تقریبا دو سالی میشه که کم کم اقبال به سمت و سوی بورس زیاد شده بود که با شروع کرونا و خانه نشین شدن مردم و با تبلیغات محیطی فراوان توسط دولت و کانال ها و پیج های اینستاگرامی مردم کم کم به سمت بورس روی آوردند و باعث شد تا جمعیت کمتر از 1 میلیونی بورس ایران در مدت 7 ماه از ابتدای سال 99 به جمعیتی حدود 21 میلیون نفر طبق آمار سپرده گذاری مرکزی البته بدون درنظر گرفتن سهامداران سهام عداالت برسه! و باعث یه رشد خیره کننده توی این بازار بشه و بتونه با اختلاف فاحش از بقیه بازارها از نظر بازدهی جلو بزنه.در این مطلب میخوام کمی این قضیه بورس و ریزش های 2 ماه اخیر رو کمی از دید خودم تجزیه تحلیل کنم امیدوارم که تا انتهای مطلب با من همراه باشید.
بازار سرمایه جایی برای تامین مالی شرکت ها هست که شرکت ها میتونن با استفاده از این بازار با انتشار سهام جدید در قالب نوع خاصی از افزایش سرمایه ها و یا انتشار اوراق بدهی و مشارکت نسبت به جمع آوری پول های خرد از مردم کرده و عمل تامینن مالی خودشون رو انجام بدهند. تامین مالی شرت ها عموما از بازار اولیه شکل میگیره. خب الان شاید بپرسین که بازار اولیه چیه و چند نوع بازار داریم ! خب بازار از نظر عرضه اوراق و سهام به دو دسته بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم میشه.در بازار اولیه برای اولین بار سهم یا اوراق یا ... عرضه میشه و مردم میتونن اونو بخرن به زبون خودمونی همون عرضه اولیه میشه که فکر میکنم الان دیگه تقریبا باهاش آشنا هستن! البته عرضه اولیه داخل بازار اولیه جای داره ولی همه بازار اولیه با عرضه اولیه ختم نمیشه.خب بازار ثانویه چیه الان؟ بازار ثانویه هم بازایه که میشه اوراقی که تو بازار اولیه خریدیم رو بفروشیم یا بیشتر بخریم ازش.سوالی که به وجود میاد اینه که خب چرا بازار ثانویه وجود داره؟در حواب باید بگیم که اگه بازار ثانویه وجود نداشته باشه نمیتونیم سهام یا اوراقمون رو بفروشیم و باید تا سررسید اونها صبر کنیم و اگه وقتی که پول لازم داریم نتونیم بفروشیم خب دلیلی نداره که بیایم تو بازار اولیه شرکت کنیم و بیایم سهام یا اوراق بخریم!ساده شدش این میشه که شما میای تو عرضه اولیه شرکت میکی و مثلا 100 تا سهم بهت میرسه خب الان این 100 تا سهم رو اگه بازار ثانویه وجود نداشته باشه نمیتونی بفروشی و همیشه جلو چشمته یعنی حق خرید داشتی ولی حق فروش نه!! با این حساب شما تو این عرضه اولیه ها شرکت میکنین؟
خب برگردیم سر بحث خودمون
برای اینکه مردم بیان و تو عرضه های اولیه شرکت کنندسهام شرکت رو زیر قیمت اصلیش عرضه میکنن تا جذابیتی برای خریداران وجود داشته باشه مثلا سهمی که ارزشش 1000 تومنه رو به قیمت 700 تومن عرضه میکند تا مردم بیان و پول بدن و شرکت کنند.به دلیل سود آور بودن عرضه های اولیه مردم در ابتدا به هوای عرضه های اولیه و سود کردن تو اونا وارد بازار شدن. تبلیغات هم تاثیر کمی نداشته بطوریکه تو یکی از تبلیغای این پیج های زرد اینستاگرامی دیدم که نوشته بود که چطوری با 5 میلیون تومان ظرف 7 سال به 10 میلیارد ثروت از طریق عرضه های اولیه برسیم..... خب ملت همیشه در صحنه ما هم بدون اینکه یه ذره فکر بکنن که آیا شدنی هست یا نه ایشون رو استاد بزرگ خطاب میکردند و باعث بزرگ شدن ایشون شدند.(من نمیدونم چرا مردم ما علاقه چندانی به فکر کردن ندارند و همیشه دوست دارند که حرفای شعاری و پوپولیستی رو باور کنن و زود جذب این مطالب زرد میشن)
خلاصه مردم ما به سرعت با وجود کرونا جلوی کارگزاری ها شروع به صف کشیدن کردند، وقتی دیدند که کارگزاری ها و شعبشون نمیتونن پاسخگوی این هجوم مردم بشن پای دفاتر پیشخوان هم باز شد و شروع به ثبت نام مردم کردند.فکر میکنم همه ما به یاد داریم که اوضاع طوری شده بود که برای نوبت گرفتن تو صف گرفتن کد بورسی از ساعت 4 صبح مردم میرفتن و جلوی کارگزاری ها یا دفاتر پیشخوان نوبت میگرفتن برای خودشون.اصولا ما ایرانی ها مردمی هستیم که علاقه خیلی زیادی به صف و صف واستادن داریم!ریشه هاش رو باید در تاریخ معاصر جست و جو کرد که خب تو این نوشته به این مبحث وارد نمیشیم.
