در جریان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که به مدت هشت سال ادامه داشت، کشور‌های زیادی در راستای حمایت از صدام و البته کسب منافع مالی بی‌شمار، برای فروش تسلیحات نظامی با یکدیگر رقابت می‌کردند؛ هرچند در نگاه اول این موضوع به نظر می‌رسد که در فروش اسلحه، مهمات و حتی تکنولوژی نظامی به عراق، دلالان نقش آفرین بودند، ولی میزان و حجم کمک‌ها به عراق در حدی بود که اگر بدون اطلاع دولت‌ها انجام نمی‌شد، به طور حتم عراق نمی‌توانست به سلاح‌های روز شرقی و غربی و تکنولوژی‌های پیشرفته نظامی دست یابد.صدام در دوران هشت ساله جنگ با ایران متوجه شد هرکسی و هر کشوری می‌خواهد سهمی از درآمد‌های نفتی این کشور را عاید خود کند و این همان موضوعی بود که باعث شد تا عراق در آن دوران به عنوان یکی از پنج کشور عمده خریدار اسلحه در جهان معرفی شود و فروشندگان اسلحه از هر نقطه جهان دلالان خود را به این کشور می‌فرستادند تا نظر صدام را برای خرید سلاح از آن‌ها جلب کنند.
فروش بالگرد با همکاری ژاپن
آلمان غربی هم مثل سایر کشور‌های اروپایی به نفت خلیج فارس وابسته بود به همین جهت ۳۵ سال بعد از فاجعه هیروشیما، آلمان غربی می‌خواست تکنولوژی را در اختیار عراق قرار دهد تا این کشور بتواند گاز مسموم‌کننده، موشک دوربرد و حتی بمب هسته‌ای بسازد، در حالی که آلمان غربی به موجب قوانین موجود، مجاز به فروش اسلحه نبود.
نفس وجود صنایع تسلیحاتی در آلمان غربی در دهه‌های ۱۹۵۰ مخفی نگاه داشته شد. بدین ترتیب که پس از گذشت سال‌ها همان شرکت‌های آلمانی که در زمان هیتلر در تولید بمب فعالیت می‌کردند، یکی یکی از میان خاکستر‌های جنگ دوم جهانی سر برآوردند.
«ام بی بی» یکی از این شرکت‌ها بود که هواپیمای جنگی تولید می‌کرد؛ این شرکت در سال‌های آخر دهه ۱۹۷۰ در زمینه ساختن بالگرد‌های جنگی و موشک‌های کوتاه‌برد تاکتیکی، شرکت پیشگامی بود.
بالگرد ۱۱۷ BK
«ام بی بی» وقتی می‌دید عراق چه پول‌هایی را صرف خرید سلاح می‌کند، غبطه می‌خورد که چرا شوروی و فرانسه از جانب این فروش‌ها سود‌های بسیاری را تصاحب کنند، ولی این شرکت به دلیل ممنوعیت قانونی نتواند سهمی از این سود بادآورده را نصیب خود سازد.
بر این اساس شرکت «ام بی بی» کوشید تا با یافتن راه فرار قانونی سهمی از سود مورد اشاره را نصیب خود سازد؛ به همین خاطر سرانجام راه فرار قانونی را پیدا کرد و تصمیم گرفت به گروه‌های فروش بین‌المللی ملحق شود؛ از این رو با شرکت «آئروسپاسیال» فرانسه کنسرسیوم «اورومیس سایل» (موشک اروپایی) را به وجود آورد که هزاران موشک ضد تانک و ضد هواپیما در سطح جهانی و عمدتاً عراق به فروش رساندند.
شرکت «ام بی بی» چند فقره فروش عمده بالگرد به عراق را به طرق مختلف مخفی ساخت که نخستین فقره آن، شامل ۲۰ فروند بالگرد BO ۱۰۵ بود که در سال‌های ۱۹۸۲ و ۱۹۸۳ از مونیخ به بغداد ارسال می‌شد؛ البته این محموله‌ها ابتدا به سوئیس منتقل می‌کردند و در انجا شرکتی به نام «سوئیس ترانس آر» سلاح‌های آتش سریع ساخت سوئیس و سایر سلاح‌های لازم را بر روی آن‌ها نصب می‌کرد.
بعد از آن به اتریش فرستاده می‌شد و در آنجا شرکت «دنتسل» وسایل مخابراتی و کنترل آتش را بر روی آن‌ها به اصطلاح سوار می‌کرد بعد از آن نیز «ام بی بی» تعداد ۱۲ فروند بالگرد سبک حمل و نقل ۱۱۷ BK را به عراق فروخت که محصول این شرکت با کاواساکی ژاپن بود.
علاوه بر این «ام بی بی» در زمینه صنایع موشکی نیز با بغداد همکاری داشت. به طور مثال یکی از سلاح‌های ساخته شده توسط این شرکت که از طریق مصر به عراق فروخته شد، موج انفجاری آن مشابه با انفجار یک بمب کوچک اتمی بود.
احداث زرادخانه‌های سلاح‌های غیر متعارف
بعد‌ها آلمان غربی دوشادوش شیمی‌دان‌ها، مهندسان موشکی و دانشمندان هسته‌ای عراق کار کردند تا یکی از متنوع‌ترین زرادخانه‌های سلاح‌های غیر متعارف را که در هیچ جای دنیا یافت نمی‌شد، به وجود آورند. به عنوان مثال عراق در سال ۱۹۸۱ قراردادی به ارزش ۲۱/۴ میلیون مارک با شرکت «تیسن راینشتال تکنولوژی» امضاء کرد که به ظاهر قرارداد آزمایشگاه یک دانشگاه بود، اما با استناد به قرارداد امضا شده آزمایشگاه شیمیایی «دیاله» بود که در «تیسن سلمان پاک» در حومه «سوبره» بنا شد و با نصب تجهیزات خاصی قادر بود قوی‌ترین ترکیبات مسموم‌کننده از جمله «پنتاکلرور فسفر» را بسازد.
فعالیت ۱۰۰ شرکت آلمانی در بغداد
آلمانی‌ها در بغداد سخت به فعالیت افتاده بودند، خرید کالا‌های آلمان غربی از طرف عراقی‌ها روز به روز بیشتر می‌شد به نحوی که بیش از ۱۰۰ شرکت آلمانی در بغداد فعال بودند. تعدادی از این شرکت‌ها مقر دائمی خود را بغداد قرار داده بودند به عنوان مثال شرکت «کارل کولب جی‌ام بی اچ» شرکت شیمیایی متوسطی از گروه «دراییچ» یکی از این شرکت‌ها بود که نمایندگی آن در بغداد فعالیت می‌کرد.
هلموت مایر» مدیر عامل شرکت «کارل کولب» و «فرانتسل» سهام دار عمده این شرکت با یک موسسه عراقی تازه تاسیس به نام «موسسه دولتی تولید آفت‌کش» (SEPP) قراردادی بستند که مجتمع کامل و بزرگ تولید سلاح شیمیایی را در سامره بنا کنند.
البته «هلموت مایر» می‌دانست که تولید گاز خفه‌کننده موضوعی است که در آلمان حساسیت برانگیز است؛ لذا می‌بایست با احتیاط کامل عمل می‌کرد. به همین جهت شرکتی به نام «پیلوت پلانت» در «دراییچ» دایر کرد تا کار طرح سامره را به آن واگذار کند.
ایجاد شش خط تولید سلاح شیمیایی
«کارل کولب» سرانجام شش خط تولید سلاح شیمیایی جداگانه به نام‌های «احمد»، «عانی»، «محمد»، «عیسی»، «مدار» و «قاضی» ایجاد کرد؛ بدین ترتیب که اولی را در سال ۱۹۸۳ و آخرین آن را در سال ۱۹۸۶ تکمیل کرد؛ این کارخانه از گاز خردل و اسید پروسیک تا گاز‌های عصبی «سارین» و «تابون» را تولید می‌کرد.
احداث پناهگاهی مجهز برای صدام
صدام از یک شرکت آلمانی در «اگسبورگ» به نام «بوسوائووکناور» خواست پناهگاه مطمئن‌تر و مجهزتری برای او در زیر کاخ ریاست جمهوری که در دست ساخت بود، بسازد. این پناهگاه در قعر ۳۰۰ پایی زیر رود دجله بنا می‌شد.
مشارکت زیمنس در طرح‌های موشکی
موسسه عمومی سعد در سال ۱۹۸۴ با «گیلد مایستر پروزکتا آو بایلفلد» شرکت سازنده ابزار ماشینی در آلمان غربی قراردادی را امضاء کرد که طرح، ساخت و راه اندازی یک مرکز تحقیق، توسعه و آموزش موشکی در نزدیکی موصل شهر شمالی عراق، مضمون و مفاد این قرارداد را تشکیل می‌داد. نام این طرح «سعد ۱۶» بود. این طرح معادل ۲۳۵ میلیون دلار و بنا به برآوردی، کل برنامه موشکی عراق، حدود ۹۵۰ میلیون دلار هزینه داشت.
در این طرح ۳۸ شرکت آلمان غربی فعالیت می‌کردند که در میان آن‌ها تعدادی از شرکت‌های بسیار بزرگ آلمانی مانند «ام بی بی»، «زیمنس»، «تیسن» و «راین» نیز حضور داشتند.
فروش ۸۶۰ میلیون دلار تکنولوژی
سطح همکاری‌های شرکت آلمانی «گیلد مایستر» با عراق در سطحی بود که فقط در سال ۱۹۸۴ رقمی معادل ۸۶۰ میلیون دلار تکنولوژی به عراق فروخت.
مشارکت در مجتمع شیمیایی «فلوجه» و «عکاشات»
شاید بلندپروازانه‌ترین طرح در میان همه پروژه‌ها مجتمع تازه تاسیس شیمیایی «فلوجه» بود که در ۶۰ کیلومتری غرب بغداد بر سر راه «رمادی» و نزدیک پایگاه هوایی «حبانیه» قرار داشت. در این پروژه کنسرسیومی از شرکت‌های آلمان غربی به رهبری «والتر توستی براسوائو» (WTB) و یک شرکت مشاور به نام «اینفراپلان» مشارکت داشتند.
کارخانه اصلی و اولیه این مجتمع را همان طراح کارخانه گاز سمی سامره، یعنی شرکت مهندسی آب WET از هامبورگ طرح ریزی کرد. بدین ترتیب ۱۰۰ تکنسین و کارگزار از آلمان غربی به عراق اعزام شدند تا بر ساخت و تاسیس خطوط تولید «سارین» و «تابون» نظارت کنند.
همچنین «کلاکنر اینداستریز» شرکت پتروشیمی آلمان غربی واقع در «دوریسبورگ» نیز در اوایل دهه ۱۹۸۰ مجتمع «عکاشات» را که نسخه دوم مجتمع فسفات «القائم» بود، احداث کرد؛ مجتمع‌هایی که جنگ افزار‌های شیمیایی تولید می‌کردند.
همچنین مجله آلمانی «اشترن» در گزارشی از صنایع بمب شیمیایی عراق، با اشاره به این‌که عراق از سال ۱۹۸۳ از این بمب‌ها علیه نیرو‌های ایرانی استفاده می‌کرد، نوشت: «وسعت منطقه کارخانه سموم جنگی عراق در نزدیکی شهر سامره، ۲۵ کیلومتر مربع بود که در آن دو ردیف سیم خاردار بلند داشت و به وسیله موشک‌های زمین به هوا از آن حفاظت می‌شد.»
اشترن افزود: «پس از آن‌که اسرائیل در سال ۱۹۸۱ مراکز اتمی را بمباران کرد و امید‌های عراق را برای استفاده از بمب‌های اتمی بر باد داد، عراق کارخانه سموم دفع آفات نباتی در سامره را تبدیل به کارخانه ساخت مواد سمی بمب‌های شیمیایی کرد و دست به ساخت «بمب اتمی فقرا» یعنی «گاز خردل»، «تابون» و «سارین» زد.
قسمت اعظم تأسیسات این کارخانه را شرکت آلمانی «پیلوت پلانت» برای قسمت‌های «احمد ۱ و ۲» این مجتمع را تامین کرده است.
کمک ۴۴۵ شرکت به راه افتادن ماشین جنگی عراق
ماشین مرگ‌آفرین صدام حسین تنها و تنها به یاری شرکت‌های غربی ساخته شد. قسمت اعظم ابزار‌های ماشینی، کامپیوتر‌ها و ابزار‌های آزمایشی مورد نیاز برای تولید موشک‌های دوربرد، بمب، گلوله، توپ و تفنگ را به صورت قانونی از شرکت‌هایی خریداری کرد که همگی پروانه صادراتی داشتند یک آمار سرانگشتی نشان می‌دهد که ۴۴۵ شرکت غربی در ساختن این ماشین مرگ و پرسود شرکت داشتند که یک‌سوم آن‌ها شرکت‌های آلمانی هستند.
امروزه دیگر ثابت شده است که بدون فن‌آوری آلمان، عراق قادر به تولید موشک‌های دوربرد «اسکاد B» نبوده است؛ فن‌آوری پیشرفته آلمان که در اختیار عراق قرار می‌گرفت به بغداد این امکان را می‌داد که برد موشک‌های اسکاد B را به ۶۰۰ کیلومتر افزایش دهد.
بدین ترتیب می‌توان گفت که دولت عراق از سال ۱۹۷۵ توسط ۸۰ کمپانی آلمانی، ۲۴ شرکت آمریکایی و حدود ۱۲ شرکت انگلیسی و چند شرکت سوئیسی، ژاپنی، ایتالیایی، فرانسوی، سوئدی، برزیلی و آرژانتینی تجهیزات دریافت کرد.
امیررضا برزوئی
استاد: دکتر علی‌اکبر حسنوند
منبع:defapress.ir
دفاع مقدس_دانشگاه آزاد تهران‌مرکز
