جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی (Arthroplasty) به درمان و کاهش زانو درد کمک می‌کند. برای نمونه سالمندان بالای ۶۰ سال که معمولا زانوهایشان دچار انحراف شده و یا به شکل پرانتزی و ضربدری در آمده است می‌توانند از عمل تعویض مفصل زانو استفاده کنند.
آرترو پلاستی یا تعویض مفصل زانو به عمل تعویض مفصل ناحیه زانو گفته می‌شود که طی آن قسمت آسیب دیده زانوی فرد به طور کامل جایگزین با مفصل مصنوعی خواهد شد.
از دلایلی که موجب می‌شود تا بیماران برای تعویض مفصل زانو به پزشک مراجعه کنند، دردهای بسیار شدید در زانوها است که ناشی از ساییدگی زانو به مرور زمان و همچنین به علت بالا رفتن سن، آسیب‌های متفاوت مثل تصادف، بیماری‌های مزمن و غیره است.
این دردها ممکن است در پشت زانو، زیر زانو یا کشکک باشد. زانوها بزرگ‌ترین مفصل‌های بدن هستند که توانایی انجام حرکات چرخشی و حرکات لولایی مثل خم و راست شدن را دارند.
در ادامه با مفصل زانو بیشتر آشنا می‌شویم.
زانو از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:
مفصل زانو نسبت به دیگر مفاصل، بیشتر در معرض آسیب‌دیدگی است، به این علت که نیروی وزن زیادی را تحمل می‌کند و به هنگام راه رفتن نیز نیروی زیادی به زانو وارد می‌شود که تقریبا ۱/۵ برابر وزن است.
زمانی که فرد تصمیم به بالا رفتن از پله را داشته باشد، این مقدار ۳ الی ۴ برابر و زمان نشستن ۸ برابر وزن اولیه افزایش می‌یابد.
بیماری‌هایی که باعث درد شدید در زانو می‌شوند، نظیر آرتریت و یا ساییدگی، فرد را ناچار به انجام عمل تعویض مفصل زانو می‌کنند.
اما پزشکان قبل از عمل جراحی به بیماران گوش زد خواهند کرد که وزن خود را کم و تغذیه مناسب و ورزش را به صورت مداوم در زندگی روزمره رعایت کنند.
زمانی که مفاصل زانو آسیب دیده باشند، بیمار با استفاده از دارو‌های مسکن و یا ضد التهابی تا حدودی می‌تواند درد را کاهش دهد، اما این اثر موقتی بوده و در نهایت تاثیر خود را از دست می‌دهد.
بیمار دچار یک درد مستمر در زانو خواهد شد و مجبور است طی انجام عمل جراحی از این درد نجات یابد.
به هنگام مراجعه به پزشک و انجام معاینات، عمل جراحی زمانی صورت می‌گیرد که دردهای ناشی از آرتریت و یا ساییدگی، دیگر توسط دارو قابل کنترل و درمان نباشد و زندگی فرد را مختل کرده باشد.
همچنین عمل جراحی تنها توسط دکتر جراح و متخصص ارتوپد انجام می‌گیرد. لازم به ذکر است است که عمل جراحی خود به تنهایی دلیل موفقیت نیست.
بیمار برای معالجه نیازمند درمان دقیق و مستمر و همچنین استفاده از خدمات توانبخشی است.
کلیه دستور العمل‌های لازم پس از انجام عمل توسط فیزیوتراپیست به خانواده و همراهان بیمار آموزش داده می‌شود. این دستورالعمل‌ها عبارتند از:
در افراد مسن اغلب درد زانو در اثر پارگی رباط و یا غضروف ایجاد می‌شود. بیماری‌هایی نظیر آرتروز، نقرس یا عفونت که اکثرا با انجام مراقبت‌های پزشکی قابل درمان خواهد بود.
