امیرحسین مجیری
امیرحسین مجیری
خواندن ۶ دقیقه·۵ سال پیش

مقایسه دو فرهنگ فارسی‌آموز دهخدا و کانون زبان ایران

فرهنگ های زبان‌آموز فرهنگ‌هایی برای کمک به یادگیری یک زبان هستند. در فرهنگ های یک‌زبانه‌ی زبان‌آموز واژه ها بسیار ساده توصیف می شوند تا زبان آموزان بتوانند به راحتی معنی واژه را بیابند.

در زبان فارسی دو فرهنگ فارسی آموز تک زبانه منتشر شده است که هر دو نوشته ی بهروز صفرزاده و بر اساس پیکره ی فارسی امروز (از حمید حسنی) هستند. اولین کتاب سال 1388 با نام «فرهنگ زبان آموز فارسی (سطح مقدماتی)» منتشر شده است و کتاب دوم امسال (1398) با نام «فرهنگ فارسی آموز دهخدا (بر مبنای پیکره ی فارسی امروز)».

فرهنگ زبان آموز فارسی و فرهنگ فارسی آموز دهخدا
فرهنگ زبان آموز فارسی و فرهنگ فارسی آموز دهخدا

کتاب اول: فرهنگ زبان آموز فارسی

این کتاب بر مبنای کتاب «واژه های پرکاربرد فارسی امروز (بر مبنای پیکره ی یک میلیون لغتی)» (1384) از حمید حسنی نوشته شده است:

  • تعداد صفحات: 1226 صفحه
  • رنگ: دورنگ. واژه ها به رنگ آبی و توضیح آنها به رنگ سیاه.
  • اندازه ی صفحات: تقریبن 25 در 19 سانتی متر
  • نویسنده: بهروز صفرزاده
  • مدیر هنری: حسین معینی (مسئول تهیه ی تصاویر فرهنگ)
  • تصویرسازان: کورش مرادیان، ستاره کاوه و زهرا شکریان
  • چاپ اول: 1388
  • تاریخ نگارش مقدمه: فروردین 1388
  • ناشر: کانون زبان ایران (مدیر بخش فارسی: زهرا عباسی)
  • تعداد مدخل: 5300
  • تعداد مثال: 27000
  • تعداد واژه های پیکره (حمید حسنی): 1.000.000 واژه (یک میلیون واژه)
  • طبقه بندی دستوری واژه ها و اصطلاحات: اسم، پسوند، پیشوند، حرف اضافه، حرف ربط، شبه جمله، صفت، ضمیر، فعل و قید (این موارد در [] آمده اند).
  • با تشکر از: محسن گلدانساز (رئیس سابق کانون زبان ایران)، قاسم حقیقت طلب (رئیس کانون زبان در زمان نوشتن مقدمه ی کتاب: فروردین 1388)، محمد ناصری (مدیر سابق بخش فارسی کانون زبان ایران برای فراهم کردن سرمایه ی تهیه ی فرهنگ)، حمید حسنی (تهیه ی پیکره، مرور متن فرهنگ، تهیه ی پیوست ها و...)، علی رضا امامی، اردوان امیری نژاد، زهرا جعفری، مرتضی قاسمی، فریبا قطره، سعید لیان، پژمان فیروزبخش (گروه فرهنگ نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی) و فرزانه خدادادی (همسر بهروز صفرزاده)

واژه‌های پرکاربرد زبان فارسی با کادری دور واژه متمایز شده اند.

یک صفحه از فرهنگ زبان آموز فارسی
یک صفحه از فرهنگ زبان آموز فارسی

بخش های دیگر کتاب

  • پیش گفتار
  • مقدمه

نویسنده در مقدمه نوشته است: کتاب ساده ترین و پرکاربردترین واژه های فارسی امروز (روزمره) را دارد که بر اساس همان کتاب «واژه های پرکاربرد» و شم زبانی نویسنده استخراج شده اند. همچنین گفته شده که حمید حسنی کل فرهنگ را خوانده و نکاتی را یادآور شده است و همچنین پیوست های فرهنگ را تهیه کرده است. فهرست های آماری و بسامدی گوناگونی از واژه های فارسی هم در اختیار بهروز صفرزاده گذاشته است که البته نشانی از این فهرست ها در این کتاب نیست.

