یکی از چالش برانگیز ترین و داغ ترین بحث های مربوط به خانواده در جامعه امروز ایران این است که هزینه های جاری خانواده ( هزینه خورد و خوراک، مسکن، آموزش، درمان وسلامت، تفریح و ....) چطور باید بین زن و مرد تقسیم گردد. در حقیقت سوال این است که " زن و مرد هر یک چه بخشی از هزینه های مالی خانواده را باید تقبل کنند ؟ " . در این متن می خواهم پاسخ به این سوال را از دیدگاه های مختلف بررسی کنم و در نهایت نظر خود را در این مورد بیان کنم .
از منظر اینکه در یک خانواده چه کسی فعالیت اقتصادی دارد، خانواده ها به دو دسته تقسیم می شوند:
دسته اول: خانواده هایی که در آنها تنها یک نفر یعنی زن یا مرد فعالیت اقتصادی دارد.
دسته دوم: خانواده هایی که در آنها هم زن و هم مرد فعالیت اقتصادی دارند.
در دسته اول تکلیف اینکه چه کسی باید هزینه های جاری خانواده را متقبل شود، کاملا مشخص است. در این حالت کسی که کار می کند باید تمام هزینه های خانواده را متقبل شود. اما در دسته دوم تکلیف مشخص نیست چراکه هر دو نفر دارای فعالیت اقتصادی هستند. در اینجا از اینکه در شرایط اقتصادی بسیار بد کنونی باید هم زن و هم مرد فعالیت اقتصادی داشته باشند تا از عهده هزینه های خانواده بر بیایند صرف نظر می کنیم. در اینجا ما فرض می کنیم که درآمد مرد به تنهایی کفاف تمام هزینه های خانواده را می دهد. البته در نظر گرفتن این فرض از کلیت استدلال ها و منطق های آورده شده کم نمی کند.
در دسته دوم، بسیاری از زنان ایرانی در پاسخ به این سوال می گویند : " مرد سرپرست خانواده است و او باید تمام هزینه های خانواده را متقبل شود. درآمد ما هم فقط برای خودمان است و اگر دوست داشتیم در برخی از موارد در تامین هزینه ها به شوهر خود کمک می کنیم ولی ما هیچ مسوولیتی در این خصوص نداریم و در آن موارد هم داریم به شوهر خود لطف می کنیم." در قرآن، در آیه 34 سوره نساء ترجمه دکتر قمشه ای آمده است: "مردان را بر زنان تسلط و حق نگهبانی است به واسطه آن برتری که خدا برای بعضی بر بعضی مقرر داشته و هم به واسطه آنکه مردان از مال خود نفقه دهند، پس زنان شایسته مطیع شوهران و در غیبت آنان حافظ (حقوق آنها) باشند از آن رو که خدا هم (حقوق زنان را) حفظ فرموده است و زنانی که از نافرمانی آنان (در حقوق همسری) بیمناکید باید نخست آنان را موعظه کنید و (اگر مطیع نشدند) از خوابگاه آنان دوری گزینید و (اگر باز مطیع نشدند) آنان را ترک کنید، چنانچه اطاعت کردند دیگر راهی بر آنها مجویید، که همانا خدا بزرگوار و عظیم الشأن است." در این آیه به صراحت عنوان شده که مرد باید سرپرست خانواده باشد و زن باید از اون فرمان برداری کند. بخش اول این آیه با نظر بسیاری از زنان ایرانی تطابق کامل دارد، اما آیا سایر نظرات این افراد با بقیه آیه تطابق دارد؟ اینکه آنها می گویند : " در اسلام مرد به عنوان سرپرست خانواده معرفی شده " کاملا درست است و به همین دلیل زن برای انجام بسیاری از کارها باید از همسر خود اجازه بگیرد. برای مثال برای خروج از کشور زن باید از همسر خود اجازه بگیرد. اگر یک زن ایرانی همسر خود را سرپرست خانواده می داند پس باید تمام قوانین منتج از این مورد را نیز قبول کند. هیچ کس نمی تواند با قوانین و نظرات عنوان شده در دین اسلام به صورت گزینشی عمل کند. اگر کسی امری را قبول دارد باید به تمام نتایج حاصل از آن امر تمکین کند.
از آنجایی که رابطه زن و مرد باید یک رابطه عادلانه و پایاپای باشد، نظر من به این گونه است که زن و مرد باید درآمد های خود را با هم جمع بزنند و سپس مخارج خانواده را بر این عدد تقسیم کنند. منطقا جواب این تقسیم باید یک عدد کوچک تر از یک باشد. حال عدد حاصله باید در درآمد هر یک ضرب شود و نتیجه ضرب که سهم هر یک از هزینه های خانواده است باید از درآمد هر یک به منظور پرداخت هزینه های خانواده کسر گردد. حال زن و مرد می توانند بقیه درآمد خود را بر اساس میل و عقیده شخصی خود هزینه کنند. نکته بعدی این است که طرف مقابل هیچ حق و مسوولیتی در قبال نتایج حاصل از هزینه این مبلغ ندارد. مثلا اگر مرد با پس انداز این مبلغ توانست ملک یا ماشینی خریداری کند، زن هیچ حقی در آن ندارد و بلعکس.
نظام مالی فوق الذکر رابطه دو طرفه و پایاپای زن و مرد در خانواده را تضمین می کند چراکه نگاهی نسبی و نه مطلق به درآمد های آنها دارد.