در جراحی تعویض مفصل زانو یا همان آرتروپلاستی، مفصل مصنوعی یا پروتز، جایگزین مفصل زانوی آسیب دیده می‌شود. نکته جالب در این زمینه این است که کارکرد این مفاصل مصنوعی، طبیعی بوده و با مفصل اصلی تفاوتی ندارد و با توجه به نحوه استفاده، از طول عمر بالایی برخوردار هستند.
این جراحی طی ۲ ساعت انجام می‌شود، اما دوره نقاهت و توانبخشی آن ممکن است چند ماه زمان ببرد.
جراحی تعویض مفصل زانو نوعی جراحی ارتوپدی است که در آن سطح مفصلی استخوان‌های ران و ساق پا با یک سطح مصنوعی جایگزین می‌شود.
هدف اصلی از انجام این جراحی، از بین بردن درد ناشی از ساییدگی، رماتیسم، آرتروز، روماتوئید و پوکی استخوان و ایجاد دامنه حرکتی مطلوب است. همچنین می‌توان در تغییر شکل به وجود آمده در زانو نیز از عمل جراحی کمک گرفت.
پروتز‌های به کار رفته در این مفاصل از آلیاژهای فلزی، پلیمری و یا پلاستیکی ساخته شده است که عملکرد این مفاصل مشابه با زانو است.
انواع متفاوتی از جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد، که این موارد عبارتند از:
در عمل تعویض مفصل زانو از ۲ نوع بیهوشی استفاده می کنند، که عبارتند از:
نوع بیهوشی با توجه به وضعیت بیمار توسط متخصصین بیهوشی تشخیص داده می‌شود.
در ارتروپلاستی قسمتی از استخوان و بالاترین قسمت استخوان ساق و بخشی از پشت استخوان و غضروف پایین‌ترین استخوان ران و بخش پشتی استخوان کشکک خارج شده و مفصل مصنوعی که قسمتی از آن فلز و قسمت دیگر آن پلاستیکی است، جایگزین زانو می‌شود.
همچنین می‌توان برخی از لیگامان و مینیسک‌های زانو را نیز خارج کرد.
قسمت‌های فلزی مفصل با استفاده از ماده‌ای که سیمان استخوانی نام دارد، به استخوان‌های باقی مانده ران و ساق و کشکک متصل می‌شوند.
برای شروع عمل جراحی ابتدا یک شکاف پوستی جلوی زانو ایجاد کرده و بعد از کنار زدن پوست و بافت‌های زیر پوستی و همچنین کنار زدن استخوان کشکک، استخوان ران و درشت‌نی نمایان می‌شوند.
پزشک با استفاده از اره برقی قسمت پایینی استخوان ران را برش می‌زند و غضروف‌های مفصلی این ناحیه برداشته می‌شود. و بخش پایینی استخوان ران آماده دریافت مفصل مصنوعی می‌شود.
پزشک با استفاده از یک قطعه فلز، سیمان استخوانی را به ناحیه برش خورده می‌چسباند. قسمت‌های بالایی درشت‌نی نیز به همین روال عمل می‌شوند. در پایان عمل هم زانوی جدید را محکم می‌کند.
زمانی که مفصل مصنوعی به درستی در جای خود قرار بگیرد و تمام عضله‌ها و رباط‌های آن به نحو احسن کار کند، پزشک برش را بخیه و پس از تمام شدن جراحی بیمار به ریکاوری می‌رود.
عوارض عمل تعویض مفصل زانو شامل موارد زیر است:
برای پیش گیری از این خطرات باید بیمار بعد از جراحی از آنتی بیوتیک استفاده کند تا دچار عفونت نشود.
نکته مهم این است که این مفاصل مصنوعی قادر به تحمل وزن ۱۱۰ کیلو‌گرم هستند، در نتیجه بیماران باید خیلی در جهت کاهش وزن خود تلاش کنند.
از دیگر عوارض این جراحی می‌توان موارد زیر را نام برد:
علاوه بر عوارض موجود، فواید ارتروپلاستی عبارتند از:
