چکیده:
صنعت لوازم خانگی در ایران از سابقه قابل توجهی برخوردار بوده و توانسته در شرایط بسیار سخت همچون دفاع مقدس و جنگ تحمیلی نیز به استقلال لازم برسد. پیشرفت این صنعت در حالی رخ داده که ایران در سخت‌ترین شرایط خود از نظر مشکلات داخلی و خارجی قرار داشته است.
تولیدات کشور ایران
در دهه اخیر شرایط تحمیلی بر ایران باعث شده سرعت رشد صنعت لوازم خانگی نسبت به سایر کالاهای وارداتی کند شود. از این رو سران دولت، برنامه‌ها و تکنیک‌های مختلفی را برای مرتفع کردن چنین مشکلاتی در نظر می‌گیرد. پیش از ارائه و بهره‌مندی از این نوع تکنیک‌ها و برنامه‌ها، ابتدا باید بدانیم چرا در سال‌های اخیر صنعت لوازم خانگی به جای پیشرفت و ترقی با رکود و اشکال مواجه شده است.
متاسفانه ایران به دلیل موقعیت منطقه‌ای و استراتژیک امنیتی خود با تحریم‌های مختلفی مواجه شده است. مسئله تحریم، مشکلات بسیاری همچون تهیه مواد اولیه مورد نیاز برای تولید، عدم تنوع و خلاقیت در محصولات، عدم امکان سرمایه‌گذاری برای گسترش و توسعه محصولات، افزایش قیمت تولید محصول، بالا رفتن نرخ ارز، نامطمئن بودن از آینده محصولات و رکود اقتصادی برای صادرات لوازم خانگی را به همراه داشته است. در واقع ایران اکنون به‌عنوان کشوری در سطح منطقه و جهان فعالیت می‌کند که آینده اقتصادی مبهمی دارد و همین مسئله روند تولید لوازم منزل و صادرات آن را نامطمئن کرده است.
اگرچه بسیاری از کارشناسان اقتصاد و سران دولت، صادرات و فعالیت در سطح منطقه و وسعت جهانی را کلید حل مشکلات تولید لوازم خانگی می‌دانند اما این موضوع نیاز به بررسی و تحلیل موشکافانه دارد. صنعت لوازم خانگی ایران توانست به شکل مقطعی همزمان با سایر رقبا در تولید این محصولات پیش برود و تکنولوژی خود را ارتقاء بخشد اما بعد از گذشت مدتی، از سایر رقبای لوازم خانگی عقب افتاد. ضمن اینکه بخش قابل توجهی از بازار داخلی و خارجی خود را از دست داد. در چنین شرایطی، برندهای معروف، معتبر و قدیمی در عرصه این تولیدات از بین رفتند و برندهای جدیدی وارد بازار شدند.
این برندها تولید کننده‌های خوبی برای محصولات بودند و توانستند بخش قابل توجهی از بازار را در اختیار بگیرند. همچنین توانستند صادرات گسترده‌ای نیز در سطح جهانی به وجود آورند. این موضوع نشان می‌دهد که صنعت لوازم خانگی هنوز فعال و پویاست و می‌تواند به شکل مستمر به فعالیت خود ادامه دهد. برای اینکه بتوانید به پیشرفت قابل توجهی در تولید لوازم منزل برسیم، باید صادرات پویا داشته باشیم. برای به دست آوردن صادرات پویا نیز رسیدن به بازار مطمئن برای فروش محصولات، عدم تکیه به اقتصاد نفت، بهبود وضعیت تولید کالاهای داخلی، تکیه بر اقتصاد قابل رقابت و پایدار در بازار جهانی و ... اهمیت دارد.
صادرات می‌تواند نجات‌بخش صنعت لوازم خانگی باشد. به شرطی که حمایت و سیاست‌های لازم دولت در زمینه توسعه صادرات انجام شود. یکی از مسائل مهم در به وجود آمدن مشکلات صادرات و واردات، افزایش هزینه ارز است. این مسئله، نوسانات اقتصادی بازار ایران را افزایش می‌دهد و سهم بازار جهانی را برای عرضه و فروش کالای ایرانی متزلزل می‌کند.
برای پیشرفت در صادرات، بخشی از اقدامات باید توسط سران دولت و وزیران اقتصاد انجام شود. البته بهبود کیفیت کالاهای داخلی نیز در افزایش صادرات لوازم تاثیر قابل توجهی دارد. برای اینکه بتوانیم کالاهای متناسب با سطح رقابت جهانی تولید کنیم، باید از کارشناسان متخصص و باتجربه بهره‌مند شویم. کارشناسان وظیفه‌شناس می‌توانند محصولات با کیفیت و بهینه را به بازار جهانی عرضه کنند.
خوشبختانه کشور ایران در زمینه تولید انبوه لوازم منزل جایگاه مناسبی دارد اما این لوازم هنوز از نظر کیفیت نیاز به ارتقاء دارند. از مشکلات دیگری که سد راه صادرات ایران شده باید به عدم بهره‌مندی از مواد اولیه ارزان اشاره کرد. برای حل این مشکل، ایران باید از کشورهای مجاز برای وارد کردن مواد اولیه کمک بگیرد.
در حال حاضر ارزش صادرات در صنعت لوازم خانگی به حدود ۳۰۰ میلیون دلار می‌رسد. کشور ایران در سال‌های گذشته بخش قابل توجهی از لوازم منزل را به کشورهای اتحادیه اروپا به‌ویژه ایتالیا، افغانستان، عراق، شمال آفریقا و سی‌آی‌اس صادر کرده اما حدود ۶۰ درصد این صادرات به کشور عراق بوده است. نهادینه کردن شبکه خدمات بعد از فروش در بازارهای داخلی و خارجی، بهبود کیفیت تولید و رقابتی کردن قیمت‌ها می‌تواند بازارهای مختلفی را برای عرضه و فروش لوازم منزل فراهم آورد.
در چنین شرایطی برای حفظ موقعیت تولیدات در بازار داخلی و خارجی، باید از قاچاق، پایین آمدن کیفیت محصولات و تولید، عدم توجه به بازارهای صادراتی و سلب امتیاز از رقابت‌پذیری جلوگیری نمود. این عوامل می‌توانند تاثیر نامطلوبی بر روی جریان صادرات داشته باشند.
ممنوعیت‌ها تاثیر قابل توجهی بر روی روند صادرات دارند. نبود قطعات، تکنولوژی ضعیف و نوآوری، رقابت با سایر کشورها برای تولید لوازم خانگی اهمیت بسیاری دارد. بسیاری از این قطعات در بازار داخلی کشور یافت نمی‌شوند. ضمن اینکه تولید آن‌ها نیاز به صرف هزینه و زمان بسیاری دارد. از این رو خرید این قطعات مقرون به صرفه‌تر از تولید آن‌هاست. برای توسعه صنعت لوازم خانگی و پیدا کردن بازار مناسب، باید ممنوعیت‌ها علیه ایران به تعدیل برسد. همچنین باید تولیدکنندگان ایران بازارهای محصولات خود را بشناسند و روابط خود را با آن‌ها گسترش دهند.
عراق یکی از مهم‌ترین بازارها برای ارائه محصولات مختلف ایرانی به‌ویژه لوازم منزل است. بهتر است برای عرضه محصولات به عراق از تکنیک‌های جدید و تحلیل‌های بازار کمک بگیریم. در این صورت سود بیشتری از صادرات لوازم خانگی به دست می‌آوریم. یکی از تکنیک‌های مهم برای صدور کالا به عراق می‌تواند راه اندازی شرکت‌های لیزینگ برای فروش و عرضه کالاهای ایرانی باشد. این موضوع در راستای تولید محصولات منزل نیز حائز اهمیت است.
جمع‌بندی
کشور ایران با چالش‌های اقتصادی بسیار مواجه بوده و این موضوع بر روند صادرات و واردات کشور تاثیر بسیاری دارد. لوازم خانگی ایران توانسته‌اند در مقطع زمانی خاص، رشد مناسبی داشته باشند. برای تثبیت موقعیت صادرات این لوازم در بازار جهانی، باید تدابیر مختلفی همچون افزایش کیفیت محصولات، تامین مواد اولیه، از بین بردن محدودیت‌های تجاری و... را در نظر داشت. در واقع انتخاب الگوی مناسب برای توسعه و گسترش تولید محصولات می‌تواند وضعیت صادرات را به وضعیت پایدار و بهینه برساند و سوددهی لازم را به همراه داشته باشد.
