آیا پروتئین وی ( whey ) در بهبود عملکرد ورزشکاران موثر است؟
پاسخ نهایی:
شواهد قابل اعتماد کافی، در دسترس نمی باشد.
پروتئین وی:
پروتئین وی، بخش مایع و آبکی شیر است که در طول فرآیند تولید پنیر ایجاد میشود. شیر حاوی دو پروتئین: وی ( ۲۰ درصد ) و کازئین ( ۸۰ درصد ) است. پروتئین وی در بخش مایع قرار دارد. هنگامی که پنیر تولید میشود، قسمت چرب شیر دلمه می زند و وی از آن بعنوان محصول جانبی جدا میشود. اگر بسته بندی ماست را باز کرده باشید، مایعی که روی آن قرار دارد همان پروتئین وی است. پنیرسازها در گذشته قبل از اینکه به ارزش تجاری آن پی ببرند، این بخش را دور می انداختند.
پروتئین های موجود در وی، از کیفیت بسیار بالایی برخوردار هستند. وی شامل اسیدهای آمینه های ضروری، اسید آمینه های شاخه دار ( BCAA ) شامل لوسین، ایزولوسین و والین می باشد. همچنین پروتئین وی دارای مقادیر قابل توجهی از گاما- گلوتامیل سیستئین که بعنوان پیش ساز گلوتاتیون ( GSH ) عمل میکند، می باشد. گلوتاتیون از مهم ترین آنتی اکسیدان ها در بدن می باشد که سلول ها را در مقابل آسیب رادیکال های آزاد و استرس اکسیداتیو، محافظت می کند.
بطور معمول، پروتئین وی به منظور بهبود عملکرد ورزشکاران و افزایش قدرت استفاده میشود؛ بااین حال، شواهد موجود که از این مصارف پروتئین وی حمایت میکنند، متفاوت می باشد. همچنین، پروتئین وی برای جلوگیری از کاهش وزن در افراد مبتلا به ایدز و جلوگیری از وضعیت های آلرژی زا در نوزادان بکار رفته است.
خلاصه شواهد:
برخی تحقیقات بالینی نشان میدهدند که مصرف پروتئین وی با دوز ۱.۲-۱.۵ میلیگرم/کیلوگرم یا ۳۳- ۳۰ گرم روزانه به همراه تمرینات قدرتی به مدت ۲۱-۶ هفته، میتواند سبب افزایش توده لخم بدن ( توده بدون چربی بدن )، قدرت و هایپرتروفی عضلات در بزرگسالان جوان سالم شود.
برخی تحقیقات بالینی پیشنهاد می کنند که مصرف پروتئین وی با دوز ۲۴ گرم به مدت ۸ هفته، میتواند سبب افزایش توده لخم بدن تا یک کیلوگرم بیشتر نسبت به مالتودکسترین و نیز افزایش قدرت پرس سینه تا ۲.۶ کیلوگرم بیشتر نسبت به مالتودکسترین در زنان بسکتبالیست شود ولی بر روی افزایش قدرت پرس پا یا چابکی و چالاکی و قدرت پریدن این زنان هیچ اثری نداشت.
برخی شواهد بالینی پیشنهاد میکنند که مصرف پروتئین وی با دوز ۳۵ گرم سه بار در هفته همراه با تمرینات مقاومتی به مدت ۱۴ هفته، نمی تواند سبب بهبود افزایش قدرت عضلانی و توده عضلانی در مقایسه با دارونما در مردان میانسال شود.
همچنین، در مردان با اضافه وزن و با هایپرلیپیدمی، مصرف پروتئین وی با دوز ۲۶.۶ گرم روزانه تا ۱۲ هفته همراه با تمرینات مقاومتی، به نظر میرسد که سبب افزایش قدرت عضلانی در مقایسه با دارونما نمی شود.
برخی شواهد بالینی نشان میدهند که مصرف پروتئین وی ممکن است سبب بهبود دویدن شود. در یک مطالعه اولیه، مصرف مکمل خاصی از پروتئین وی هیدرولیزات ( Lacprodan Hydro ) با دوز ۰.۳ گرم بر کیلوگرم و یک گرم/کیلوگرم کربوهیدرات دوبار درروز تا یک هفته، به نظر میرسد که سبب افزایش و بهبود عملکرد و سرعت دویدن تا ۱۷ ثانیه در مقایسه با گروهی که فقط کربوهیدرات را مصرف کرده بودند، شد. بااین حال، سایر شواهد نتوانستند بهبودی معناداری در عملکرد و سرعت دویدن را با مصرف پروتئین وی نشان دهند.
برخی شواهد بالینی پیشنهاد می کنند که مصرف پروتئین وی ممکن است سبب بهبود ریکاوری از تمرین شود. بااین حال، سایر شواهد پیشنهاد میکنند که مصرف ترکیبات پروتئین وی از جمله نوشیدنی های حاوی پروتئین وی، نمی توانند سبب بهبود ریکاوری از تمرین در ورزشکاران شود.
ایمنی:
احتمالا ایمن است؛ هنگامی که بطور مناسب توسط کودکان و بزرگسالان مصرف شود. پروتئین وی بطور ایمن در کارازمایی های بالینی، مورد استفاده قرار گرفته است. دوز معمول توصیه شده، ۲-۱ اسکوپ ( ۵۰- ۲۵ گرم ) در روز می باشد. در دوران بارداری و شیردهی، داده های قابل اعتماد کافی در دسترس نمی باشد، بنابراین از مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی اجتناب شود.
عوارض جانبی:
بطور معمول، پروتئین وی به خوبی تحمل میشود. مصرف دوز بالای آن ( ۶.۵- ۲.۳ گرم/کیلوگرم/روز ) میتواند سبب افزایش فرکانس مدفوع، نفخ، تهوع، تشنگی، کاهش اشتها، کرامپ، خستگی و سردرد شود. پروتئین وی میتواند سبب افزایش سطوح ازت اوره خون ( BUN ) تا دو برابر شود.
توصیه کلیدی برای طبابت:
?بنابراین، شواهد قابل اعتماد کافی در ارتباط با اثربخشی پروتئین وی در بهبود عملکرد ورزشکاران، در دسترس نمی باشد ( Insufficient Reliable Evidence ).
Natural Medicine Comprehensive Database 2018.
Healthline; Evidence Based Answers 2018.
