موزه کودکی ایرانک که از سال 98 تا کنون در تالار گنجینه سازمان اسناد کتابخانه ملی به همت گروه توسعه کسب و کار آذرستان، دفتر پیمانکاری مهندس محمد عطاردیان و موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان بر پاست.
این موزه تنها نقطه ای از گستره فرهنگ کودکی در ایران در بازه زمانی بیشتر از سه هزار سال است.
برای بازدید موزه کودکی ایرانک می توانید به بلوار میرداماد، نرسیده به میدان مادر، انتهای خیابان شهید بهزاد حصاری، ساختمان آرشیو اسناد ملی، موزه کودکی ایرانک بروید.
همچنین میتوانید از تور مجازی موزه کودکی در وبسایت ایرانک بازدید کنید.
از ویژگی‌های بارز این موزه تکیه آن به پژوهشی بیست ساله در حوزه ادبیات کودکان و مطالعات کودکی است که در این موسسه در جریان بوده و تنها یک بخش از این پژوهش انتشار دوره ده جلدی تاریخ ادبیات کودکان است.
ایده راه اندازی و ساخت موزه در جهان اگرچه به سده نوزده ام میلادی می‌رسد، اما این ایده را در جامعه ایران موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان از سال ۱۳۸۲ تا اکنون با برگزاری ۱۶ نمایشگاه موزه در داخل و خارج از ایران پیش برده و جا انداخته است.
امروزه وجود موزه‌های کودکی در جهان، یکی از شاخص‌های توسعه و نشانه‌ای از باور همگانی توجه به کودکان است. نخستین موزه کودکی در جهان موزه بروکلین در ایالات متحده است که در سال ۱۸۸۹ گشوده شده است. اکنون تنها در ایالات متحده بیش از ۲۰ موزه بزرگ کودکی فعال است. کشورهای دیگر هر کدام بسته به موقعیت و جایگاه خود موزه‌های مناسب کودکی دارند. در همسایگی ایران، ترکیه دو موزه کودکی در استانبول و آنکارا دارد.
وجود موزه‌های گوناگون کودکان نشانه‌ای از توجه به گذشته فرهنگی آن جامعه و رشد و بالندگی برای آینده است. امروز در آموزش و پرورش کشورهای پیشرفته، آموزش موزه‌ای یکی از رویکردها و گونه‌های مهم آموزش به کودکان به شمار می‌آید. آموزش موزه‌ای بر پایه آموزش تعاملی و مشارکتی کودکان در فضای موزه‌ها است.
موزه‌ها می‌توانند نخستین فضای فرهنگی- اجتماعی باشند که کودکان پس از نهاد خانواده و پیش از کتابخانه و مدرسه به آن قدم می‌گذارند و با آداب زندگی فرهنگی و اجتماعی آشنا می‌شوند.
موزه کودکی ایرانک برای کودکان از دو سه ساله تا مادربزرگ و پدربزرگ‌های سالمند طراحی شده است. هر نسلی در جایگاه خود می‌تواند از موزه بهره ببرد. مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها در موزه، بازیچه‌ها و پوشاک و افزار زیست و کتاب‌های دوره کودکی خود را مرور می‌کنند.
مادران و پدران نیز همین افزارها و اشیاء را که مربوط به نسل خودشان است می‌بینند و کودکان نیز با این پدیده شگفت روبه رو می‌شوند که کودکی مفهومی تاریخی و در گذار نسلی است و همراه با آثاری که در موزه است به سفری بیش از سه هزار ساله می‌روند. آن جا که لوح‌های مشق باستان نخستین نشانه‌های آموزش و آموزگاری را نشان می‌دهند تا شیرمک های سفالی که بر لبان کودکان هزاره‌های پیش می‌نشسته است.
همه نسل‌ها می‌توانند در برابر حماسه پرشکوه ملی ایران، شاهنامه بخش‌هایی را بیابند که سرگذشت کودکان ایرانی را از شاهزادگانی مانند فریدون و مادرش فرانک تا پهلوانانی چون زال، سهراب و پرندگانی چون سیمرغ را بشناسند.
موزه کودکی ایرانک جایگاهی است که نقش کودکان را در هرجا بازیابی می‌کند. از آثاری چون افسانه درخت خرما و بزی که کهنگی آن تا دولت شهرهای سومر و به بیش از شش هزار سال پیش می‌رسد و سندهایی را به نمایش می‌گذارد که کودکان سومری و سپس کودکان تمدن‌های شوش و بعدها ایران چه گونه به روش مناظره‌ای هم از ادبیات بهره می‌بردند و هم آموزش می‌دیدند.
سیر مینیاتورهای ایرانی و بازشناسی بازیچه‌ها و بازی‌هایی که کودکان ایرانی انجام می‌داده‌اند و نقش کودکان در این مینیاتورها از بخش‌های جذاب موزه کودکی ایرانک است.
از بخش‌های دیدنی موزه کودکی ایرانک بخش مربوط به مکتب‌خانه و سنت‌های مکتب‌خانه‌ای است که بازدیدکنندگان با تندیس‌های کودکان مکتب‌خانه‌ای و مکتب‌دار و آثاری که در مکتب‌خانه به این کودکان آموزش داده می‌شد از نزدیک آشنا می‌شوند. همچنین کمی که زمان می‌گذرد آموزشگرانی بزرگ مانند میرزا حسن رشدیه و جبار باغچه بان از دل موزه پدیدار می‌شوند تا روایت مبارزه‌های خستگی ناپذیر خود را برای راه اندازی آموزش و پرورش نو در برابر دیدگان مخاطبان موزه به نمایش بگذارند.
موزه کودکی ایرانک در چرخش‌هایی که در هر بخش دارد، بازدیدکنندگان خود را به این سو و آن سوی زمان می‌برد تا سفره اسباب بازی‌های دوره قاجاری را در برابر دید آن‌ها بگشاید. سفره‌هایی که درون آن اسباب بازی چیده می‌شده است و کودکان برگرد آن به بازی سرگرم می‌شده‌اند. این تازه آغاز راه در سفر از گذشته به امروز است. کودک ایرانی از چه زمانی بازیچه داشته است؟ این روایت نیز به هزاره‌ها می‌رسد. آن جا که جانوران سنگی بر چرخ های کوچک نمونه‌ای از اسباب بازی‌های آن دوره را بازنمایی می‌کنند. پس از آن می‌توان آن دوره دور را به سده گذشته پیوند داد. جایی که نخستین اسباب بازی‌های وارداتی مانند عروسکی که در سال ۱۳۰۵ از آلمان به ایران آمده تا در دستان دخترکی کوچک قرار بگیرد و نام آن نیز «اشرف» گذاشته شود.
موزه کودکی ایرانک تنها عروسک‌های وارداتی و کارخانه ساز ندارد، بلکه جابجای آن پر است از عروسک‌هایی که اقوام و مردم مناطق گوناگون ایران عروسک‌های ویژه خود را ساخته‌اند تا با نمایش آن تنوع فرهنگی این سرزمین بهتر به نمایش گذاشته شود.
همه این‌ها و ده ها برنامه ریز و درشت دیگر باز هم ویژگی این موزه دیدنی نیست. بلکه مهم‌ترین ویژگی این موزه تعاملی یا همکنشی با کودکان است. کودکان در این موزه تنها نمی‌بینند، بلکه از خانواده و بزرگترها جدا می‌شوند و با نقش گرفتن در قصه‌ها، یا اجرای مشق دوره باستان، و درگیر شدن با داستان‌های شاهنامه یا خمیربازی و رنگ گذاری روی سفال‌های بی نقش، کنش خود را با موزه به اشتراک می‌گذارند و چنین است که همکنشی در موزه کودکی ایرانک شکل می‌گیرد.
برای دیدن بخش های مختلف موزه و عکسهای بیشتر به صفحه اینستاگرام موزه کودکی سر بزنید.
