رایانش ابری به معنی ارائه خدمات محاسباتی، ذخیره سازی داده و برنامه‌های کاربردی از طریق اینترنت است. در رایانش ابری، مجموعه‌ای از منابع مانند سرورها، ذخیره سازی داده‌ها و برنامه‌های کاربردی بر روی یک شبکه اینترنت قرار دارند و کاربران می‌توانند با استفاده از این شبکه به منابع ابری دسترسی پیدا کنند. خدمات ابری همچنین شامل خدمات شبکه، امنیت و مدیریت داده هستند.
با توجه به رشد روز افزون تکنولوژی، رایانش ابری به یکی از پر استفاده ترین راه حل ها برای ارائه خدمات در حوزه فناوری اطلاعات تبدیل شده است. استفاده از خدمات ابری به کسب و کارها و سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا با کاهش هزینه‌ها، افزایش قابلیت دسترسی، بهبود کارایی و افزایش امنیت، عملکرد خود را بهبود بخشند. به عنوان مثال، شرکت‌های کوچک می‌توانند با استفاده از خدمات ابری به سرعت به سرویس‌های محاسباتی پیچیده دسترسی پیدا کنند، در حالی که شرکت‌های بزرگ می‌توانند با استفاده از خدمات ابری، هزینه‌های خود را کاهش داده و قابلیت اطمینان بیشتری در ارائه خدمات به مشتریان خود داشته باشند.
رایانش ابری (Cloud Computing) به مجموعه‌ای از خدمات رایانشی اشاره دارد که بر اساس مفهوم دسترسی به منابع مشترک، از طریق اینترنت، به کاربران ارائه می‌شوند. در رایانش ابری، منابع مانند پردازشگر، حافظه، شبکه و سرویس‌های مرتبط با آنها، از راه دور و به صورت مجازی به کاربران ارائه می‌شوند. خدمات ابری شامل سرویس‌های مختلفی مانند ذخیره‌سازی ابری، محاسبات ابری، شبکه ابری و... می‌شوند. به طور کلی خدمات ابری باعث کاهش هزینه‌ها، افزایش امنیت و مقیاس‌پذیری، بهینه‌سازی عملکرد و افزایش توانایی دسترسی به منابع رایانشی می‌شوند.
در قراردادهای خدمات ابری باید به مسائل حقوقی مختلفی توجه شود. برخی از این مسائل عبارتند از:
مشتریان و ارائه‌دهندگان خدمات ابری در قراردادهای خود باید به مواردی اشاره کنند که می‌تواند به عنوان مسئولیت‌های متقابل آنها مطرح شود. برخی از این مسئولیت‌ها عبارتند از:
این موارد تنها چند نمونه از مسئولیت‌های متقابل مشتری و ارائه‌دهنده خدمات ابری هستند که در قراردادهای خدمات ابری باید مورد توجه قرار گیرند.
در رایانش ابری، حفاظت از اطلاعات شخصی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با این حال، به دلیل انتقال داده‌ها بین مکان‌ها و دسترسی‌های مختلف به آنها، مخاطرات امنیتی زیادی وجود دارد. برای حفاظت از اطلاعات شخصی کاربران، بسیاری از قوانین و مقررات در سطح جهانی و ملی تدوین شده‌اند که ارائه‌دهندگان خدمات ابری و کاربران باید آنها را رعایت کنند.
یکی از مهم‌ترین قوانین در این زمینه، مجموعه مقررات عمومی حفاظت اطلاعات (General Data Protection Regulation - GDPR) اتحادیه اروپا است که در ماه مه ۲۰۱۸ به تأیید رسید. این مجموعه مقررات شامل الزاماتی برای حفاظت از اطلاعات شخصی کاربران، اعلام تخلفات امنیتی و اطلاع رسانی به کاربران در مورد دسترسی به اطلاعات شخصی آنها است. همچنین بسیاری از کشورها نیز به‌طور مستقل قوانین و مقررات خود را در این زمینه تدوین کرده‌اند که ارائه‌دهندگان خدمات ابری و کاربران باید آنها را رعایت کنند.
در ایران نیز، قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مصوب 1388 و آیین نامه های اجرایی سال 1393 و 1394 به منظور حفاظت از اطلاعات شخصی کاربران در سطح کشور تدوین شده است. همچنین، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ایران نیز به‌طور مستقل دستورالعمل‌ها و مقررات خود را در این زمینه منتشر کرده است.
در رایانش ابری، امنیت و کیفیت خدمات دو عامل بسیار مهم هستند. امنیت به معنای حفاظت از اطلاعات مشتریان در برابر حملات و نفوذهای نامطلوب است. در همین راستا، ارائه‌دهندگان خدمات ابری باید از تکنولوژی‌های امنیتی مانند رمزگذاری داده‌ها، فایروال، سیستم تشخیص نفوذ، مانیتورینگ و ... استفاده کنند.
همچنین، تضمین کیفیت خدمات در رایانش ابری نیز بسیار مهم است. این به معنای ارائه خدمات با سرعت و کیفیت مناسب، در دسترس بودن خدمات و بدون قطعی می‌باشد. برای این منظور، ارائه‌دهندگان خدمات ابری باید از سیستم‌های پشتیبانی، مانیتورینگ و دیگر ابزارهای مرتبط استفاده کنند.
در این مورد، استانداردهایی مانند ISO 27001 و 27002 برای امنیت اطلاعات و ITIL برای مدیریت خدمات IT به‌عنوان راهکارهایی در نظر گرفته می‌شوند. همچنین، توافقنامه سطح سرویس (SLA) که در قراردادهای ارائه خدمات ابری بین مشتری و ارائه‌دهنده امضا می‌شود، شامل تعیین مسئولیت‌ها و تعهدات مورد نیاز در زمینه امنیت و کیفیت خدمات است.
به طور کلی، امنیت و کیفیت خدمات در رایانش ابری از جمله موارد حیاتی برای توسعه این فناوری است که نیازمند رعایت استانداردهای بین‌المللی و اقدامات امنیتی و کنترل کیفیت مناسب است.
قراردادهای خدمات ابری (Cloud Service Agreements) با قراردادهای سنتی در چندین جنبه متفاوتند. در قراردادهای خدمات ابری، اطلاعات و سرویس‌ها بر روی سرورهایی که در محیط ابری قرار دارند، ارائه می‌شوند و این قراردادها برای مدت زمان مشخصی امضا می‌شوند. در این قراردادها، شرایط ارائه خدمات، قیمت‌ها، سطح خدمات، حفاظت از اطلاعات شخصی، تضمین کیفیت و امنیت خدمات و مسئولیت‌های مشتری و ارائه دهنده خدمات، مشخص می‌شود.
با این حال، در قراردادهای سنتی، عملکرد قرارداد در دستورالعمل‌ها، مستندات و قوانین ذکر می‌شود. در این قراردادها، شرایط قرارداد و تعهدات طرفین، قیمت‌ها، سطح خدمات و مسئولیت‌ها به طور دقیق توضیح داده می‌شود.
بنابراین، قراردادهای خدمات ابری به دلیل خصوصیات مختص این نوع خدمات، نسبت به قراردادهای سنتی، با تفاوت‌هایی مواجه هستند.
رایانش ابری به عنوان یک فناوری نوین، موجب شده است که مفاهیم مالکیت فکری نیز در این حوزه به سرعت در حال تغییر و تحول باشد. در قراردادهای خدمات ابری نیز باید به مسائل مربوط به حقوق مالکیت فکری توجه شود. در این راستا، مسائلی مانند حقوق نشر و حق اختراع، می‌توانند مورد توجه قرار گیرند.
در قراردادهای خدمات ابری باید مشخص شود که هر یک از طرفین (مشتری و ارائه دهنده خدمات ابری) چه حقوقی در قبال محتوای مورد استفاده قرار گرفته دارد. همچنین، این قراردادها باید مفادی را درباره مسئولیت‌های هر طرف در صورت وقوع تخلف از حقوق مالکیت فکری شامل شود.
لازم به ذکر است که مشکلاتی مانند سرقت فکری در رایانش ابری نیز ممکن است پیش آید. به همین دلیل، توجه به حقوق مالکیت فکری در قراردادهای خدمات ابری امری حیاتی به شمار می‌رود.
نقش حقوق بازار، قراردادها و مقررات قانونی برای توسعه و استفاده از رایانش ابری و خدمات ابری بسیار حائز اهمیت است. این حقوق در بسیاری از زمینه‌های مختلف از جمله حفاظت از حقوق مالکیت فکری، حفاظت از اطلاعات شخصی، تضمین کیفیت خدمات، مسئولیت‌های متقابل مشتری و ارائه‌دهنده خدمات و غیره تأثیرگذار است.
در زمینه حفاظت از حقوق مالکیت فکری، حقوق تأیید و تأیید دوباره، حق کپی رایت، حقوق اختراع و حق تجاری‌سازی برای نرم‌افزارها و سرویس‌های ابری حائز اهمیت است. قوانین حفاظت از اطلاعات شخصی نیز به شدت در بخش‌هایی از رایانش ابری که با داده‌های حساس مشتریان سروکار دارند، مانند سلامتی، حسابداری و غیره مورد توجه قرار می‌گیرند.
علاوه بر حفاظت از حقوق مالکیت فکری و حقوق مصرف‌کنندگان، حقوق مربوط به تضمین کیفیت خدمات و تضمینات امنیتی نیز بسیار مهم است. بسیاری از قراردادهای خدمات ابری شامل تعهدات ارائه‌دهندگان خدمات در زمینه امنیت شبکه، پشتیبانی، تامین زمان‌بندی، سطح عملکرد و غیره هستند.
به طور کلی، حقوق و مقررات قانونی بازار رایانش ابری و خدمات ابری، در ایجاد اعتماد و اطمینان مشتریان نسبت به این فناوری‌ها و خدمات، و در نهایت توسعه پایدار و موفقیت بازار کمک می‌کنند.
در نتیجه، رایانش ابری و خدمات ابری امروزه به دلیل امکاناتی که ارائه می‌دهند، در صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات گسترش یافته‌اند. با این حال، همانند سایر فناوری‌های نوین، این فناوری نیز به چالش‌هایی مانند حفاظت از اطلاعات شخصی، حقوق مالکیت فکری، تضمین کیفیت و امنیت خدمات و ... برخوردار است. به همین دلیل، از اهمیت و نقش قوانین و مقررات در توسعه رایانش ابری و خدمات ابری نمی‌توان غفلت کرد. قراردادهای خدمات ابری نیز نیازمند در نظر گرفتن جنبه‌های خاصی همچون مسئولیت متقابل، حفاظت از اطلاعات شخصی، تضمین امنیت و کیفیت خدمات و حقوق مالکیت فکری هستند. از این رو، توجه به قوانین و قراردادهای مناسب و منظم، نقش مهمی در توسعه این فناوری پر کاربرد و پرمخاطره دارد.
