سلام. قبل از طرح سوال و موضوع این هفته، ابتدا از شما تشکر میکنم که تا اینجای مطلب همراه بودهاید. هفته پنجم هستیم و با هم یکی دیگر از مهمترین پرسشها را بررسی میکنیم. پرسش چهارم مربوط به مسئله حریم شخصی میشود؛ موضوعی که در این هفتهها به آن پرداختهایم.
سوال چهارم: هوش مصنوعی در قبال حریم شخصی چه کارهایی انجام میدهد و چگونه میتوان به آن اطمینان کرد؟
هوش مصنوعی به دلیل ارتباطش با مسائل کوچک و بزرگ زندگی انسان، دسترسی اجتنابناپذیری به اطلاعاتی دارد که انسانها به سختی آن را شخصی و برای خودشان مهم میشمارند و در حفاظت از آن تردیدی ندارند. اما در ارتباط با هوش مصنوعی، آنها راحتتر این اطلاعات را در اختیار آن میگذارند تا در زمینههایی که مد نظر دارند از آن کمک بگیرند. حریم شخصی برعکس دیگر موضوعات هفتههای گذشته، موضوعی شخصی و انفرادی است. اما در عین حال، وقتی در مورد روابط هوش مصنوعی و انسان در موضع هوش مصنوعی صحبت میکنیم، میتوانیم آن را در قالب همگانی بررسی کنیم زیرا این موضوع برای همه کسانی که با هوش مصنوعی در ارتباط هستند، صدق میکند.
حریم شخصی چیست؟ چه نوع اطلاعاتی است؟
اطلاعات شخصی محرمانه در فضای مجازی شامل هرگونه اطلاعات مرتبط با یک کاربر است و میتواند برای شناسایی یا تخریب حریم خصوصی استفاده شود. این اطلاعات میتواند شامل موارد زیر باشد:
• اطلاعات شناسایی: نام، نام خانوادگی، آدرس، شماره تلفن، آدرس ایمیل
• اطلاعات مالی: شماره کارت اعتباری، شماره حساب بانکی، اطلاعات مالی شخصی و سایر اطلاعات مرتبط با مالیات و امور مالی فرد
• اطلاعات پزشکی: سوابق پزشکی، اطلاعات درمانی، داروهای مصرفی و دیگر اطلاعات مرتبط با وضعیت سلامتی فرد
• اطلاعات محرمانه شغلی: جزئیات مربوط به شغل و حرفه، اطلاعات مالی مربوط به حقوق و دستمزد و سایر اطلاعات مرتبط با محل کار فرد
• اطلاعات مربوط به روابط شخصی: اطلاعات مربوط به روابط شخصی و خصوصی فرد مانند عکسها، پیامهای خصوصی، تاریخچه فعالیتهای اجتماعی و غیره
امنیت داده
منظور از امنیت داده، حفاظت دادهها از دسترسیهای غیرمجاز است. در واقع این مفهوم به این موضوع اشاره دارد که دادههای شخصی افراد توسط دیگران منتشر یا استفاده نشود. امنیت داده برای حفظ شخصی ماندن اطلاعات کاربران ضروری است و باعث میشود مشکلاتی مثل دزدی هویت به حداقل برسد.
حفظ حریم خصوصی کاربران در حوزه دادهها نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اصل حریم خصوصی دادهها بیان میکند که باید از اطلاعات شخصی کاربران محافظت شود و هر فردی این حق را داشته باشد که اطلاعات شخصی خود را کنترل کند. در واقع تنها خود فرد باید تصمیم بگیرد که با دادههای خود چه کار کند و آنها را چگونه استفاده کند.
اهمیت حفظ داده های شخصی
در دنیای امروز که هوش مصنوعی و فضای مجازی به طور گستردهای در زندگی ما نفوذ کردهاند، حفظ اطلاعات و مفاهیم شخصی بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. حفظ حریم خصوصی به معنای کنترل فرد بر اطلاعات شخصی خود و تصمیمگیری در مورد اینکه چه کسی و چگونه به این اطلاعات دسترسی پیدا میکند، است. با این حال، در فضای دیجیتال، حفظ حریم خصوصی با چالشهای جدی روبرو است. جمعآوری دادههای شخصی توسط شرکتها و سازمانها، استفاده از این دادهها برای هدفگذاری تبلیغات و شخصیسازی خدمات، و همچنین نگرانیها در مورد امنیت دادهها از جمله این چالشها هستند. اهمیت حفظ حریم خصوصی در فضای دیجیتال نه تنها برای حفاظت از هویت و استقلال فردی، بلکه برای جلوگیری از سوءاستفاده از اطلاعات شخصی و حفظ اعتماد عمومی نیز ضروری است.
• حفاظت از هویت: اطلاعات شخصی ما هویت دیجیتال ما را شکل میدهند. اگر این اطلاعات به دست افراد سودجو بیفتد، ممکن است منجر به سرقت هویت، کلاهبرداری و سایر جرایم سایبری شود.
• حفظ استقلال: زمانی که اطلاعات شخصی ما در دسترس دیگران قرار میگیرد، امکان دستکاری و کنترل رفتار ما افزایش مییابد. این امر میتواند بر تصمیمگیریهای شخصی و اجتماعی ما تأثیر بگذارد.
• جلوگیری از تبعیض: استفاده نادرست از اطلاعات شخصی میتواند منجر به تبعیض در زمینههای مختلفی مانند اشتغال، بیمه و خدمات مالی شود.
• حفظ اعتماد عمومی: اگر افراد نگران باشند که اطلاعات شخصی آنها به صورت امن نگهداری نمیشود، ممکن است از استفاده از خدمات آنلاین خودداری کنند و به اقتصاد دیجیتال آسیب وارد شود.
چالش های دسترسی هوش مصنوعی
هوش مصنوعی توانایی اینکه بسیاری از جنبههای زندگی افراد را به طور کامل دگرگون کند را دارد؛ اما از طرفی میتواند با پیشرفت خود چالشهای مختلفی را برای حریم خصوصی و امنیت دادههای ایجاد کند. برای مثال این تکنولوژی میتواند با استفاده از الگوریتمهایی که جهتگیریهای خاص دارند عدالت در پخش و کنترل داده را رعایت نکند و حتی در برخی شرایط این جهتگیریها را تقویت کنند و به آنها قدرت ببخشد. علاوهبرآن سیستمهای دارای هوش مصنوعی معمولاً تصمیماتی کاملاً خودمختارانه را باتوجهبه الگوریتمهای بسیار پیچیده میگیرند. اینکه بتوان این تصمیمات را با اصول اخلاقی موازی کرد و به حریم خصوصی کاربر احترام گذاشت میتواند یک چالش خیلی بزرگ باشد. قبل از سوءاستفاده هوش مصنوعی مجبور به دست اوردن اطلاعات ما است.در این کار به روشهای مختلفی راه پیدا میکند. یکی از رایجترین روشها، دادههایی است که خودمان به صورت مستقیم در اختیار آن قرار میدهیم؛ مانند اطلاعاتی که هنگام ثبتنام در یک سرویس آنلاین، استفاده از اپلیکیشنها، یا تعامل با دستیارهای صوتی وارد میکنیم. همچنین، اطلاعاتی که از طریق تعاملات ما در شبکههای اجتماعی، جستجو در اینترنت، و استفاده از سایر خدمات آنلاین تولید میشود، به طور مداوم جمعآوری و تحلیل میشود.
راههای دیگری که هوش مصنوعی از طریق آن به اطلاعات دسترسی پیدا میکند عبارتند از:
• سنسورها و دستگاههای هوشمند: دستگاههایی مانند تلفنهای همراه، ساعتهای هوشمند، و دوربینهای مداربسته، اطلاعات زیادی درباره فعالیتها، مکانها، و عادات ما جمعآوری میکنند.
• دادههای عمومی: اطلاعاتی که در حوزه عمومی موجود است، مانند اخبار، مقالات علمی، و دادههای دولتی، نیز منبع مهمی برای آموزش و بهبود عملکرد مدلهای هوش مصنوعی است.
• خرید و فروش دادهها: شرکتها و سازمانها ممکن است دادههای کاربران خود را به منظور تحلیل و بهبود خدمات خود به شرکتهای دیگر بفروشند.
تحلیل دادههای ضمنی
• رفتار آنلاین: هوش مصنوعی میتواند از طریق تحلیل نحوه تعامل کاربران با وبسایتها و اپلیکیشنها، اطلاعات ارزشمندی درباره علایق، ترجیحات و حتی احساسات آنها به دست آورد. برای مثال، مدت زمانی که یک کاربر روی یک تصویر خاص مکث میکند یا ویدیوهایی که تماشا میکند، میتواند نشاندهنده علاقه او به موضوع خاصی باشد.
• موقعیت مکانی: دادههای موقعیت مکانی که از طریق دستگاههای همراه جمعآوری میشوند، به هوش مصنوعی اجازه میدهند تا الگوهای رفتاری کاربران را در محیط فیزیکی تحلیل کند و به این ترتیب، به اطلاعاتی درباره سبک زندگی، عادات خرید و حتی وضعیت سلامت کاربران دست پیدا کند.
• اطلاعات دستگاه: مشخصات دستگاهی که کاربر برای دسترسی به اینترنت استفاده میکند (مانند نوع سیستمعامل، مرورگر، و سختافزار)، میتواند به عنوان یک شاخص برای تعیین ویژگیهای جمعیتشناختی کاربر مورد استفاده قرار گیرد.
یادگیری از سایر سیستمها
• شبکههای همتا به همتا: هوش مصنوعی میتواند از طریق شبکههای همتا به همتا به اطلاعات سایر سیستمها دسترسی پیدا کند و از دانش و تجربیات آنها بهرهبرداری کند.
• APIها: رابطهای برنامهنویسی کاربردی (API) به هوش مصنوعی اجازه میدهند تا به دادههای سایر سرویسها و پلتفرمها دسترسی پیدا کند. برای مثال، یک دستیار صوتی میتواند از طریق APIهای مختلف به اطلاعات آب و هوا، ترافیک، و اخبار دسترسی پیدا کند.
مهندسی اجتماعی و فیشینگ
• ایجاد حسابهای جعلی: هوش مصنوعی میتواند برای ایجاد حسابهای کاربری جعلی در شبکههای اجتماعی و سایر پلتفرمهای آنلاین استفاده شود. این حسابها میتوانند برای جمعآوری اطلاعات شخصی کاربران، انتشار اخبار دروغ و دستکاری افکار عمومی مورد استفاده قرار گیرند.
• فیشینگ: هوش مصنوعی میتواند برای طراحی پیامهای فیشینگ بسیار دقیق و قانعکننده استفاده شود که کاربران را به اشتباه انداخته و اطلاعات شخصی آنها را به سرقت ببرند.
تهدید ها و خطرات
هوش مصنوعی (AI) در حالی که زندگی ما را به طرق مختلف بهبود بخشیده است، تهدیدات جدی برای حریم شخصی ما نیز به همراه دارد. این فناوری قدرتمند، با توانایی جمعآوری، تحلیل و پردازش حجم عظیمی از دادهها، میتواند خطرات جبران ناپذیری را به بار بیاورد.
• جمعآوری بیرویه دادهها:
الگوریتمهای هوش مصنوعی برای آموزش و بهبود عملکرد خود به دادههای بسیار زیادی نیاز دارند. این دادهها اغلب حاوی اطلاعات شخصی حساس مانند موقعیت مکانی، عادات خرید، علایق، و حتی گفتگوهای خصوصی ما هستند. شرکتها و سازمانها میتوانند از این دادهها برای ایجاد پروفایلهای دقیق از افراد استفاده کنند و از این اطلاعات برای هدفگیری تبلیغات، دستکاری رفتار مصرفکننده و حتی اعمال تبعیض استفاده کنند.