  • راهنمای استفاده از فرهنگ

هر واژه تعریف، مثال، حرکت گذاری، آوانگاری و تکیه ی آوایی (برای برخی واژه ها) دارد. برای مصدر افعال بن ماضی و بن مضارع ذکر شده است و برای اسامی حالت جمع. ترکیب ها در جاهای مختلفی آمده اند. «از دست دادن» در «ا» آمده و «از خدایش بودن» زیرمجموعه ی «خدا».

برای تعریف واژه، از جمله های کامل (full sentence) استفاده شده است مانند: «شنبه: شنبه اولین روز هفته است». گاهی از واژه های هم معنی و گاهی از واژه های متضاد هم استفاده شده است. برای نشان دادن هم معنی بودن دو واژه از «همان ... است» استفاده شده است و برای دریافت معنی باید به واژه ی دوم مراجعه شود. مثلن: «اقرار: اقرار همان اعتراف است». که یعنی باید به اعتراف مراجعه کرد. چیز در معنی عام به کار رفته و شامل جان داران هم می شود. بعضی واژه ها و اصطلاحات گفتاری (مانند این جوری، بهش، تپل و آخیش) هم تعریف شده اند. بعضی واژه ها تصویر هم دارند. دور واژه های پرکاربرد یک کادر سیاه کشیده شده است.

  • راهنمای تلفظ
  • جدول صرف فعل

گذشته ی ساده، گذشته ی استمراری، گذشته ی نقلی، گذشته ی بعید، گذشته ی نقلی استمراری، گذشته ی التزامی، مضارع ساده، مضارع التزامی، آینده، امر، صفت فاعلی و صفت مفعولی با یک مثال: «رفتن». شامل واژه به فارسی و تلفظ واژه.

  • اعداد و صفت های شمارشی و ترتیبی

اعداد اصلی (از یک تا یک میلیارد) و صفت های ترتیبی هر کدام (در مجموع 46 عدد)، اعداد اعشاری (شش مثال از این نوع عدد)، اعداد کسری (سه مثال) و درصد (پنج مثال): برای هر مورد عدد به فارسی و انگلیسی، عدد به حروف فارسی و تلفظ ذکر شده است.

  • نشانه های نقطه گذاری و ریاضی

شامل خود نشانه، نام نشانه به فارسی و نام نشانه به انگلیسی. مانند: «؛»: نقطه ویرگول، Arabic-Persian semicolon شامل 27 نشانه.

  • شکل های هندسی

شامل خود شکل، نام شکل به فارسی و انگلیسی شامل 19 شکل.

  • تقویم

تقویم تطبیقی 1400 ساله ی میلادی و هجری شمسی (از 1 تا 1400 شمسی معادل 622 تا 2021 میلادی) و چگونگی تبدیل این دو نوع سال.

  • تعطیلات رسمی سال 1385 (احتمالن چون کتاب برای این سال تهیه شده بوده اما در سال 1388 به چاپ رسیده است)

فارسی و فقط بر اساس تقویم شمسی بدون تطبیق با تقویم قمری

  • جشن ها، عیدها و عزاها

26 جشن و 23 عزا: فارسی و فقط بر اساس تقویم شمسی سال 1385 بدون تطبیق با تقویم قمری

  • نسبت های خانوادگی

فارسی به همراه توضیح فارسی و ترجمه به انگلیسی شامل 42 نسبت.

  • رایج ترین نام های ایرانی

600 نام رایج ایرانی به ترتیب الفبا با تفکیک نام های مردانه، زنانه و مردانه زنانه (با علامت مربع و دایره) و همچنین شکل کوتاه و خودمانی برخی نام ها و تلفظ هر نام.

  • احوال پرسی و تعارف

فارسی به همراه تلفظ هر عبارت شامل 37 عبارت.

  • استان های ایران، مراکز استان ها و مهم ترین شهرهای آنها

فهرست 30 استان (در آن زمان استان البرز وجود نداشت) به همراه مراکز آن ها، مهم ترین شهرها (جمعیت بالای 100.000 نفر طبق آمار سال 1375) و تلفظ نام هر استان و شهر.

