سلام. این هفته دوم است که با هم هستیم و در این هفته، پس از توضیحات اولیه هفته‌ی قبل در مورد هوش مصنوعی، به اولین سوال از سوالات مرتبط با روابط ما و هوش مصنوعی پاسخ می‌دهیم.
سوال اول:
تاثیر هوش مصنوعی بر بازار کار چیست و چگونه می‌توانیم از پیامدهای منفی آن مانند بیکاری گسترده جلوگیری کنیم؟
کار، یا دقیق‌تر بگوییم فعالیت اقتصادی-اجتماعی که مردم با آن سر و کار دارند و منبع درآمد و تولید ثروت مردم است، از مهم‌ترین بخش‌های زندگی در جوامع امروزی است. کار در طول تاریخ بشر نقش ویژه‌ای در رشد بشر داشته و دارای روابط دوطرفه با انسان‌ها است.
انقلاب‌های فناوری و رشد اقتصادی، هر کدام به اندازه‌ی خود، نقشی در تغییر کسب‌وکارها داشته‌اند. از نسل‌های اولیه‌ی تغییرات مثل پول، آتش و کشاورزی گرفته تا جلوتر مثل صنعت، تلگراف و اینترنت.
امروزه، با تجربه‌ای که از این انقلاب‌ها داریم، می‌توانیم بهتر نمونه‌ی جدید آنها (هوش مصنوعی) را نقد و بررسی کنیم و بهتر متوجه تاثیرش بر بازار و کسب‌وکارها شویم. البته نباید فراموش کنیم که تمام نمونه‌های قبلی در میزان اهمیت و تأثیرگذاری به پای هوش مصنوعی نمی‌رسند.
اگر بخواهیم مثالی نزدیک را با هم مرور کنیم، باید زمانی را به یاد بیاوریم که تلفن‌های همراه وارد بازار شدند. در آن زمان، واکنش‌های متفاوتی از سوی مردم و بازار مشاهده کردیم. آمدن فناوری‌های جدید به بازار همیشه همراه با جنبه‌های منفی نیست و قطعاً آنها با هدف بهبود اوضاع وارد می‌شوند. البته گاهی این بهبود برای سرمایه‌داران و گاهی برای مردم است.
با آمدن تلفن‌های همراه، مشاغلی مانند خرید و فروش تلفن‌های همراه به وجود آمدند و امروزه می‌بینیم که بسیاری از افراد زندگی خود را از این راه می‌گذرانند. حتی شرکت‌ها و کارگاه‌هایی برای تعمیر و ساخت آنها ایجاد شده‌اند که منجر به ایجاد مشاغل جدید و کاهش قابل توجه نرخ بیکاری شده است. اگر بخواهیم به مشاغل غیرمستقیم نیز اشاره کنیم، باید گفت که کارآگاهان آموزش نحوه‌ی استفاده از تلفن‌های هوشمند نیز به وجود آمده‌اند. مشاغل نوینی مانند برنامه‌نویسی، ساخت اپلیکیشن و بسیاری مشاغل دیگر نیز ایجاد شده‌اند که امروزه سهم زیادی از جامعه را تشکیل می‌دهند.
اما برای اینکه وجه دیگر ماجرای ورود تلفن‌های همراه را نیز در نظر بگیریم، باید بگوییم که برخی مشاغل مانند تلفنچی، فروشنده‌ی کارت تلفن و مغازه‌های اجاره تلفن از بین رفته‌اند و دیگر نیازی به آنها نیست. آمدن این انقلاب‌ها و تغییرات قطعاً بدون مشکل نیست، اما باید این را در نظر بگیریم که در هر تحول، تعدادی از مشاغل از بین می‌روند و این امری طبیعی است. از بین رفتن برخی مشاغل (هرچند کم) دلیلی برای سرزنش ورود فناوری‌ها به بازار نیست.