در ادامه دولت با مشاهده کسری بودجه شدید برای سال 99 و اشتیاق فراوان مردم برای ورود به این بازار شروع به تشویق مردم کرد و شروع به شعار گویی کرد، ملت ما هم که عاشق شعر و شاعری و شعار دهی. ورد مردم به بورس به طوری بود که در آخرین عرضه های اولیه سال 98 که تو اسفند بود مشارکت مردم درحدود 1 میلیون نفر بود ولی در اولین عرضه های اولیه سال 99 این عدد به حدود 3 و نیم میلیون تقریبا اونم توی 2 ماه در عرضه اولیه شستا رسید تا شستا به عنوان بزرگترین عرضه اولیه تاریخ ایران لقب بگیره و توسنت بازدهی بالای 500 درصد رو نصیب سهامداراش بکنه.خب سوال اینجاست که آیا همیشه خرید و فروش سهام به همین راحتیه؟و مردم از یه بازار بکر که میتونستن سودهای خیلی کلانی ازش به دست بیارن غافل بودند؟گسترش بازار و علاقه عموم به این بازار باعث شد تا علی رغم ویروس منحوس کرونا و توصیه های مسولین به اینکه مسافرت نرید مهمونی نرید بشینین تو خونه هاتون و رعایت کنید، بعضی از هموطنان که اعتقادی به این چیزا نداشتند و هنوز هم دارند چون اعتمادی به دولت ندارند،بورس به نقل مهمونی ها و محافلشون تبدیل بشه و شبانه روز در حال جست و جو از این کانال به اون کانال از این پیج به اون پیج سوال از این فرد به فرد دیگه برای این سوال که« خب الان چی بخریم؟» باشند!
خب اگه همه چیز به این راحتی بود که همه تا الان 200 تا پورش و بنز زیر پاشون بود و ملت ایران غم و غصه ای نداشتن که اصلا اونموقع گرونی و تورم و دلار و سکه به چشم نمیومد که!از اون طرف هم دولت برای جبان کسری بودجه خودش هرروز مردم رو دعوت به بورس میکرد و همه مسولان کار خودشونو ول کرده بودند و برای مردم تحلیل سهام میکردند از جناب واعظی بزرگ که تحلیل تکنیکال میکند بگیر تا بقیه دولتمردان که تحلیل بنیادی میکنند و میگویند مردم سهام ارزنده خودتون رو نفروشید!! سوالی که هست اینجاست که مردم ما تا اونجایی که من یادم میاد و شنیدم و دیدم به دولت اعتماد و اعتقاد ندارند و دولت رو عامل بدبختی و گرونی و تورم افسار گسیخته خودشون میدونند چرا الان با طناب پوسیده دولت وارد چاه میشن؟تا اونجا که من میدونم حتی برای خرید یه چیز کوچیک ملت کلی جست و جو تحقیق میکنن و نظرات مردم رو میخونند تا بهترین قیمت و بالاترین کیفیت رو پیدا کنند و سپس اقدام به خرید میکنند. فکر کنم برای هممون به اندازه کافی ملموس باشه که وقتی میخوایم یه گوشی موبایل بخریم چند روز و یا شاید چند هفته با توجه به بودجه ای که در اختیار داریم جست و جو میکنیم و ار دوستان و آشنایان که تخصص یا سر رشته ای تو زمینه دارند کمک میخوایم سپس از کسانی که اون گوشی مورد نظر ما رو دارند سوال میکنیم و در آخر که مطمئن شدیم اقدام به خرید میکنیم(خداییش غیر از اینه؟)پس الان چرا و چطوری بدون تحقیق و بررسی و سوال و پرسش وارد این بازار شدیم و سرمایه کلانی هم آوردیم!برای خرید یه گوشی که خب اکثرا به چز بعضی از گوشی ها الان زیر 10 میلیون تومان قیمت دارند اینهمه وسواس به خرج میدیم ولی برای ورود به بورس میام ده ها و یا صد ها میلیون پول بی زبون رو بدون اطلاع وارد این بازار میکنیم؟
فکر میکنم همه ما کم و بیش درباره بورس قبل تر ها هم شنیده بودیم که بعضی ها گفته بودند ضرر کردم کلی از سرمایه و ثروتم را از دست دادم و .... فکر میکنم به همین دلایل بود که تا 50 سال پس از تشکیل بورس در ایران عده ی کمی تا 2-3 سال پیش چیزی حدود 300 هزار نفر در این بازار فعالیت داشتند. ولی الان چی شد که توی 6 ماه به یکباره همه چیز عوض شد و میلیون ها نفر وارد بورس شدند و اهمیت این موضوع به قدری بالا رفت که در اخبار صدا و سیمای خودمون هم بخش بورسی ایجاد کردندو هرروز اخبار بورسی رو اطلاع رسانی میکردند؟
هرجایی که سود بیشتری وجود داشته باشه مطمئنا ریسک بیشتری هم داره. ولی خب مردم ما تو موقعیت های مختلف دیدند که افرادی که ریسک میکنند همیشه سود کردند! چرا؟؟ چون یه عده با ایجاد سر و صدا و جو رسانه ای اعتراض میکنن و دولت هم که از امنیتی شدن این فضا میترسه بعد از کمی مقاومت فوری تسلیم خواسته این افراد میشه! نمونه بارزش رو چن سال پیش و در موسسات مالی و اعتباری غیر مجاز دیدیم! مساله اول اینه که دولت و سازمان های مربوطه چرا به کار این موسسات نظارت نکردند و این ها توی روز روشن راحت به کار و فعالیت خودشون میپرداختن! دوما چرا مردم با مشاهده یه موسسه که فقط یه شعبه جدیدا افتتاح کرده و تا حالا هم جای دیگه ای ندیده بودنش بدون تحقیق میرن و پولوشن رو تو این جاها سپرده میکنن اونم با اختلاف فاحشی که در سوددهی این موسسات با بانک ها وجود داره! دوره ای که بانک سود 17-18 درصدی میده این موسسات گاها تا 35 درصد هم سود میدادند!! آخرش چی شد؟با چند روز اعتراض و تجمع دولت فوری تسلیم این مردم ریسک کرده شد و علاوه بر اصل پول همه این عزیزان سود پولشون رو هم داد! جالبه نه؟ من میام ریسک میکنم میگم اگه گرفت که سود خوبی میکنم اگه نگرفت هم که فوری میام با چند نفر دیگه اعتراض میکنم که ای وای پول منو خوردند و دولت کجایی و .... دولت هم میاد جبران ضرر میکنه که هیچ سود اون ریسکم رو هم میده ، یعنی دو سر برد!این وسط کیا ضرر میکنن؟ افرادی که ریسک نکرده بودند، چرا؟ چون دولت که پول نداره بیاد ضرر این عزیزان رو جبران کنه مجب.رخ پول چاپ کنه با چاپ پول هم تورم در جامعه به وجود میاد و قدرت خرید مردم کم میشه!!
نکته جالبتری که در بالا وجود داره اینه که طبقه متوسط و پایین جامعه تحمل ریسک و ریسک پذیری رو ندارند و اگر هم بکنند مبالغی که میتونند باهاش ریسک کند خیلی پایینه. ریسک اصلی رو کی میکنه پس؟ طبقه مرفه و ثروتمند جامعه که سرمایه زیادی داره و اهل ریسک هست و میدونه که اگه ریسکش بگیره یا نگیره در هر صورت برنده این بازی هستش پس با مبالغ هنگفتی شروع به سرمایه گذاری که چه عرض کنم ریسک های بالا میکنه! موقعی هم که جواب نده فوری چند نفر از طبقه متوسط و پایین که ریسک کرده بودند رو شیر میکنه و میدازه جلو، اونها هم جلو دوربین ها میزنن تو سر و کله خودشون که آی هوار ، ای داد، ای بیداد، که مردم من همه سرمایمو از دست دادم بد بخت شدم و شعار ها و حرف هایی از این قبیل در حالیکه شاید کل پول ایشان چند ده میلیون هم نباشه ولی کسی که ایشنان رو جلو برده با سرمایه های چند ده و یا صد و گاها هزار میلیارد تومانی ریسک کرده و این مردم با سرمایه های خرد و اندکشان رقمی ناچیز در مقابل ارقام این افراد به حساب می آیند!
الان در این وضعیت فعلی خیلی از کانال و پیج های فضای مجازی که تا 7 ماه پیش چیزی درباره بورس نمیدانستند و به یکباره با اطلاعات گوگلی برای خود اسم و رسم درست کرده اند و تبدیل به اساتید بزرگ سرمایه گذاری شده اند که تا قبل از ریزش ها سیگنال فروشی میکردند و در کنار آن هم بسته های آموزشی که با چند کلیلک ساده و سرچ در اینترنت میتوانستیم اطلاعات بدست بیاوریم را به خورد مردم دادند و پول های هنگفتی به جیب زدند! الان هم در بوق و کرنا میکوبند که دولت باید جبران ضرر کند و از مجلس و قوه قضاییه و حتی نیرو های امام زمان هم خواستار این هستند که وارد موضوع شوند و ضرر و زیانشان را جبران کنند!چرا ؟ چون دولت گفته وارد بورس شوید!!خب دوست عزیز شمایی که تا دیروز به دولت اعتماد نداشتید الان چرا و چگونه به حرف دولت اعتماد کرده اید؟اصلا حق با شماست شما به حرف دولت گوش داده اید و مثل بچه های حرف گوش کن رفتین و کد بورسی گرفتین و وارد بورس شدید دولت به شما گفته بود که بروید و به هر قیمتی سهام بخرید؟آیا اگر کسی به شما بگوید بروید و خودتان را از پشت بام به پایین بیندازید بدون فکر کردن و تامل کردن به حرف وی گوش میدهید؟البته نقش دولت را انکار نمیکنم. دولت نقش در ضرر و زیان مردم دارد چ.ن بستر ها را آمادده نکرده بود چون به مردم نگفت که بدون آموزش وارد نشوید چون مردم را هرروز و بدون اخطار هایی درباره امکان ضرر و گذشته بورس دعوت کرد.ولی انصاف نیست که همه تقصیر را گردن دولت بیندازیم در این مورد نقش کانال ها و پیج های اینستاگرامی و تلگرامی را نباید فراموش کرد آن ها نیز اکثرا در این زمینه متهم ردیف اول در کنار دولت هستند!ولی در نقطه مقابل مردم نباید فراموش کنند که این ها بودند که به هر قیمتی اقدام به خرید یا فروش سهام کردند و خودشان در کاری که انجام داده اند مقصر هستند و نباید فرد دیگری را مقصر دانست. دولت و این صفحات مجازی شریک جرم هستند ولی مجرم واقعی خود من و شما هستیم که بدون تحقیق بدون آگاهی پا در میدانی پر از ریسک گذاشته ایم!
نکته ای که گفتنش خالی از لطف نیست این است که در کشور ما مردم هرچیزی را که گران بخرند از ارزان شدن آن عصبانی میشوند و اعتراض میکنند.کسی که پراید 40 میلیونی پارسال را الان 120 میلیون خریده با پایین آمدن قیمت آن شروع به اعتراض و جو سازی میکند.کسی که 2 سال پیش دلار را 20 هزار تومان خرید سپس قیمتش به حدود 10 هزار تومان رسید شروع به اعتراض کرد که زندگیم ب فنا رفت نابود شدم سرمایه ام به باد رفت و ... کسی که سکه 16 میلیون تومانی خریده با پایین آمدن قیمت سکه دست به فحاشی و متهم و جلوه دادن بقیه میکند.انگار کسی نمیخواهد مسولیت اشتباهات خود را به عهده بگیرد و قبول کند که سرمایه گذاری ریسک دارد همانطور که سود دارد ضرر هم دارد!
در آخر این نکته را هم ذکر کنم که با توجه به مشکلات اقتصادی و تورمی که در کشورمان وجود دارد دوستانی که در ضرر هستند(فکر نمیکنم کسی هم باشد که الان در ضرر نباشد ولی میزان ضرر و زیان ها متفاوت است)اگر کمی صبر کنند دوباره سهام به قیمت های قبلی بازخواهند گشت و سود خوبی خوهند کرد.تا زمانی که سهام خود را نفروخته ایم سود یا ضرر شناسایی نمیکنیم! به این دید به این بازار نگاه کنند که انگار پولشان را در سپرده بلند مدت بانکی سرمایه گذاری کرده اند و نگران نباشند. بروید و حداقل یکسال بعد برگردید و به پرتفوی خود نگاه کنید قطعا در سود خواهید بود علاوه بر جبران تمام ضرر و زیان های شما.
