فرآیندهای مالی که در پرداخت استمرار دارند، مورد استفاده قرار می گیرند. بیشتر متقاضیان، به یکی از دلایل زیر اقدام به کشیدن چک تضمینی می کنند:
· برای گرفتن وام از بانک، باید سندی معتبر به بانک عرضه شود که پرداخت ماهانه اقساط را تضمین کند؛ با کشیدن چک تضمینی، اگر قسط در تاریخ معین پرداخت نشود، به صورت اتوماتیک از حساب کم شده و در روز موعود، انتقال پیدا می کند.
· متاسفانه بعضی از افراد به محض دریافت دستمزد، اقدام به خریدهای بی دلیل می کنند و در نگهداشتن پول با مشکل مواجه می شوند؛ با صدور چک تضمینی در وجه حساب های پس انداز یا قرض الحسنه، مبلغ مقرر به محض واریز حقوق شخص در هر ماه، توسط بانک کاسته می شود. به همین دلیل مالکان اینگونه حساب ها، استفاده از چک تضمینی را ترجیح می دهند.
· یکی از مسئولیت هایی که ضمن ازدواج برای مرد به وجود می آید، پرداخت مهریه و نفقه زوجه می باشد؛ اگر برای شوهر دشوار است که در زمان مقرر به دلایلی مثل نداشتن دسترسی به دستگاه های خودپرداز، وجه را به حساب همسرش واریز کند، با کشیدن چک تضمینی این فرآیند مالی به صورت خودکار انجام خواهد شد.
سایر موارد مشمول شرایط چک تضمینی:
· واریز مبلغی به حساب اشخاص تحت عنوان بدهی
· صدور حواله به مناطق دور
· پرداخت نقدی به اشخاص
· مراحل صدور دسته چک تضمینی
ابتدا یکی از شرایط بخش قبلی باید محقق شده باشد؛ سپس مراتب ذیل باید طی شود:
1. مراجعه حضوری: متقاضی صدور چک تضمینی، باید ابتدا به یکی از شعب معتبر بانک ملی مراجعه کرده و حسابی در آن افتتاح کند.
2. تکمیل فرم: صاحب حساب باید فرم 396 که با عنوان «صدور چک رمزدار شهرداری» نیز شناخته می شود را تحت نظر کارمند رسمی بانک تکمیل کند؛ مدارک لازم برای این امر، شامل اطلاعات حساب و مدارک هویتی فرد مانند شناسنامه و کارت ملی می شود.
3. امضای ته سوش: پس از اعلام صحت مدارک، بررسی فرم توسط متصدی و امضای ته سوش، دسته چک تضمینی برای متقاضی صادر خواهد شد.
سپس شخص می تواند برای اعتمادسازی در انواع معاملات، این چک را در وجه افراد صادر کند؛ لازم به ذکر می باشد که برای تضمین قراردادها، همین سند مالی کافی است!
مطالبه مبلغ مکتوب در چک تضمینی، در سه مرحله انجام می گیرد:
1. تاریخ قانونی: پیش تر بدین که اعتبار چک تضمینی ملزوم به تعیین تاریخ وصول است، پرداخته شد؛ اولین گام برای مطالبه این مبلغ، فرا رسیدن روز موعود است.
2. تسلیم چک: یکی از مدارکی که طلبکار باید برای نقد کردن چک تضمینی به همراه داشته باشد، خود چک است؛ نسخه اصل چک باید به یکی از شعب بانک موردنظر ارائه شود.
3. احراز هویت: شخص باید با ارائه مدارک هویتی مثل شناسنامه و کارت ملی اثبات کند که چک تضمینی در وجه وی کشیده شده است؛ در نهایت، مبلغ به حساب طلبکار واریز خواهد شد.
چک تضمینی، گارانتی معاملات است؛ اما این دلیلی برای اطمینان صد در صدی از مطالبه مبلغ مکتوب در این چک نمی باشد و صادر کننده می تواند در بازه زمانی یک ماهه اقدام به باطل کردن این چک کند! بدین منظور باید درخواست لغو چک تضمینی توسط خریدار ثبت شود و وی منتظر بررسی و اعلام نتیجه مراجع ذیصلاح بماند؛ نقص در فرم 396 می تواند منجر به بطلان این سند شود:
· نقص در اطلاعات حساب یا اطلاعات هویتی
· امضا نشدن این فرم توسط صاحب حساب
· مهر نشدن این فرم توسط صاحب حساب
امکان ظهرنویسی، انتقال، توقیف و برگشت این چک وجود ندارد؛ یعنی وارثان و طلبکاران نمی توانند چک تضمینی را در بانک نقد کنند. صدور دسته چک تضمینی تنها توسط بانک ملی امکان پذیر است، ولی وصول آن از تمام بانک ها ممکن می باشد؛ مطالبه مبلغ چک از هر بانکی به جز بانک ملی، حداقل یک روز به طول می انجامد.
اگر چک تضمین به صورت دستی با لوازم التحریر تکمیل شود نامعتبر است؛ مبلغ، تاریخ، صادرکننده و گیرنده با رایانه تایپ می شود. در این مقاله به صورت مختصر و مفید به چگونگی فرآیند اعتمادسازی حین معاملات پرداخته شد؛ برای کسب اطلاعات تکمیلی درباره اینکه چک تضمین چیست، مشاوره با کارشناسان مجرب در این زمینه پیشنهاد می شود. در سایت دادخواه وکالت (https://dadkhahvekalat.ir) کارشناسان و وکلای مجربی معرفی شده اند که می توانند در این زمینه به شما کمک کنند.
نتیجه گیری
چک سندی مالی است که امکان پرداخت مبلغ ثمن در آینده را به وجود می آورد؛ یکی از انواع آن، چک تضمینی است که برای اعتمادسازی بین طرفین معامله استفاده می شود. به محض صدور این چک، مبلغ مکتوب در آن به صندوق امانات بانک منتقل شده و با رسیدن تاریخ موعود، قابل مطالبه است؛ ابطال این سند مالی تنها در صورت نقض در فرم 396 در بازه ای یک ماهه امکان پذیر می باشد.
