سال یک هزارو سیصد و نود و نه (1399) سالی پر از تجربه های جدید برای عموم مردم بود. سالی که اهمیت اینترنت و همینطور «تجارت الکترونیک» در آن بیش از پیش به همگان ثابت شد تا توفیق اجباری «کووید 19» حداقل در این زمینه باعث پیشرفت های چشمگیری شود. از دانشجویان و دانش آموزان که «مجازی» درس خواندند و مجازی امتحان دادند تا فروشگاه های ریز و درشتی که به صورت آنلاین محصولاتشان را به فروش رساندند و سود خوبی هم کسب کردند.
اما این مجازی سازی به یکی از بزرگترین رویداد های فرهنگی کشور هم راه پیدا کرد و نمایشگاه کتاب تهران که هرساله قشر وسیعی از اهالی فرهنگ و به اصطلاح «کتابخوان» را درگیر خود میکرد به صورت مجازی برگزار شد و این تجربه جدید نقاط ضعف و قوت زیادی داشت که آن هارا با هم بررسی خواهیم کرد:
وبسایت! مهم ترین بخش در پیاده سازی همچین طرح بزرگی پلتفرم فروش یا همان مکانی است که مشتریان از طریق آن سفارشات خود را ارسال میکنند. وبسایت نمایشگاه مجازی کتاب تهران به هیچ وجه پاسخگوی آن حجم عظیم کاربرانی که از آن استفاده میکردند نبود وبارها شاهد آن بودیم که سرور وبسایت به اصطلاح کامپیوتری ها «Down» شد و از دسترس خارج شد. فکر میکنم افرادی که مسئول پیاده سازی این بخش بودند انتظار حجم کمتری از ریکوئست ها از جانب کاربران را داشتند و به دلایلی که در ادامه درباره ی آن صحبت میکنیم استقبال از نمایشگاه مجازی کتاب 99 بیش از انتظار بود.
بخش بصری یا UI وبسایت کاملا ساده، متوسط و البته کار راه انداز بود و با توجه به اینکه من طرفدارد سادگی هستم (البته نه تا این حد) می توان گفت این بخش با ارفاق برای رویداد مناسب بود.
اگر بخواهیم تجربه کاربری (UX) این وبسایت نمایشگاه کتاب را بررسی کنیم به موارد ضد و نقیضی بر میخوریم. بخش «جست وجو» تقریبا خوب کار میکرد که با تایپ نام کتاب یا و نویسنده نتایج مناسب با سرعت نسبتا خوب نمایش داده میشد. بخش جست و جوی پیشرفته هم شامل موارد نسبتا خوبی بود که البته در عملکرد نقاط ضعفی هم داشت که احتمالا به کوئری هایی که بانک اطلاعاتی را کاوش میکند برمیگردد.
اما عجیب ترین نکته در این بخش عدم وجود بخش «دسته بندی» برای کتاب ها بود! فکر میکنم جای یکی از واجب ترین بخش ها برای جست وجوی کتاب در این وبسایت خالی بود تا جایی که چندبار واقعا عصبانی شدم و کله ام را به کیبورد کوبیدم !
اگر کسی دنبال کتاب در موضوع خاصی میگشت هیچ گزینه ای پیش رو نداشت و مثل من مجبور بود از پلتفرم های دیگر برای جست و جوی موضوعی کتاب ها استفاده کند!
نکته بعدی به زمانی برمیگردد که قصد سفارش یک کتاب را داشتید. زمانی که یک عبارت را جست و جو میکردید لیستی از کتاب های مرتبط با عبارت جست و جو شده برای شما به نمایش درمی آمد که قیمت هر کدام( با احتساب 20% تخفیف) مشخص بود. در برخی موارد زمانی که بر روی آن کتاب کلیک میکردید وارد صفحه مربوط به آن کتاب شده و عبارت «امکان خرید این محصول وجود ندارد» را مشاهده میکردید در حالی که به سادگی این امکان وجود داشت که کتاب های «ناموجود» را از لیست جست وجو حذف کرد.(مشابه دیجی کالا).
از نقاط قوت این بخش هم میتوان به نمایش کد رهگیری پستی هر کتاب بعد از سفارش در قسمت پروفایل کاربری اشاره کرد که بسیار کاربردی و مفید بود.
تصور کنید 20 کتاب از نمایشگاه مجازی کتاب سفارش داده اید. خیالتان راحت است که یک روز که روی کاناپه لَم داده اید و در حال نوشیدن چای و گوش دادن به موزیک مورد علاقتان هستید که پستچی مهربان کتاب های عزیز تر از جانتان را به درب منزل می آورد و شما با دوستان جدیدتان خلوت می کنید.
زرشک! این تصورات در کشور ما جایی ندارد. اگر 20 کتاب از نمایشگاه مجازی کتاب سفارش داده باشید و ناشر هر کدام متفاوت باشد(که احتمالا هست) هر کدام به طور جدا ارسال شده و باید 20 بار پستچی عزیز را به درب منزل خود کشانده و کتاب های خود را دریافت کنید. با توجه به اینکه در قوانین و مقررات ارسال کتاب آماده بود که حتما باید آدرس منزل را وارد کنید، اگر تنها زندگی میکنید باید یک ماه کار را تعطیل کنید تا پستچی دم درب نماند و مرسوله شما برگشت نخورد.
نکته ی مثبت ماجرا این بود که هزینه ارسال کتاب ها رایگان بود، اما خیلی ها مثل من حاضر بودند هزینه پستی را پرداخت کنند اما کتاب هایشان در قالب یک مرسوله ارسال شود.
برویم سراغ نکات بعد از تحویل کتاب! در ابتدا این را بگویم که تخفیف 20% روی هر کتاب پیشنهاد واقعا جذاب و وسوسه کننده ای بود که در کنار بن خریدی که به دانشجوییان تعلق گرفت باعث شد استقبال خیلی خوبی از نمایشگاه کتاب مجازی شود. به هر حال فرصت خیلی خوبی برای تهیه کتاب های مورد نیاز با قیمت پایین تر فراهم شده بود که دردسر رفت و آمد هم نداشت.
اما برخی ناشران این وسط «زرنگ بازی» دراوردند و کتاب هایی معیوبی که داشتند را به مردم قالب کردند. تقریبا تمام کتاب هایی که به دستم رسید دارای زدگی و مشکل هایی بودند که البته ریز و قابل چشم پوشی بود ولی برای مثال در یکی از بسته هایی که پستچی به دستم رساند با بسته بندی پاره پوره ای مواجه شدم که در نگاه اول زیاد حساسیت به خرج ندادم. زمانی که کتاب را از داخلش برداشتم(نیاز به باز کردن بسته نبود چون خودش کاملا پاره شده بود) با کتابی درب و داغان از «انتشارات نص» مواجه شدم. کتاب کاملا از وسط تا شده بود و در قسمت هایی دارای پارگی شدید بود. سی دی همراه کتاب شکسته بود و کاملا حس میکردم یک کتاب دسته سوم خریده ام.
از طریق وبسایت نمایشگاه مجازی کتاب تیکت ارسال کردم و مشکل را توضیح دادم که کارشناس مربوطه بعد از 3 روز پاسخم را داد و به نوشتن عبارت: «با ناشر تماس حاصل کنید» بسنده کرد.
شاید اجرای هرچیزی برای «اولین بار» دارای کم و کاستی ها و نقاط ضعف بسیاری باشد ولی بسیاری از نکاتی که در این مطلب گفته شد موارد عجیب یا غیرقابل انجامی نبود. نمایشگاه مجازی کتاب 99 در بسیاری از موارد پایه تجارت الکترونیک از قبیل بستر فروش( نیاز به طراحی یک سایت بهتر)، شیوه ارسال(نیاز به تجمیع سفارشات در یک مرسوله)، و همینطور کنترل کیفیت و پشتیبانی دارای نقاط ضعف بزرگی بود که قابل چشم پوشی نیست.
در مقابل هم تنوع کتاب ها(از رژیم غذایی گرفته تا آموزش سئو) و همینطور قیمت های مناسب و ارسال رایگان نقاط قوت این رویداد بزرگ بود که باعث استقبال قشر وسیعی از مردم شد.
-به امید آنکه کتاب و فرهنگ کتابخوانی در زندگی تمام مردم ایران جایگاه اصلی خود را پیدا کند.
امیرحسین تیرداد/بهمن99