• نظارت گسترده:
سیستمهای تشخیص چهره، تحلیل احساسات و ردیابی رفتار آنلاین، همگی ابزارهایی هستند که میتوانند برای نظارت بر افراد و کنترل رفتار آنها به کار روند. این امر میتواند به نقض جدی حریم خصوصی و آزادیهای فردی منجر شود.
• تولید اطلاعات نادرست:
هوش مصنوعی میتواند برای تولید اطلاعات نادرست و گمراهکننده به کار رود. با استفاده از تکنیکهای یادگیری عمیق، میتوان تصاویر، ویدئوها و حتی متنهای جعلی بسیار واقعبینانهای تولید کرد. این اطلاعات جعلی میتواند برای دستکاری افکار عمومی، ایجاد اختلاف و بیاعتمادی و حتی مداخله در انتخابات استفاده شود.
• تشدید نابرابریهای اجتماعی:
الگوریتمهای هوش مصنوعی اغلب بر اساس دادههای تاریخی آموزش میبینند که ممکن است حاوی تعصبات و تبعیفات اجتماعی باشد. این امر میتواند منجر به تبعیض در زمینههایی مانند استخدام، اعطای وام و حتی عدالت کیفری شود.
• تهدید به حریم خصوصی ذهنی:
با پیشرفت فناوریهای مرتبط با مغز و هوش مصنوعی، نگرانیهایی در مورد خواندن و دستکاری افکار انسانها وجود دارد. این امر میتواند به نقض جدیترین شکل حریم خصوصی یعنی حریم خصوصی ذهنی منجر شود.
• کاهش اعتماد:
افزایش نفوذ هوش مصنوعی در زندگی روزمره میتواند به کاهش اعتماد عمومی به نهادها و سازمانها منجر شود.
• کاهش آزادیهای فردی:
نظارت گسترده و کنترل رفتار افراد توسط هوش مصنوعی میتواند به محدود شدن آزادیهای فردی و ایجاد جو ترس و بدبینی در جامعه منجر شود.
• تشدید نابرابریهای اجتماعی:
استفاده ناعادلانه از هوش مصنوعی میتواند به افزایش نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی منجر شود.
• تهدید دموکراسی:
تولید اطلاعات نادرست و دستکاری افکار عمومی توسط هوش مصنوعی میتواند به تضعیف دموکراسی و ایجاد بیثباتی سیاسی منجر شود.
آیندهای از این خطرات
مریم سلیمی در خطرات و امثال این خطرات برای حریم شخصی توسط هوش مصنوعی بیان کرد که:پیش از این شرکتها تلاش می کردند تا با دست یابی به رفتارها و داده های افراد مرتبط با لایکها، کلیکها، تاریخچه خریدها، اطلاعات پروفایلها، کامنتها و بازخوردها و... و تحلیل آنها به پیش بینی های خوبی برسند حال که امکان دسترسی مستقیم به مغز و ذهن افراد فراهم شود چه خواهد شد؟
شاید چنین اقدامی در حوزه پزشکی برای جلوگیری از تشنج یا هر حمله دیگری پذیرفته است ولی همین دستکاری و تغییر با اهداف مختلف دیگری همچون سیاسی، تبلیغی و... بسیار نگران کننده و غیرقابل پذیرش است. هسته اصلی تبلیغات و سیاست را به دست آوردن قلب و ذهن افراد تشکیل می شود .
امروزه به باور برخی صاحبنظران به زودی مغز انسان تبدیل به یک دارایی جدید می شود. دارایی که می تواند سود زیادی برای شرکتهای که مشتاق استخراج داده های آن هستند، به ارمغان بیاورد. افراد باید تصمیم بگیرند آیا حاضرند داده های مغز خود را بفروشند یا خیر؟ و این حق هر فرد است که در این خصوص تصمیم بگیرد. در حال حاضر قوانین و دستورالعملهای موجود برای محافظت از حریم خصوصی پاسخگو نیستند. نیاز به قوانین لازم در حوزه حریم خصوصی ذهن و آزادی ذهنی (یعنی آزادی کنترل زندگی ذهنی خود) است. همچنین نیاز به رعایت مسائل اخلاقی بیش از پیش وجود دارد.
مقابله و حفاظت
تعادل میان تکنولوژی و حریم شخصی برای حفظ حقوق و آزادی افراد در دنیای دیجیتال بسیار مهم است. از طریق ایجاد تعادل مناسب بین این دو عامل، میتوان از تجاوز به حریم شخصی جلوگیری کرد و از مزایای فناوریهای نوین بهره برد. در ادامه، به برخی از راهکارها برای ایجاد تعادل میان تکنولوژی و حریم شخصی اشاره میکنیم:
• قوانین و مقررات محافظت از حریم شخصی:
دولتها باید قوانین و مقررات محافظت از حریم شخصی را ایجاد و اجرا کنند. این قوانین باید حقوق افراد را در مقابل جمعآوری، ذخیره، و استفاده غیرمجاز از دادههای شخصی حفظ کنند.
• رمزنگاری و امنیت دادهها:
تکنولوژیهای رمزنگاری برای محافظت از دادههای شخصی در زمان انتقال و ذخیرهسازی اطلاعات بسیار مهم هستند. افراد و سازمانها باید از رمزنگاری بهره بگیرند تا از تجاوز دیگران بع اطلاعات شخصی جلوگیری کنند. با استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری قوی، دادهها در هنگام انتقال و ذخیره سازی به صورت رمز شده قرار میگیرند و تنها افراد یا سیستمهای مجاز میتوانند آنها را رمزگشایی کنند.
• تعامل با هوش مصنوعی
حتما در تعامل با سیستمها و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی، سیاستهای حفاظت از حریم شخصی را رعایت کنید. بیشتر سرویسها به شما امکاناتی برای کنترل دسترسی به دادهها و تنظیمات حریم شخصی ارائه میدهند.
• آگاهی عمومی
آموزش افراد در مورد حقوق حریم شخصی و خطرات مرتبط با جمعآوری دادهها تأثیر بسزایی در افزایش آگاهی عمومی و توانمندی افراد دارد. مراجعه به منابع آموزشی و کمک به افراد برای درک بهتر ریسکها و مزایای تکنولوژی میتواند مفید باشد. آموزش کاربران و کارکنان در مورد اهمیت حفاظت از دادهها و روشهای جلوگیری از دسترسی غیرمجاز بسیار مهم است. آگاهیرسانی مداوم درباره تهدیدات جدید و بهترین روشهای امنیتی میتواند از وقوع بسیاری از نقضهای امنیتی جلوگیری کند.
• پیشرفت تکنولوژی حفاظت از حریم شخصی
ایجاد تکنولوژیهای جدید برای محافظت از حریم شخصی نیز بسیار مهم است. توسعه ابزارها و سیستمهایی که به افراد امکان مدیریت بهتر دادههای شخصی و کنترل بیشتر را میدهند، به حفظ حریم شخصی کمک میکند.
• شفافیت
سازمانها و شرکتها باید به صراحت به افراد اعلام کنند که چگونه دادههای شخصی جمعآوری و استفاده میشود. افراد باید بدانند که دادههایشان برای چه اهدافی استفاده میشود و چه میزان کنترلی بر روی این فرآیند دارند.
• سیاستهای حفاظت از حریم شخصی در طراحی سیستمها
سازمانها و توسعهدهندگان باید در فرآیند طراحی و توسعه سیستمها به سیاستهای حفاظت از حریم شخصی توجه کنند و از ابتدا به حریم شخصی به عنوان یک عامل اساسی توجه داشته باشند.ایجاد و پیاده سازی سیاستهای حریم خصوصی سختگیرانه که مشخص میکند چه نوع دادههایی جمع آوری میشود، چگونه ذخیره و پردازش میشود و چه کسانی به آنها دسترسی دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• کنترل دسترسی و مجوزها
ایجاد سیستمهای کنترل دسترسی قوی، یکی از روشهای موثر در جلوگیری از دسترسی غیرمجاز است. این سیستمها باید به گونهای طراحی شوند که تنها کاربران و ابزارهای مجاز بتوانند به دادهها دسترسی داشته باشند. این شامل استفاده از احراز هویت دو عاملی (2FA) و مدیریت دسترسی بر اساس نقش (RBAC) است.
• ناشناس سازی و شبه ناشناس سازی دادهها
ناشناس سازی دادهها به معنای حذف یا تغییر اطلاعات شناسایی کننده از مجموعه دادهها است تا نتوان آنها را به افراد خاصی نسبت داد. شبه ناشناس سازی نیز به معنای تغییر اطلاعات به گونهای است که شناسایی فرد دشوار شود، اما همچنان امکان انجام تحلیلهای مفید بر روی دادهها فراهم باشد.
• استفاده از شبکههای خصوصی و محافظت شده
انتقال دادهها از طریق شبکههای خصوصی مجازی (VPN) و استفاده از شبکههای محافظت شده میتواند از دسترسی غیر مجاز جلوگیری کند. همچنین استفاده از شبکههای داخلی ایمن برای انتقال دادههای حساس توصیه میشود.
• تکنولوژیهای حریم خصوصی-محور
استفاده از تکنولوژیهایی مانند فدراسیون یادگیری (Federated Learning) و Differential Privacy میتواند به حفاظت از حریم خصوصی کمک کند. این تکنولوژیها امکان آموزش مدلهای هوش مصنوعی بدون نیاز به دسترسی مستقیم به دادههای خام را فراهم میکنند.
• نظارت و مانیتورینگ مداوم
پیاده سازی سیستمهای نظارت و مانیتورینگ مداوم برای شناسایی تلاشهای دسترسی غیرمجاز و پاسخ سریع به آنها ضروری است. این سیستمها میتوانند از ابزارهای هوش مصنوعی برای شناسایی الگوهای غیرعادی و تهدیدات احتمالی استفاده کنند.
• به روزرسانی مستمر نرم افزارها و سیستمها
به روزرسانی مداوم نرم افزارها، سیستمها و ابزارهای امنیتی برای مقابله با تهدیدات جدید و آسیب پذیریهای شناخته شده ضروری است. این شامل به روزرسانی سیستمعاملها، نرم افزارهای کاربردی و ابزارهای امنیتی میشود.
سخن آخر
دسترسی هر شخص یا فناوری به حریم شخصی ما مسعلهای مهم و قابل تأمل است که نیاز به بررسی بیشتر و بهتری است. این را در نظر داشته باشیم که به صورت کلی دسترسی هوش مصنوعی به حریم خصوصی کاربران به معنای استفاده از دادههای شخصی برای بهبود الگوریتمها و خدمات است. هدف اصلی این فرآیند، ارتقاء کارایی و تجربه کاربری است، اما نگرانیهایی درباره حفظ حریم خصوصی و امنیت اطلاعات کاربران را به وجود میآورد. با استفاده از روشهای مطرح شده در این جستار راه حل هایی گفته شد که تا حد زیادی از دسترسی غیر مجاز ابزارهای هوش مصنوعی به دادهها جلوگیری کند. ایجاد یک محیط امن و حفاظت شده نیازمند تلاش مستمر و استفاده از بهترین شیوهها و تکنولوژیهای موجود در حوزه امنیت داده و حریم خصوصی است.
منابع:
https://irantechai .com/
https://civilica .com/doc/2072525/
https://faradeed .ir/fa/tiny/news-135709
https://donya-e-eqtesad .com/fa/tiny/news-4110582
https://www.irthink .com/
https://www.tabnak .ir/004xAJ
https://civilica .com/note/1683/
https://www.rasta-tt .ir/
https://dgto .ir/392z
https://pvst .ir/hhv
https://holoomag .com/technology/
https://sheedsoft .com/mag/
https://elmnet .ir/doc/2784348-64286
https://www.beytoote .com/scientific/laws/privacy-cyberspace.html?m=1
https://gelavizh .com/fa/