نحوه‌ی رابطه
اینکه هوش مصنوعی چه تأثیری بر چه بخشی از کسب‌وکارها و بازار می‌گذارد، به نحوه‌ی کارکرد آن بستگی دارد. تلفن‌های هوشمند تأثیری بر نانوایی‌ها، وکلا و تعمیرات ماشین‌آلات معدن نگذاشتند (البته ممکن است نوبت‌دهی و مکالمات را ساده‌تر کرده باشند، اما منظور ما تغییر شکل اساسی شغل‌ها است)؛ زیرا بازار مخاطب این شغل‌ها نبود و اصلاً در دایره‌ی ارتباطی این فناوری قرار نمی‌گرفتند. به همین ترتیب، هوش مصنوعی بر شغل‌هایی اثرگذار است که در آن زمینه‌ها توانایی فعالیت و دست‌بردن دارد.
برای مثال، لازم است برخی از فعالیت‌هایی که هوش مصنوعی می‌تواند در بازار انجام دهد را مرور کنیم.
دستیار هوشمند
هوش مصنوعی می‌تواند به‌عنوان یک دستیار هوشمند برای کسب‌وکارها عمل کند و به آنها در انجام بسیاری از کارها کمک کند. یک دستیار هوشمند مجهز به هوش مصنوعی قادر است طیف گسترده‌ای از وظایف، از پاسخگویی به سؤالات مشتریان تا کمک به فرایندهای تصمیم‌گیری را انجام دهد. این دستیارها که اغلب به آنها دستیاران مجازی یا چت‌بات گفته می‌شود، برای درک زبان طبیعی و ارائه پاسخ‌های دقیق و مرتبط طراحی شده‌اند.
پشتیبانی و کمک‌رسانی فوری
یکی از مزایای اصلی استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان دستیار هوشمند، توانایی آن در ارائه پشتیبانی و کمک فوری به مشتریان است. دستیاران مجازی می‌توانند به حجم بالایی از سؤالات به‌طور هم‌زمان رسیدگی کنند و اطمینان حاصل کنند که هیچ درخواستی بی‌پاسخ نمی‌ماند. این امر باعث کاهش زمان پاسخگویی و ارائه اطلاعات ثابت و دقیق می‌شود و در نتیجه رضایت مشتریان را به همراه دارد.
یاری‌رسانی در فرایند تصمیم‌گیری
علاوه بر این، دستیاران هوشمند می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی به فرایندهای تصمیم‌گیری کمک کنند. هوش مصنوعی با تجزیه‌و‌تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها و شناسایی الگوها و روندها، بینش‌های ارزشمندی را برای مدیران کسب‌وکار ایجاد می‌کند.
کاهش حجم کارها و هزینه‌ها
یکی دیگر از مزایای استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان دستیار هوشمند، مقیاس‌پذیری آن است. با رشد کسب‌وکارها و افزایش تقاضای مشتریان، پشتیبانی از مشتری یا سایر فرایندها چالش‌برانگیز و پرهزینه می‌شود. در این صورت، دستیاران مجازی می‌توانند حجم قابل‌توجهی از وظایف و سؤالات را به‌طور هم‌زمان و بدون هزینه اضافی انجام دهند.
مثالی از تاثیر هوش مصنوعی بر یک شغل
حالا به بررسی نقش هوش مصنوعی در یک شغل خاص بپردازیم. بازاریابی شغلی است که نیازمند ارتباط گسترده و هدفمند با مشتری است تا بتواند بازار فروش را از طریق این ارتباط بسازد. این بازارسازی نیازمند ارتباط سنجیده و متناسب با هر مشتری است تا منجر به اقناع او شود.
برای مثال، هوش مصنوعی می‌تواند مشتریان و اهداف را به‌طور مناسب با هم تقسیم‌بندی کند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند داده‌های مشتری مانند جمعیت‌شناسی، سابقه‌ی خرید و فعالیت‌های رسانه‌های اجتماعی را تجزیه‌و‌تحلیل کنند تا مشتریان را بر اساس ترجیحات و رفتارهایشان به گروه‌های مجزای تقسیم کنند.