  • نام های جغرافیایی و صفت های نسبی آنها

قاره ها و کشورها: شامل نام فارسی، نام انگلیسی، تلفظ و نام و تلفظ ملیت به فارسی و انگلیسی مانند: ویتنام: ویتنامی)

  • واژگان تعریف نگاری که شامل حدود 2600 واژه و اصطلاح است که کل فرهنگ با این واژه ها تعریف شده است.

کتاب دوم: فرهنگ فارسی آموز دهخدا

  • تعداد صفحات: 478 صفحه
  • رنگ: دورنگ. هزار واژه ی پربسامد به رنگ آبی و بقیه ی کتاب به رنگ سیاه.
  • اندازه ی صفحات: تقریبن 23 در 16 سانتی متر
  • نویسنده: بهروز صفرزاده
  • صفحه آرایی و طراحی جلد: مهدی تجلی
  • چاپ اول: 1398
  • تاریخ نگارش مقدمه: تیر 1398
  • ناشر: دانشگاه تهران، موسسه ی لغت نامه ی دهخدا و مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی
  • تعداد مدخل: 8000
  • تعداد مثال: نامشخص
  • تعداد واژه های پیکره (حمید حسنی): 90.000.000 واژه (نود میلیون واژه)
  • طبقه بندی دستوری واژه ها و اصطلاحات: اسم، پسوند، پیشوند، جمله، حرف اضافه، حرف ربط، شبه جمله، صفت، ضمیر، فعل و قید (این موارد در [] آمده اند). نسبت به کتاب قبلی، «جمله» اضافه شده است.
  • با تشکر از: علی درزی (رئیس موسسه ی لغت نامه ی دهخدا و مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی) برای تهیه ی سرمایه ی فرهنگ، اکرم سلطانی (سرپرست بخش تالیف در موسسه ی لغت نامه ی دهخدا)، حسن انوری برای دیدن بخش هایی از فرهنگ و راهنمایی، فاطمه مهدیان و مهدی هادی (مدرسان مرکز بین امللی آموزش زبان فارسی)، مهدی تجلی، حمید حسنی

بخش های دیگر کتاب

  • راهنمای استفاده از فرهنگ

در این بخش تقریبن همان مواردی گفته شده که در راهنمای کتاب قبلی هم ذکر شده بود.

یک صفحه از فرهنگ فارسی آموز دهخدا
یک صفحه از فرهنگ فارسی آموز دهخدا


مقایسه ی تعداد صفحات فرهنگ زبان آموز فارسی و فرهنگ فارسی آموز دهخدا
مقایسه ی تعداد صفحات فرهنگ زبان آموز فارسی و فرهنگ فارسی آموز دهخدا

مقایسه ی دو کتاب

در این نوشته نمی خواهم مفصل به مقایسه ی این دو فرهنگ بپردازم. چرا که این کار مستلزم بررسی دقیق، جداکردن واژه های کلیدی و آزمودن کتاب با کمک فارسی آموزان است. اما به طور کلی:

  • کتاب اول (فرهنگ زبان آموز فارسی) بزرگ تر و سنگین تر است و این باعث می شود فارسی آموز به سختی بتواند آن را برای استفاده های روزمره به کار بگیرد. اما کتاب دوم (فرهنگ فارسی آموز دهخدا) بسیار سبک تر و کوچک تر است.
  • کتاب اول پیوست های مفصلی دارد که کتاب را کاربردی تر می کند اما کتاب دوم پیوست های کمتری دارد و فقط به ذکر واژه ها و تعریف هریک بسنده شده است.
  • کتاب دوم تعداد مدخل بیش تری دارد و از پیکره ی بزرگ تری کمک گرفته است.
  • هیچ کدام از دو کتاب در پایان فهرست واژه های پربسامد فارسی یا حتا خود واژه های کتاب را به صورت فهرست وار نیاورده اند و این باعث می شود استفاده از دو کتاب سخت تر شود.
فرهنگ زبان آموزفرهنگ فارسی آموزپیکرهزبان فارسیآموزش زبان فارسی
بذارید بهش فکر کنم
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید