این مطلب یادداشتی است که هفته نامه ی «ستاره سینما» شنبه 13 اردیبهشت 1354 (شماره ی 86) به عنوان مطلب تیتر یک خود منتشر کرده است (صفحه ی 14، 15 و 37). در ادامه یکی از مطالب مرتبط دیگر این مجله را هم آورده ام. به جز متن این نوشته (که با توجه به لحن آن به نظر می رسد یک سرمایه گذار فیلم آن را نوشته است)، اعداد ذکرشده در نوشته جالب هستند.
در میان اسرار پنهانی و رمز و رازی که معمولن هنرپیشگان مشهور و صاحب نام جهان برای زندگی خصوصی و برخی از مسائل زندگی هنری شان قائل هستند، موضوع دستمزد و میزان و مقدار حقیقی آن نیز یکی از جمله اسرار و رازهای دست نایافتنی نام آوران دنیای سینماست.
بدین ترتیب که کمتر هنرپیشه ای در برابر پرس و جوی خبرنگاران مطبوعات و کنجکاوی مردم، حاضر می شود رقم اصلی و حقیقی دستمزد خود را افشاء نماید و این عدم ابزار واقعیت صرفن به دلایل خاص تجاری و ارتباط مستقیم آن با میزان محبوبیت و شهرت یک بازیگر در حیطه ی سینماست. به دیگر بیان، آگاهی به میزان و مقدار دستمزد یک بازیگر سینما و هم کم و زیاد آن، به سادگی می تواند نمایانگر حد و حدود محبوبیت تو در میان مردم باشد و این که فلان هنرپیشه چه ارزشی برای سرمایه گزار و تهیه کننده ی فیلم دارد. و پر معلوم است که این ارزشگزاری در مجموع یک نوع تعیین بهای تجاری صرف است و کمتر رابطه ای با هنرمند بودن و ارزش های کیفی بازیگر دارد. چه بسیار بازیگران هنرمند و مقتدری که به دلایل خاص تجاری و از نقطه نظر قرار نداشتن در بورس های تجارتی مورد پسند روز، کمتر مورد توجه و استفاده ی تهیه‌کنندگان قرار می گیرند و بر عکس. کم نیستند بازیگران و هنرپیشگان بی هنر و کم ارزشی که به صرف توجه و اقبال طبقه ی تماشاگر و به اصطلاح «گل» کردن در یک فیلم خاص، یک باره طرف هجوم بسیاری از سرمایه گزاران فیلم قرار گرفته اند. و به اضطرار همین بازار گرمی و توفیق ناگهانی است که یک باره شاهد افزایش دستمزد سریع و دور از انتظار بازیگران مورد نظر می شویم. در حالی که همین فزونی و تزاید دستمزد نیز ثابت نمانده و مداومت می یابد و بازیگران منظور که خود را با پیشنهادهای بسیار برای بازی در فیلم های مختلف روبرو می بینند، بار دیگر چاره ی کار را در عکس العمل نشان دادن جستجو می کنند و پرواضح است که این عکس العمل چیزی جز تقاضای دستمزد بیشتر برای فیلم های دیگر نیست!
و تعجب آور این که در این میان سازندگان و تهیه کنندگان فیلم ها نیز با پرداخت این مبالغ کلان و دور از قاعده، افزایش دستمزد هنرپیشه ی مزبور را صحه گذاشته و تایید می کنند. و حتا گاه پا از این نیز فراتر گذاشته و ضمن رقابت با یکدیگر مبالغی بیشتر و گزاف تر از حد درخواستی آن هنرپیشه را پیشنهاد می دهند، شاید که بازیگر مذکور را برای بازی در فیلمی از خود صید نمایند.
و بدین ترتیب عجیبی نیست که سیر صعودی دستمزد یک بازیگر سینما را بعد از توفیق تجارتی یک فیلم از او سرسام آور و حیرت آلود بیابیم. همچنان که بسیاری از بازیگران سینما بعد از موفقیت ... [؟] یک فیلمشان در میان جماعت سینمارو، مبالغی مبهوت کننده به عنوان دستمزد مطالبه کرده و اغلب نیز در کسب آن توفیق به دست آورده اند. و هرگاه که درصدد قیاس اولین دستمزدهای آنها با آخرین مبالغ دریافتی شان برای بازی در فیلم ها برآئیم، به این حقیقت پی خواهیم برد که برخی اوقات حتا افزایش دستمزد آنان ده تا بیست برابر بوده است!
و واضح است که یک همچه تغییر و تحولی در هیچ پیشه و کاری امکان پذیر نیست و در هیچ موردی از مشاغل و کارهای مختلف افزایش دستمزدی بدین سرعت و به این حد سرسام آور وجود ندارد.
غرض مقایسه حرفه ی بازیگری با سایر حِرَف و پیشه ها نیست، چرا که مورد سینما و بازیگری را می توان یک امر استثنایی و خاص به حساب آورد و همین طور تزاید و ازدیاد دستمزد بازیگران سینما را. با این همه در این حقیقت تردیدی نیست که در هر حرفه و شغلی -هرچند استثنایی نظیر سینما- نیز می باید اصول و قواعدی برقرار باشد، که تغییر و تحولات جاری در آن بر طبق همان اصول و موازین صورت پذیرد. فی المثل برای همین مورد افزایش میزان دستمزدها نیز باید قوانین و ضوابطی در نظر گرفته شود که مطابق با آن و با منظور داشتن کلیه ی اصول و جوانب کار، امر بالارفتن میزان دستمزد یک بازیگر به طریقی اصولی و نه این گونه بی رویه و بدون هیچ ضابطه و قاعده ای صورت بگیرد. تب بالا گرفتن دستمزدها که یک زمانی خاص هالیوود و بازیگران آن بود، در حال حاضر دامنگیر سینمای ایران نیز شده است و همان روش ستاره سازی و «سوپراستار»پروری در حد و معیاری وسیع تر و بی قاعده تر به مرزهای سینمای ایران نیز رسوخت کرده است. و در وضع حاصر این نوع «یکه شناسی» و ستاره سازی در آتمسفر سینمای ایرانی شکل حاد یک «گرفتاری» بزرگ را پیدا کرده است و کار چنان بی رویه و غیراصولی بالا گرفته است که حتا گاه با تعجب بسیار می بینیم که میزان دستمزد بزیگران یک [فیلم] به تنهایی با سایر مخارج و خرج تهیه ی فیلم همسانی و برابری می کند! و این از مواردی است که در هیچ کجای دنیا نمی توان مثابه و نظیری برایش پیدا کرد. فی المثل اگر «ریچارد برتن» به دنبال ماجرای عشق جنجال برانگیزش با «الیزابت تیلور» دستمزدی معادی یک میلیون و نیم دلار دریافت می دارد، مقدر قابل توجهی ا این دستمزد در وهله ی اول منشاء تبلیغاتی دارد و تازه اگر هم که میزان دستمزد مقرون به حقیقت باشد، در فیلمی از او استفاده می شود که میلیون ها دلار خرج برداشته و با نمایش در بازارهای مهم جهانی سودهای سرشار و عظیمی به جیب سازندگان آن فیلم ها سرازیر خواهدشد. از طرفی میزان محبوبیت و شهرت سوپراستارهای خارجی نه تنها خود به عنوان تضمینی از قبل فروش فیلم ها را ضمانت می کند، بلکه حد و حدود همین اشتهار و محبوبیت ها نیز خود حکم پول نقد را برای سازندگان و تهیه کنندگان آن فیلم ها دارد. بدین معنی که تهیه کننده و سرمایه گزار یک فیلم هالیوودی می تواند در قبال شهرت و میزان محبوبیت بازیگر فیلم خود از بانکها وام دریافت دارد و آنچه در قبال این وام به ودیعه گزاده می شود، چیزی به جز شهرت و محبوبیت هنرپیشه ی فیلم نیست! و دیگر این که در فضای خاص سینمای امروز ایران و در این موقعیت استثنایی که قدم های مثبت و امیدوارکننده ای در جهت بهتر شدن این سینما، از سوی سرمایه گزارانی که هیچ پشتوانه و تکیه گاهی جز اندیشه های جوان و در عین ال نویدگر ندارند، باید چهره های محبوب که خود تضمین برای بازگشت سرمایه و در نتیجه بقای این سینما هستند، بر طبق ضوابط و قوانینی در میزان دستمزدهای خود حد تعدیل را رعایت کنند و نه این که به دنبال توفیق یک فیلم، توقعات و خواستهای غیراصولی شان رویه ی تزاید گزارد. و بدین نکته نیز باید واقف بود که در موفقیت یک فیلم این تنها اکتر و بازیگر نیست که نقش عمده را بازی می کند، چرا که سایر عوامل نیز در موجودیت بخشیدن به موفقیت یک اثر مدخل و سهیم هستند.
ختم کلام این که مسئله ی افزایش دستمزد و تغییر در میزان ارزش های یک بازیگر امری است که به عنوان یک واقعیت نمی توان از آن چشم پوشید، و هر بازیگر باید به نسبت متعادل از این امکان بهره گیرد، در این حرف شکی نیست. بلکه حرف بر سر چند و چون این صعود است و سنجش نسبت و تناسب با وضع این سینما در این موقع خاص، که لزومن نمی تواند این چنین که هست باشد. این چنین بدون قاعده و بدون در نظر داشتن هیچ اصل و منطقی. حرف بر سر این بی رویه گی و بی قاعده گی ست...
اینک برای آگاهی بیشتر خوانندگان ستاره ی سینما با بررسی کامل که آمارگران ستاره ی سینما از دستمزد هنرپیشگان معروف به دست آورده اند، رقم دستمزدی را که برای بازی در هر فیلم هر یک از بازیگران دریافت می دارند، زیر تصاویر آنان قید می گردد.
ذکر این نکته لازم است که احتمالن هریک از این بازیگران به خاطر شکت در بعضی از فیلم های استثنایی ارقامی زیادتر و یا کمتر از دستمزد خود دریافت می دارند.
در شماره ی بعدی این مجله (شماره ی 87، 20 اردیبهشت 1354، ص 11) مطلبی با عنوان «گوگوش یکصد و پنجاه هزار تومان دستمزد می خواهد» چاپ شد:
بعد از توفیقی که فیلم ممل آمریکائی و همسفر به دست آورده است، فیلمسازان توجهشان به سوی گوگوش معطوف شده و در نظر دارند که از وی برای بازی در فیلم دعوت نمایند به همین علت گوگوش دستمزد خود را افزایش داده و درصدد است جهت بازی در فیلم هائی که به او پیشنهاد می شود یک صد و پنجاه هزار تومان دستمزد دریافت کند.
جالب است بدانید که وی طبق قراردادی که با کاباره باکارا به امضا رسانده در ازای دریافت ده هزار تومان در هر شب یک ساعت برنامه در کاباره ی مزبور اجرا می نماید.
گوگوش با آن که در سال گذشته از جهت موزیک سال کم کاری را پشت سر گذارده است معهذا هنوز موقعیت و محبوبیت خود را حفظ کرده و همچنان در صدر خوانندگان روز ایران قرار دارد.
در شماره های بعدی (شماره های 88 تا 90، اردیبهشت و خرداد 1354) فروش چند فیلم ایرانی به این ترتیب اعلام شده است:
