تصور عامه راجع به حواس انسان این است که انسان دارای پنج حس می‌باشد ( حواس پنجگانه ) ولی حقیقت چنین نیست حواس انسان خیلی بیشتر است .
اخیرا در این باره مقالات مختلفی را مطالعه کردم که از بین آنها تقسیم بندی حشمت الله دولتشاهی در کتاب مکانیسم آفرینش به نظرم بهترین آمد و قبل از اینکه به موضوع اصلی بپردازیم گریزی به این تقسیم بندی زده تا ابتدا حواس را شناخته و سپس راه های تقویت آن ها را بررسی میکنیم .
در ابتدا لازم است حواس را ه دو دسته کلی تقسیم بندی نماییم :
حواس آشکار
حواس پنهان
حواس آشکار شامل: حس ذائقه ـ حس شامه ـ حس ناطقه ـ حس شنوائی ـ حس بینائی ـ حس لامسه ـ حس شهوت
حواس پنهان شامل: حس عشق و محبت و جذبه ـ حس مغناطیس ـ حس شناسائی به عالم لایتناهی - حس تفکر ـ حس تخیل ـ حس اراده و اختیار ـ حس قدرت و توانائی و اجراء ـ حس وجدان و مسئولیت ـ حس حافظه ـ حس الهام ـ حس روشن‌بینی ـ حس تعادل ـ حس عکس‌العمل و دفاع ـ حس خستگی خواب و رؤیا
نزدیکی حواس به یکدیگر
حواس همه با یکدیگر مربوطند. محل همه ی حواس ما در مغز است و هر کدام از آلات مزبور را از مغز بردارند حس مربوط از کار می افتد.و برخی از آنها با بعضی از نقاط بدن مربوط و هر کدام به قسمت بخصوصی از بدن بیشتر تسلط دارند.
دلیل جدا بودن این حواس آن است که هرگاه یکی از آنها از بین برود بقیه کار خود را می کنند ( اگر لطمه به بقیه نخورده باشد )
بعضی قوا هستند که قدرتشان ازسایر قوا بیشتر است مثلاً قوه تفکر و وجدان و امثال آن. بعضی قوا تسلط به سایر قوا دارند مثل قوه وجدان.
مثلاً چشم می بیند که عمل بدی می کند ولی قدرت جلوگیری ندارد اما وجدان جلوگیری می کند.
حواس در انسان و حیوان
همه حواس بین انسان و حیوان مشترک است ولی بعضی حس ها در انسان قوی تر و برخی دیگر درحیوان نیرومندتر است مانند شامه درسگ و باصره در عقاب و حس الهام یا روشن بینی در بعضی حیوانات چنانکه قبل از وقوع زلزله از خانه ها می گریزند.
برای تقسیم بندی حواس بین انسان و حیوان می توان گفت که حواس حافظه، تفکر، روشن بینی، شهوت، وجدان و اراده در حیوان کمتر است بر عکس حس باصره، سامعه، شامه، ذائقه و دفاع در بعضی از حیوانات بیشتر است.
ورزش حواس
داشتن حواس سالم جزء حقوق شما است. اگر حس لامسه یا سامعه یاحافظه کم بود دلیل برآن است که از حقوق خود به وجه احسن استفاده نبرده پس باید حق آن را ادا کرده به وسیله توجه، ورزش، پرورش، پراتیک، تلقین و غیره آن را به اندازه طبیعی و متعادل رسانید
منبع و منشاء حواس
منبع و منشأ حواس از روح یعنی امر پروردگار است که هر چه هست از او است ولی حس های بشر جز ذره ناچیزی از قدرت روح نیست مانند حس قدرت و اجراء که جزء بسیارکوچکی از قدرت بی پایان یزدان است.
فرق اراده یزدان و انسان این است که اراده خدا منبع اصلی و لایتناهی است و اراده بشر به قدر ظرفی که دارد از آن استفاده می کند، ذره بسیار ناچیزی از آن است.
چه کنیم حواسمان خوب کار کند
حواس بیست و یک گانه که در بالا برشمردیم وقتی درست کار می کند که بدن انسان کاملا سالم باشد و از مواد معین و لازم به مقداری که احتیاج دارد نه بیشتر و نه کمتر استفاده نماید.
بدن انسان برای اینکه خوب کار کند و کلیه حواس او بتوانند به خوبی انجام وظیفه نمایند لازم است که ازتمام گروه های غذایی به تناسب معین تغذیه نماید.
آنچه میوه ها، روغن ها و مواد غذائی گوناگون در عالم هست برای بشر و سایر موجودات خلق شده و انسان باید از آنها استفاده کند.
منتها این مواد طبقه بندی دارد و از هر کدام باید به مقدار نیاز بدن استفاده شود اگر در اثر رعایت نکردن این دستور تعادل سلامتی به هم خورد و مختل شد عمل تمام آلات حواس نیز به هم خواهد خورد، به همین دلیل است که ملاحظه می کنید درحال تب انسان هذیان می گوید و مناظر مخوف در نظرش جلوه می کند یا اینکه فکرش درست کار نمی کند و اعمالی که به جا می آورد صحیح نیست.
بنابراین هرگاه بشری تندرست بود و قاعده سلامتی را چنانکه گفته شد رعایت کرد حواس او مرتب و منظم است و چنین کسی می تواند با توجه و تمرین آن حس ها را پرورش نماید.
اما اگر سالم نبود فرضاً توجه و دقت به حواس مخصوص و پرورش آنها پیدا کند نمی تواند آن نتیجه را که شخص سالم می گیرد اتخاذ نماید.
این است که گفته شده عقل سالم دربدن سالم است و بشر وظیفه دارد دائماً ازخود مراقبت نموده و نگذارد سلامت او به هم بخورد.
و اما برخی امراض و لطمات هست که به حس معینی صدمه وارد می آورد خواه ظاهری باشد و خواه باطنی، ظاهری مثل اینکه چشم در اثر مرض کور شود یا اینکه از بیرون به او لطمه برسد، باطنی مثل مرض فراموشی که آلت حافظه صدمه دیده است.
فرق مرض عمومی حواس و مرض خاص یک حس معین این است که در مرض عمومی همه حس ها تا حدی مختل می شود اما در مرض خاص همان حس معین از کار می افتد.
مثلاً حس بینایی درحال تب کم و بیش نقصان می یابد و در مورد کوری به کلی از بین می رود.
اینکه مرض خاص هر حسی نیز این طور است که یا حس لطمه می بیند (مثل چشم درد) و یا اینکه از بین می رود (مثل کوری )
کور حس باصره ظاهری را از دست داده ولی آلت باصره روشن بینی را دارا است.
پس نکات بالا را حتی المقدور درنظر داشته باشیم تا حواس ما خوب کار کند.
برگرفته از سایت وحدت نوین جهانی
