در این عمل، تحت شرایط بیهوشی عمومی، وسیله ای تلسكوپ مانند از طریق دهانۀ رحم وارد حفرۀ رحم می شود. سپس پزشك رحم و دیواره های رحمی را از نظر وجود انواع چسبندگی های داخلی رحم، پولیپ یا فیبروم، با مشاهده مستقیم بررسی می کند. هیستروسكوپی، جنبۀ درمانی هم دارد كه برای از بین بردن چسبندگی ها، برداشتن پولیپ یا فیبروم دیوارۀ رحمی و نیز انجام بیوپسی های متعدد به کار می روند.
هیستروسکوپی یک روش تشخیصی - درمانی است که در بیماری‌های زنان و نازایی کاربرد دارد. پزشک با استفاده از این روش می تواند داخل رحم را به طور مستقیم بررسی کند. این روش معمولاً در خونریزی های شدید دوران قاعدگی، قاعدگی‌های طولانی مدت، خونریزی و لکه‌بینی در فواصل بین قاعدگی و در ارزیابی بیماران نابارور، برای تشخیص علت خونریزی و بررسی داخل حفرۀ رحم انجام می‌شود (هیستروسکوپی تشخیصی) چنانچه ضمن انجام این روش، کار درمانی نیز انجام شود، هیستروسکوپی درمانی نامیده می شود.
هیستروسکوپی تشخیصی:
هیستروسکوپی یک روش تشخیصی با ارزش در بررسی ناباروری، سقط مکرر و خونریزی غیر طبیعی رحمی است. هیستروسکوپی تشخیصی برای بررسی داخل رحم استفاده می شود و در تشخیص وضعیت غیر طبیعی رحم مانند فیبروم داخلی، اسکار (بافت ناشی از التیام زخم) و چسبندگی، پولیپ (توده بافتی) و اختلال های مادرزادی کمک کننده است.
هیستروسکوپی تشخیصی تحت بی حسی موضعی یا بی هوشی عمومی خفیف انجام می شود. برای کاهش خطر در صورت بارداری احتمالی، هیستروسکوپی تشخیصی معمولاً پس از قاعدگی انجام می شود.
برای انجام هیستروسکوپی ابتدا فرد در وضعیت مناسب (پوزیشن لیتوتومی) قرار می گیرد، سپس دهانه رحم (سرویکس) پس از بی هوشی با استفاده از ابزار مخصوص، برای عبور هیستروسکوپ و دیگر ابزار لازم باز می‌شود. هیستروسکوپ یک ابزار میله مانند باریک است که در انتهای آن دوربین حساسی قرار دارد. این وسیله از کانال دهانۀ رحم به قسمت تحتانی رحم وارد و سپس گاز دی اکسید کربن و یا محلول‌های خاص از طریق آن به حفره رحمی منتقل می شود. این گاز یا محلول، حفرۀ رحمی را باز و پزشک را قادر می‌کند تا قسمت های داخلی رحم را کاملاً بررسی کند.
هیستروسکوپی درمانی:
با هیستروسکوپی درمانی می توان بسیاری از ضایعات کشف شده در جریان هیستروسکوپی تشخیصی را درمان کرد. هیستروسکوپی درمانی هم زمان با لاپاروسکوپی تشخیصی نیز قابل انجام است. هیستروسکوپی درمانی شبیه هیستروسکوپی تشخیصی است، ولی هیستروسکوپ مورد استفاده پهن تر است تا وسایل جراحی مانند قیچی، فورسپس نمونه برداری، لیزر، الکترود و .... از طریق هیستروسکوپ وارد رحم شوند.
با این عمل درمانی، فیبروم، بافت اسکار و پولیپ از داخل رحم برداشته می شود. بعضی از اختلال‌های مادرزادی نیز، مثل سپتوم رحمی ( تیغۀ داخل رحمی)، از طریق هیستروسکوپ قابل اصلاح است. پس از ترمیم، معمولاً سوند ادراری فولی یا IUD داخل رحم گذاشته می شود تا از ایجاد بافت اسکار و چسبندگی دیواره‌های رحم جلوگیری شود. پس از جراحی برای مهار عفونت و تحریک ترمیم اندومتر، ممکن است آنتی‌بیوتیک و یا داروهای هورمونی تجویز شود.
زمانی‌که علت خونریزی شدید رشد بیش از حد آندومتر است و بیمار تمایل به هیسترکتومی ندارد، برای جلوگیری از خونریزی شدید رحمی می توان از روش هیستروسکوپی درمانی برای برداشت آندومتر استفاده شود. لاپاروسکوپی تشخیصی نیز می تواند هم‌زمان انجام شود تا پزشک بتواند داخل و خارج رحم را هم زمان ببیند.
عوارض هیستروسکوپی بسیار نادر و به ندرت تهدید کننده است. شایع ترین عارضۀ نادر، سوراخ شدن رحم است اما معمولاً سوراخ ایجادشده خود به خود ترمیم می شود و به ندرت احتیاج به جراحی ترمیمی دارد.
عوارض نادر دیگری که مربوط به محلول مصرف شده برای بازکردن لوله‌های رحمی است، شامل تورم ریه، اختلال تنفسی، اختلالات انعقادی، کاهش حرارت بدن و واکنش‌های شدید آلرژی است. عوارض مربوط به هیستروسکوپی درمانی شامل صدمه به اندام های داخل شکمی و خونریزی است و عوارض تهدید کنندۀ آن بسیار نادر است.
بعد از انجام هیستروسکوپی ممکن است برای چند روز ترشح واژینال و درد وجود داشته باشد. نزدیکی برای چند روز و تا زمانی که خونریزی وجود دارد، ممنوع است. فعالیت طبیعی پس از 2-1 روز برقرار می‌شود. اگر سوند ادراری فولی در رحم گذاشته شده باشد، پس از چند روز برداشته می‌شود. درمان هورمونی چند هفته پس از جراحی ادامه می‌یابد.
در گذشته، تشخیص و اصلاح اختلالات زنان به جراحی‌های بزرگ و بستری شدن احتیاج داشت، اما لاپاروسکوپی و هیستروسکوپی باعث شده است که پزشکان این اختلالات و ضایعات را به طور سرپایی تشخیص دهند و درمان کنند.