همچنین، یکی از عملکردهای رایج هوش مصنوعی تحلیل داده است. به‌عنوان مثال، بازاریابان می‌توانند از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی ترک کردن برخی از مشتریان استفاده کنند. بدین ترتیب، می‌توانند اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای حفظ آن دسته از مشتریان اجرا کنند. علاوه بر این، تحلیل پیش‌بینی‌کننده به بهینه‌سازی استراتژی‌های قیمت‌گذاری، پیش‌بینی تقاضا و شناسایی فرصت‌های فروش متقابل و افزایش فروش کمک می‌کند. همچنین از قابلیت خودکارسازی هوش مصنوعی در زمینه بازاریابی هم می‌توان استفاده کرد. ابزارهای مجهز به هوش مصنوعی می‌توانند پست‌های رسانه‌های اجتماعی را برنامه‌ریزی کنند، ایمیل‌های شخصی‌سازی‌شده ارسال کنند، کمپین‌های تبلیغاتی را مدیریت کنند و تست A/B را انجام دهند.
با بررسی این نکات، حالا می‌توانیم فرصتی برای نتیجه‌گیری پیدا کنیم. هوش مصنوعی با این تفاسیر شامل چند رویکرد برای تحلیل روابطش با اقتصاد و کسب‌وکارها می‌شود.
۱.خاطره ای تکراری
خیلی‌ها معتقدند که این انقلاب‌ها نتیجه‌ی تکرار تاریخ هستند و نیازی به ترس و وحشت از آنها نیست و برای آرامش بشر آمده است. این رویکرد با مثال زدن نمونه‌هایی مثل جریان تلفن‌های هوشمند و فناوری‌هایی مثل رادیو و تلویزیون و انقلاب صنعتی می‌خواهد به ما بگوید که این درست است که برای ما خطراتی را شامل می‌شود، اما نتیجه‌ی آنها چیزی جز بهتر کردن بازار و پرورش نیروی کار ماهر نیست و اگر هم کسی را حذف می‌کند، قطعاً کسانی را حذف می‌کند که کارگران ساده و کارمندان یقه‌سفید و آبی هستند که احتمال عوض شدن آنها با یکدیگر هم بالا است و دیر یا زود ممکن بود تغییر کنند.
۲. مراقب صندلی خود باشید
همانطور که قبلا بررسی شد، یک پاسخ رایج به ترس‌ها و نگرانی‌ها در مورد تأثیر هوش مصنوعی و اتوماسیون، اشاره به گذشته است. با این حال، این رویکرد تنها در صورتی کار می‌کند که آینده نیز به همان شکل گذشته رفتار کند. چیزهای زیادی وجود دارد که اکنون نسبت به گذشته متفاوت است و این عوامل دلیل خوبی به ما می‌دهد که باور کنیم آینده به گونه‌ای متفاوت خواهد بود.
در گذشته اختلال تکنولوژیک یک صنعت لزوما به معنای اختلال در صنعت دیگر نبود. بیایید خودروسازی را به عنوان مثال در نظر بگیریم. یک ربات در خودروسازی می‌تواند دستاوردهای بزرگی در بهره‌وری و کارایی داشته باشد، اما تلاش همان ربات برای ساخت هر چیزی غیر از خودرو بی‌فایده خواهد بود. فناوری زیربنایی ربات ممکن است تطبیق داده شود، اما در بهترین حالت هنوز فقط به تولید ماشین می‌پردازد.
هوش مصنوعی متفاوت است زیرا می‌تواند تقریبا در هر صنعتی اعمال شود. وقتی هوش مصنوعی ایجاد می‌کنید که می‌تواند زبان را بفهمد، الگوها را تشخیص دهد و مشکل را حل کند، اختلال در آن وجود ندارد. تصور کنید یک هوش مصنوعی ایجاد کنید که می‌تواند بیماری‌ها را تشخیص دهد و داروها را مدیریت کند، به دعاوی حقوقی رسیدگی کند و مقالاتی مانند این بنویسد. نیازی به تصور نیست: هوش مصنوعی در حال حاضر دقیقا همین کارها را انجام می‌دهد.
یکی دیگر از تمایزهای مهم بین زمان حال و گذشته سرعت پیشرفت فناوری است. پیشرفت تکنولوژی به صورت خطی پیشرفت نمی‌کند، بلکه به صورت تصاعدی پیشرفت می‌کند. وقتی پیشرفت تکنولوژی در حال شتاب است و هوش مصنوعی می‌تواند در طیف وسیعی از صنایع کار کند، چه چیزی به دست می‌آورید؟ احتمالا سرعت فزاینده‌ای از تخریب مشاغل. هیچ قانون اقتصادی وجود ندارد که بگوید «شما همیشه به اندازه کافی شغل ایجاد خواهید کرد یا تعادل همیشه یکنواخت خواهد بود». ممکن است یک فناوری به طور چشمگیری به نفع یک گروه باشد و به گروه دیگری آسیب برساند.
فراموش نکنیم که گذشته همیشه پیش‌بینی کننده دقیق آینده نیست. ما نمی‌توانیم راحت بنشینیم و فکر کنیم که همه چیز درست خواهد شد. بیایید برای لحظه‌ای وانمود کنیم که گذشته در واقع پیش‌بینی خوبی برای آینده خواهد بود. هوش مصنوعی بر برخی مشاغل تأثیر می‌گذارد اما مشاغل بیشتری برای جایگزینی آنها ایجاد می‌شود. این یک سوال کاملا حیاتی را مطرح می‌کند: چه نوع مشاغلی ایجاد می‌شود و چه نوع مشاغلی در حال نابودی است؟
مشاغل با «مهارت‌های کم» و «مهارت‌های بالا» تاکنون کمتر در برابر اتوماسیون آسیب پذیر بوده‌اند. مشاغل کم مهارت احتمالا از خطر مصون خواهند بود؛ از جمله خدمات غذا، سرایداری، باغبانی، بهداشت خانه، مراقبت از کودکان و امنیت. این مشاغل عموما مشاغل فیزیکی هستند و نیاز به تعامل چهره به چهره دارند. در برخی مواقع، ربات‌ها می‌توانند این نقش‌ها را ایفا کنند، اما در حال حاضر انگیزه کمی برای روباتیک کردن این وظایف وجود دارد، زیرا تعداد زیادی از انسان‌ها وجود دارند که مایلند این وظایف را با دستمزد پایین انجام دهند.
مشاغل اصطلاحا «یقه آبی» و «یقه سفید» حذف خواهند شد و اساسا هر چیزی که به مهارت‌های متوسط نیاز دارد (به این معنی که به آموزش نیاز دارد، اما نه زیاد). این باعث می‌شود مشاغل کم مهارت، همانطور که در بالا توضیح داده شد و مشاغل با مهارت بالا که نیاز به آموزش و تحصیلات بالایی دارند، کمتر در خطر از دست دادن شغل باشند.
انتقال از وضعیت کنونی
برای انتقال از ۹۰ درصد جمعیت کشاورز آمریکا به به تنها ۲ درصد در طول انقلاب صنعتی اول، نیاز به معرفی انبوه آموزش ابتدایی برای تجهیز مردم به مهارت‌های لازم برای کار بود. مشکل این است که ما هنوز از یک سیستم آموزشی استفاده می‌کنیم که برای عصر صنعتی طراحی شده است. خواندن، نوشتن، و حساب زمانی مهارت‌های مهمی برای یادگیری موفقیت در نیروی کار بودند. اما امروز هوش مصنوعی شرایط را بسیار متفاوت کرده است.
علاوه بر دگرگونی کل سیستم آموزشی، باید بپذیریم که یادگیری به مدرسه رسمی ختم نمی‌شود. شتاب تصاعدی تحول دیجیتال به این معنی است که یادگیری باید یک پیگیری مادام‌العمر باشد و دائما برای دیدار با جهانی در حال تغییر، باید آمادگی داشته باشیم. ایجاد تغییرات عظیم در سیستم آموزشی، فراهم کردن وسایلی برای مهارت مجدد افراد و تشویق یادگیری مادام‌العمر می‌تواند به کاهش تاثیر هوش مصنوعی کمک کند.
نتیجه گيری
پیشرفت فناوری بر روی یک منحنی تصاعدی ادامه خواهد یافت. مهم نیست که این پیشرفت چقدر سریع است. تنها چیزی که مهم است این است که ادامه خواهد داشت. انگیزه‌های مردم، شرکت‌ها و دولت‌ها آنقدر زیاد است که بخواهیم خلاف آن فکر کنیم. ما ماشین‌هایی خواهیم ساخت که دارای هوش انسانی و بالاتر باشند و این اجتناب ناپذیر است.
ما می‌دانیم که ماشین‌ها در کارهای فیزیکی بهتر از انسان هستند، آنها می‌توانند سریع‌تر و دقیق‌تر حرکت کنند و بارهای بیشتری را بلند کنند. وقتی این ماشین‌ها هم مثل ما باهوش باشند، تقریبا کاری وجود نخواهد داشت که نتوانند انجام دهند یا نتوانند به سرعت یاد بگیرند. بنابراین تعداد زیادی از مشاغل حذف خواهند شد. اما این بدان معنا نیست که ما زائد خواهیم بود. ما همچنان به رهبران و مدیران نیاز خواهیم داشت و هنر، موسیقی و غیره نیز ممکن است صرفا برای انسان باقی بماند.
همانطور که در بالا اشاره شد، هیچ تضمینی وجود ندارد که آینده مانند گذشته باشد. پس از ادامه تفکر و یادگیری در چند سال گذشته، اکنون فکر می‌کنم دلیل خوبی برای این باور وجود دارد که اگرچه ۹۹ درصد از مشاغل فعلی ممکن است حذف شوند، هنوز کارهای زیادی برای انسان‌ها وجود خواهد داشت. تنها کاری که انسان‌ها می‌توانند انجام دهند و روبات‌ها نمی‌توانند (حداقل برای مدت طولانی) این است که تصمیم بگیرند انسان‌ها چه کاری می‌خواهند انجام دهند.
بنابراین در حالی که ممکن است هوش مصنوعی و اتوماسیون نیاز انسان را به انجام هر یک از این کارها از بین ببرد، ما همچنان برای تعیین اینکه چه کاری انجام دهیم به انسان نیاز داریم. و از آنجایی که هر کاری که انجام می‌دهیم و هر چیزی که می‌سازیم جرقه امیال جدیدی می‌دهد و امکانات جدیدی را به ما نشان می‌دهد، این «شغل» هرگز حذف نخواهد شد.
اگر در اوایل قرن نوزدهم پیش‌بینی می‌کردید که تقریبا همه مشاغل حذف خواهند شد و مشاغل را به عنوان کار کشاورزی تعریف می‌کردید، حق با شما بود. به همین ترتیب، ما معتقدیم که آنچه امروز به عنوان شغل فکر می‌کنیم، تقریبا به طور قطع حذف خواهد شد. اما این بدان معنا نیست که اصلا شغلی وجود نخواهد داشت، در عوض «شغل» به سمت تعیین اینکه می‌خواهیم چه کار کنیم، تغییر خواهد کرد؟ و سپس با هوش مصنوعی و ماشین‌های‌مان کار کنیم تا خواسته‌های‌مان را به واقعیت تبدیل کنیم.
منتظر سوال دوم و هفته بعد باشید.
یاورتان استوار
منابع :
بررسی هوش مصنوعی سایت شنبه
بررسی کاربرد ها از سایت نامبرلند
گزارش تحلیلی سایت ایران‌تلنت
گزارشات خبرگزاری خبرانلاین و دنیای اقتصاد
جستار های تحلیلی سایت سایبرپژوه و الوکام و کدیاد
مقاله خطرات هوش مصنوعی از علیرضا حسن زاده و محمد عبدولی
مقاله حکمرانی بر بستر هوش مصنوعی
مقاله هوش مصنوعی مزایا و کاربرد ها
مقاله هوش مصنوعی و مسئولیت قانونی
و...
