انتقال به معنای جابه جا شدن است که در فقه به معنای تغییر مالکیت اموال از کسی به دیگری می باشد. به حق شریک در شرکت سهامی، سهم گفته شده و ورقه نشاندهنده این حق، ورقه سهم نامیده می شود.
در حقوق تجارت، سهام به سندی گفته می شود که حاکی از مالکیت سهم معین در شرکت سهامی است. شرکت سهامی شرکتی است که حداقل از سه نفر تشکیل شده و در آن سرمایه به سهام مساوی تقسیم می شود. همچنین، مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها می باشد.
انتقال سهام در شرکت های سهامی
چون در شرکت های سهامی، سرمایه شرکت وثیقه طلبِ طلبکاران بوده و شخصیت شرکا در آن اهمیت ندارد، بنابراین نقل و انتقال سهم در آن آزادانه است. این به این معناست که شریک می تواند در مواقع ضروری، با انتقال سهمش از شرکت خارج شود. درخصوص مقررات انتقال سهام، بین شرکت های سهامی عام و خاص تفاوت هایی وجود دارد.
محدودیت انتقال سهام در شرکت های سهامی عام
در شرکت های سهامی عام، صاحب سهم در انتقال سهم آزادی کامل دارد و حتی در اساسنامه شرکت نیز نمی توان خلاف آن را مقرر نمود.
برابر ماده 41 ل.ق: “در شركت هاي سهامي عام، انتقال سهام نمي تواند مشروط به موافقت مديران شركت يا مجامع عمومي صاحبان سهام باشد.” در خصوص این ماده، باید دانست که این ماده جنبه امری دارد و شرکا نمی توانند با آن مخالفت کنند.
محدودیت انتقال سهام در شرکت های سهامی خاص
در شرکت های سهامی خاص، آزادی انتقال سهم مورد قبول قرار گرفته است. اما مجمع عمومی یا مدیران شرکت می توانند این آزادی را محدود نموده و شروطی را برای انتقال سهام قرار دهند. این امر از مفهوم مخالف ماده 41 ل.ق استنباط می شود. از سوی دیگر، در شرکت سهامی خاص، تعداد شرکا کم بوده و حق دارند از ورود اشخاص بیگانه به شرکت جلوگیری کنند تا شرکت حالت خانوادگی یا حرفه‌ای خود را حفظ نماید. بنابراین، اگر در اساسنامه شرکت سهامی خاص، شرطی مبنی بر منوط کردن انتقال سهام به تصمیم مجمع عمومی یا هیئت مدیره وجود نداشته باشد، انتقال سهام کاملاً آزاد است.
در مواقعی که یکی از شرکای شرکت سهامی خاص خواهان انتقال سهام خود به شخصی دیگر برای خروج از شرکت باشد، اما شرکت به او اجازه ندهد، سهم شریک خواهان خروج باید بازخرید شده و سرمایه شرکت به میزان سهم این شریک کاهش یابد. به عبارت دیگر، اگر میزان مبلغ سهام شریک از میزان سرمایه کم شده و در اختیار شریک خواهان خروج قرار می گیرد، سهام او باطل می شود. شرکت نیز نمی تواند چنین سهامی را نگه دارد، زیرا این کار ممنوع بوده و به منزله خرید سهام توسط خود شرکت است. لازم به ذکر است که کاهش سرمایه از طریق بازخرید سهام در زمانی که شرکت اوراق قرضه قابل تعویض با سهام را منتشر نماید، امکانپذیر نمی باشد. برابر ماده 65 ل.ق: “از تاريخ تصميم مجمع عمومي مذكور در ماده 61 تا انقضاء موعد يا مواعد اوراق قرضه شركت نمي تواند سرمايه خود را از طريق بازخريد سهام كاهش دهد.”
چگونگی انتقال سهام
انتقال سهام مستلزم تنظیم سند رسمی نیست، اما در مقررات قانونی تشریفاتی برای انتقال سهام با نام قرار داده شده است. در صورتی که این تشریفات در هنگام انتقال سهام رعایت نگردد، چنین انتقالی از نظر شرکت و اشخاص ثالث معتبر نیست. باید دانست که خرید و فروش سهام شرکت سهامی در بورس اوراق بهادار توسط کارگزاران بورس انجام می شود. هر شخص حقیقی یا حقوقی نیز می تواند خریدار سهم شرکت سهامی باشد.
انتقال سهام با نام
انتقال سهام با نام بايد در دفتر ثبت سهام شركت به ثبت رسیده و انتقال دهنده يا وكيل (نماينده قانوني) او بايد این انتقال را در دفتر مزبور امضاء كند. در موردي كه تمام مبلغ اسمي سهم پرداخت نشده است، نشاني كامل گيرنده آن نيز در دفتر ثبت سهام شركت قيد و به امضاء گيرنده يا وكيل (نماينده قانوني) او خواهد رسید. در نتیجه، این عمل از نظر اجراي تعهدات ناشي از انتقال سهم معتبر خواهد بود. همچنین، گیرنده مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی سهام بوده و انتقال دهنده در این خصوص مسئولیتی ندارد. هر گونه تغيير اقامتگاه نيز بايد به همان ترتيب به ثبت رسيده و امضا شود. هر انتقالي كه بدون رعايت شرايط فوق انجام گیرد، از نظر شركت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار می باشد. (ماده 40 ل.ق)
انتقال سهام بی نام
سهام بي نام به صورت سند در وجه حامل تنظيم شده و مالک این سهام شخصی است که آن را در اختیار دارد. انتقال سهام بی نام روند اداری نداشته و نیاز به انجام تشریفات به خصوصی ندارد (ماده 39 ل.ق). بر اساس ماده 30 ل.ق، انتقال گواهینامه موقت سهم نیز پس از پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهم، با طی کردن روند اداری انجام می گیرد.
سهام غیر قابل انتقال
مديران بايد دارای تعداد سهامي باشند كه اساسنامه شركت مقرر كرده است. اين تعداد سهام نبايد از تعداد سهامي كه در اساسنامه، جهت دادن راي در مجامع عمومي لازم است، كمتر باشد. اين سهام براي تضمين خساراتي است كه ممكن است از تقصيرات مديران منفرداً يا مشتركاً بر شركت وارد شود. سهام مذكور با نام بوده و قابل انتقال نيست. همچنین، تا زمانی كه مديري مفاصاحساب دوره تصدي خود در شركت را دريافت ننموده است، سهام مذكور در صندوق شركت بعنوان وثيقه باقي خواهد ماند. (ماده114 ل.ق)
اگر یکی از مدیران بخواهد قبل از تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان دوره مالی، کلیه سهام خود را به دیگری انتقال دهد، می بایست از او سلب سِمَت شده باشد. بنابراین در این حالت، مدیر باید از مدیریت استعفا داده و جانشین او برابر مواد 112 و 113 ل.ق، از سوی هیئت مدیره یا مجمع عمومی عادی انتخاب شود.
انتقال سهام به شرکت
برابر ماده 198 ل.ق، خرید سهام یک شرکت توسط همان شرکت ممنوع است. تفاوتی بین انتقال مستقیم سهام توسط شرکت یا از طریق شخص ثالث به حساب شرکت وجود ندارد. البته، باید از خرید سهام شرکت مادر توسط شرکت های وابسته که شخصیت حقوقی مستقلی دارند، مطلع بود. از سوی دیگر، مانعی برای خرید سهام توسط شرکت برای استهلاک سهام وجود ندارد. زیرا در استهلاک سهام، سرمایه تغییری نکرده و ارزش سهام مستهلک شده از اندوخته های اختیاری یا سود قابل تقسیم پرداخت می گردد.
بیشتر بخوانید:ورزش در ماه رمضان خوب است یا بد؟
اجاره سهام شرکت
درخصوص امکان اجاره دادن سهام شرکت، اکثریت قضات دادگاه های حقوقی 2 تهران در تاریخ 16/7/1366 ، چنین اظهار نظر نموده اند: نظر به اینکه حق صاحب سهم در شرکت، حق دینی است نه عینی، و حقوق دینی نیز قابل واگذاری نمی باشند. از سوی دیگر، شرایط اساسی صحت معامله و ارکان عقد اجاره با توجه به ماده 190 قانون مدنی و تعریف قانونی اجاره، از حیث مشخص بودن موضوع معامله و امکان استیفای منفعت و قدرت بر تسلیم در اجاره سهام، مصداق ندارد. با این وجود، سهم الشرکه قابل اجاره دادن نمی باشد. بنابراین، با توجه به نظر فوق الذکر نمی توان اجاره سهام شرکت را صحیح دانست.
رهن دادن سهام
قانون مدنی در ماده 771 درخصوص رهن مقرر می دارد: “رهن، عقدي است كه به موجب آن مديون مالي را براي وثيقه به داين مي دهد. رهن دهنده را راهن و طرف ديگر را مرتهن می نامند.”
ورقه سهم مال، منقولی است که قابل معامله بوده و در صورت به رهن گذاشتن سهام بی نام، بایستی این سهم به مرتهن داده شود (ماده 772 قانون مدنی). در رهن سهام بانام، می بایست مراتب در دفتر سهام شرکت ثبت گردد؛ در غیر اینصورت، چنین انتقالی از نظر شرکت و اشخاص ثالث بی اعتبار خواهد بود.
انتقال قهری سهام
انتقال قهری عبارت است از انتقال اموال به شخصی دیگر که ناشی از اراده و توافق طرفین نباشد. بعنوان مثال، فوت شخص موجب انتقال قهری اموال متوفی به ورثه می گردد. بنابراین، ورثه سهامدار متوفی، به نمایندگی از طرف او، جزو سهامداران شرکت شده و از همان حقوقی که متوفی در شرکت داشت، بهره مند خواهند شد
