پس از 6 سال فعالیت در حوزه تحقیقات بازار و نظرسنجی و همچنین همکاری با صدها شرکتی که از سامانه نظرسنجی uCheck برای جمع آوری اطلاعات استفاده کردند در این مقاله میخواهم تجربه خودم را به اشتراک بگذارم و به شما بگویم چه زمانی باید از پرسشنامه آنلاین استفاده کنیم و مهمتر از آن چه زمانی از پرسشنامه آنلاین نباید استفاده کنیم. و به عبارت دیگر داده‌های بدست آمده از پرسشنامه آنلاین چه زمانهایی قابل اعتماد هستند.
اول از همه بگویم پرسشنامه آنلاین، نرم‌افزار یا ابزار نیست! همانطور که حسابداری، ابزار نیست!
درست است که با کمک ابزارهای آنلاین مثل فرم ساز آنلاین، میتوان پرسشنامه آنلاین تهیه کرد ولی یادمان نرود که اینها تنها قرار است با امکانات متنوعی که دارند ما را سریع تر و با هزینه کمتر به اهدافمان برسانند. بنابراین هدفمان از تهیه پرسشنامه آنلاین را فراموش نکنیم. لازم است در هر مرحله مثل طراحی سوالات، انتشار پرسشنامه و گزارش گیری از اطلاعات بدست آمده دقیقا بدانیم به دنبال چه چیزی هستیم.
میخواهم به جای تئوری بافی در مورد نمونه واقعی صحبت کنم تا متوجه منظورم بشوید.
چند روز پیش جلسه‌ای با مدیرانِ تحقیقات بازارِ یکی از شرکت‌های معتبر و بنام داشتم تا نیازمندی آنها را در خصوص تحقیقات بر روی محصول جدیدی که قرار است وارد بازار بشود، بشنوم. ذهن افراد حاضر در جلسه پر از آشوب بود و طبق تجربه ای که داشته ام متوجه شدم که مدیرعامل در مدت زمان بسیار کوتاه گزارشی بلند بالا از داده های بازار میخواهد تا محصول وارد خط تولید شود.
مواردی که قرار بود تحلیل گردد از این قرار بود:
افراد حاضر در جلسه میخواستند کلیه سوالاتی که طراحی کرده بودند را از طریق پرسشنامه آنلاین بپرسند! چرا؟!
چون لیست بلندبالایی از شماره موبایل مخاطبینشان داشتند، زمان کافی برای فرایند تحقیقات بازار نداشتند و بودجه‌ای که برای این فرایند تعیین کرده بودند که گزینه دیگری برایشان باقی نمی‌ماند. (در برخی موارد نیز دیده شده افراد به جهت سهولت پرسشنامه آنلاین انتخابش میکردند?)
متاسفانه در این موارد شرکت‌ها با هزینه‌های پنهانی که در پی این تصمیم برایشان دارد آگاه نیستند. اتفاقی که معمولا میافتد این است که نتیجه گزارشگیری از داده های غلط، تصمیمات مدیریتی غلط بوده و پیرو آن صدها میلیون تومان خسارتی است که بعضا میتواند شرکت های کوچکتر را از پای درآورد.
بنابراین یادتان باشد، پرسشنامه آنلاین، همانطور که هزینه هایتان را کاهش میدهد و به شما کمک میکند تا سریعتر داده هایتان را جمع آوری کنید باید با سوالات درست طراحی شده و در زمان درست برگزار شود.
مواردی که میتواند در زمان برگزاری پرسشنامه آنلاین اتفاق بیافتد:
1- پاسخ دهنده برای رفع تکلیف آن را پر نماید.
برای مثال شما کد تخفیفی درنظر گرفته اید تا در انتهای نظرسنجی به او هدیه دهید و پاسخگو برای رسیدن به آن حتی سوالات را کامل نخواند و سریع از روی آن عبور کند تا جواب نادرست بدهد.
2- پاسخ دهنده متوجه منظور از سوال نشده و برداشت اشتباه کند.
درسته که انتخاب کلمات و جملات مناسب احتمال این موضوع را کم میکند ولی در صورتی که پاسخگو متوجه معنی سوال نشود از شما نمیپرسد و نزدیکترین حدسش را میزند.
3- پاسخ دهنده حتی خودش هم نداند چه میخواهد.
برای مثال از وی می پرسید آیا حاضرید محصول ما را به دیگران معرفی کنید و پاسخ می دهد بلی ، اما در عمل میبینیم هیچ کدام از آنها حتی خودشان از محصول ما استفاده نمیکنند چه برسد به معرفی!
4- تعداد بالای سوالات باعث شود پاسخنامه ناقص پر گردد.
چالش اینجاست که اگر تعداد سوالات بالا باشد نرخ پاسخ پایین است و اگر تعداد سوال پایین باشد نمیتوان براحتی از روش های تله گذاری و تحلیل های متوع از داده ها استفاده کرد.
5- تعداد قابل توجهی از گروه مخاطب ممکن است توانایی باز کردن لینک و پرسشنامه آنلاین را نداشته باشند.
تحقیقات نشان میدهد که درصورتی که گروه مخاطب شما افراد میان سال به بالا باشد از کلیک کردن روی لینک هراس دارند و آن را فرایند پیچیده ای میدانند.
بنابراین در هر پروژه به موارد بالا توجه کنید و برایش تصمیم گیری کنید. این را در نظر داشته باشید تنها روش نظرسنجی و تحقیقات برگزاری پرسشنامه آنلاین نیست. برای آنکه به سوالات خود پاسخ دهید در بسیاری از موارد بهتر است از رفتار مصرف کننده داده استخراج کنید و آن را تحلیل کنید. برای مثال بجای پرسیدن اینکه ظاهر کدام محصول بهتر است از تعداد بازدید و تعداد خرید در یک جامعه آماری کوچک شده به این نتیجه برسید که کدام از دید کاربر بهتر است.
در مواردی که دیگر داده ای ندارید مستقیم سراغ اولین گزینه ای که به ذهنتان میرسد نروید، شما روش های متنوعی را میتوانید برای تماس با مخاطبین و پرسیدن سوالاتتان اجرا کنید. یکی از این روش ها مصاحبه آنلاین، تلفنی و حضوری میباشد. در uCheck امکان استفاده از اپلیکیشن نظرسنجی بصورت آفلاین نیز هست و میتوانید بدون نیز به اینترنت به راحتی به سطح شهر بروید و با مخاطب خودتان روبرو شوید تا روراستی را در حین پاسخ دادن به سوالاتتان مشاهده کنید.
روش های دیگر بسیاری نیز وجود دارد تا شما در هر پروژه بهترین آن ها را انتخاب کنید (پیشنهاد میکنم با افراد خبره و با تجربه در این زمینه مشورت کنید).
پس از روبرو شدن با اینگونه مشکلات به این نتیجه رسیدیم مهمتر از نرم افزار و ابزارهای نظرسنجی، دانش استفاده از آنها است، بنابراین در uCheck علاوه بر امکانات متنوع، مدیر موفقیت متعهد شده است تا کاربران در مسیر درست قرار بگیرند و از ابزارها به درستی استفاده کنند. به اشتراک گذاری این تجربیات با کاربران علاوه بر موفق شدنشان، موجب وفاداری آنها نیز شده است.
درصورتی که سوال و نظری در زمینه این مقاله دارید لطفاً کامنت کنید.
امیرعلی حسینخان
پاییز 1400
